Rekordowa liczba upadłości konsumenckich w Polsce. Długi rosną w zastraszającym tempie
Rok 2023 na trwałe zapisze się w historii polskich finansów – i to w negatywnym świetle. W ciągu 12 miesięcy sądy ogłosiły aż 21 tysięcy upadłości konsumenckich, co stanowi najwyższy wynik w historii. Nigdy wcześniej tak wielu Polaków nie było w stanie spłacać swoich zobowiązań.
Statystyki Krajowego Rejestru Długów (KRD) potwierdzają skalę problemu. Do końca listopada 2023 roku suma zaległości konsumentów zwiększyła się o 2,4 mld zł. Średni dług osoby wpisanej do rejestru wynosił 20,3 tys. zł. Co trzeci badany przez KRD przyznał, iż musiał sięgnąć po oszczędności, by zaspokoić podstawowe potrzeby, takie jak rachunki, raty kredytów czy zakup żywności.
Przyczyny kryzysu
Specjaliści podkreślają, iż nie mamy do czynienia z efektem lekkomyślności, ale skutkami kryzysu gospodarczego. Inflacja na rekordowym poziomie, rosnące ceny paliw, energii oraz wysokie oprocentowanie kredytów sprawiły, iż tysiące domowych budżetów znalazło się pod kreską.
Czym jest przedawnienie długu?
W obliczu narastających problemów finansowych coraz więcej osób zastanawia się nad możliwością uniknięcia spłaty zobowiązań poprzez przedawnienie. Zasady te reguluje Kodeks cywilny.
Przedawnienie polega na tym, iż po upływie określonego w prawie terminu dłużnik może uchylić się od spłaty. Co istotne, w przypadku konsumentów sąd uwzględnia przedawnienie z urzędu, choćby jeżeli dłużnik sam się na nie nie powoła.
Podstawowy termin przedawnienia w Polsce wynosi 6 lat, ale w przypadku wielu roszczeń – jak czynsze, odsetki czy zobowiązania z działalności gospodarczej – jest krótszy i wynosi 3 lata. Okres ten liczony jest od dnia, gdy zobowiązanie stało się wymagalne, czyli po terminie płatności.
Jak liczyć terminy przedawnienia?
Przykład praktyczny: jeżeli termin płatności przypadał na 1 czerwca, to od 2 czerwca rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia.
Eksperci BIG InfoMonitor wskazują: – Najczęściej są to sprawy związane z wypowiedzeniem umowy kredytu przez samego kredytodawcę. W takiej sytuacji dłużnik zobowiązany jest do spłaty całości długu do ostatniego dnia trwającego okresu wypowiedzenia. Po jego upływie roszczenie o zwrot kredytu staje się wymagalne.
Jeżeli okres przedawnienia wynosi co najmniej 2 lata, jego koniec przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Przykładowo, jeżeli zobowiązanie stało się wymagalne 1 marca 2020 r., to przedawnienie następuje dopiero 31 grudnia 2023 r. Od 1 stycznia 2024 r. można podnieść zarzut przedawnienia.
Dlaczego długi rzadko się przedawniają?
Choć teoretycznie przedawnienie może przynieść ulgę, w praktyce zdarza się to rzadko. Powód jest prosty – wierzyciele aktywnie egzekwują swoje należności. – Dług może ulec przedawnieniu tylko wtedy, gdy wierzyciel nie dopomina się zwrotu pieniędzy – tłumaczy radca prawny Grzegorz Pietraszkiewicz z BIG InfoMonitor. – Ale jeżeli podejmie działania, termin liczy się od nowa. W praktyce banki, urzędy czy firmy windykacyjne niemal zawsze coś robią, aby odzyskać należności.
Jak wierzyciele przerywają bieg przedawnienia?
Do działań, które resetują bieg przedawnienia, należą m.in.:
-
podpisanie ugody lub porozumienia z dłużnikiem,
-
dokonanie częściowej spłaty, choćby symbolicznej,
-
złożenie pozwu do sądu,
-
złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności,
-
wszczęcie egzekucji komorniczej.
Dzięki tym procedurom wierzyciele skutecznie uniemożliwiają wygaśnięcie swoich roszczeń.
Przedawnienie to nie umorzenie długu
Warto pamiętać, iż przedawniony dług przez cały czas istnieje – staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym. Oznacza to, iż wierzyciel nie może go dochodzić w sądzie ani kierować sprawy do komornika, ale ma prawo wpisać dłużnika do rejestru BIG, jeżeli od wymagalności nie minęło więcej niż 6 lat.
Taki wpis poważnie utrudnia życie – blokuje dostęp do kredytów, leasingu, abonamentów czy umów z dostawcami usług.
Terminy przedawnienia – przykłady
-
1 rok – jazda bez biletu komunikacyjnego,
-
2 lata – debet na rachunku, część umów zlecenia i usług,
-
3 lata – kredyty, pożyczki, karty kredytowe, czynsze, usługi telekomunikacyjne, alimenty, zobowiązania pracownicze, podatek od nieruchomości,
-
5 lat – podatki (PIT, VAT), składki ZUS, zachowek,
-
6 lat – roszczenia potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu oraz pożyczki prywatne.
W przypadku podatków termin liczy się od końca roku, w którym upłynął termin płatności.
Skutki spirali zadłużenia
Rosnące zadłużenie i rekordowa liczba upadłości to problem nie tylko indywidualny, ale też gospodarczy. Zadłużeni konsumenci ograniczają wydatki, co wpływa na kondycję firm i sektora finansowego.
Psychologowie ostrzegają, iż życie w długach to ogromne obciążenie psychiczne – prowadzi do stresu, poczucia winy, problemów zdrowotnych, a choćby rozpadu rodzin.
Eksperci apelują, by nie liczyć na cud w postaci przedawnienia, ale działać – negocjować z wierzycielami, zawierać ugody i szukać sposobów na stopniową spłatę.
