Szkarlatyna u dzieci i dorosłych: objawy, leczenie i zalecenia 2024/2025

Szkarlatyna u dzieci i dorosłych – czym jest i kogo zwykle dotyka?

Produkty wspomagające w stosowaniu diety

Sprawdź produkty wspomagające stosowanie diety:

Odchudzanie i oczyszczanie

Preparaty wapnia

Szkarlatyna, inaczej płonica, to wysoce zakaźna choroba bakteryjna, która dotyczy głównie dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, jednak zdarza się, iż chorują na nią również dorośli. Choroba rozprzestrzenia się na wiele sposobów, a do zachorowania najczęściej dochodzi w okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną, kiedy organizm jest osłabiony.

Szkarlatyna jest zaliczana do jednych z najgroźniejszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego o podłożu bakteryjnym. Wywołują ją paciorkowce, a rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową. Na szkarlatynę można zachorować kilka razy w życiu, stąd też przechorowanie jej w wieku dziecięcym nie daje pewności, iż nie zachoruje się na nią ponownie np. w wieku dorosłym. Płonica może się objawiać na wiele sposobów. Do najczęściej spotykanych objawów szkarlatyny zalicza się zaczerwienienie języka, wysoką gorączkę, ból gardła, ból brzucha oraz wysypkę. Leczenie choroby polega na stosowaniu odpowiednio dobranych antybiotyków. Co jeszcze warto wiedzieć o tej chorobie?

Szkarlatyna (płonica) – co to jest za choroba i jakie są jej przyczyny?

Płonica, inaczej szkarlatyna (ang. scarlet fever), to choroba bakteryjna, do której rozwoju przyczynia się zakażenie paciorkowcami beta-hemolizującymi z grupy A (Streptococcus pyogenes), które produkują egzotoksyny. Bakterie te przyczyniają się również do rozwoju anginy paciorkowcowej. Do zakażenia płonicą najczęściej dochodzi drogą kropelkową (np. przez kaszel czy kichanie), jednak dodatkowo szkarlatyną można się zarazić również poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami, z którymi miał styczność chory. Szkarlatyną można się też zarazić bezpośrednio od zdrowego nosiciela paciorkowców. Czynnikiem ryzyka w przypadku szkarlatyny jest natomiast zwłaszcza przebywanie w dużych skupiskach ludzi, do których zalicza się np. przedszkola czy szkoły.

Szkarlatyna u dzieci – objawy

Chociaż szkarlatyna może wystąpić u osób w każdym wieku, najczęściej dotyka dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Okres wylęgania się płonicy wynosi zwykle od 1 do 5 dni i w tym czasie zwykle nie pojawiają się żadne niepokojące objawy choroby. Po tym okresie u najmłodszych zaczynają się pojawiać charakterystyczne objawy szkarlatyny, do których zalicza się:

• Zaczerwienienie języka z widocznymi brodawkami smakowymi – tzw. „malinowy’ lub „truskawkowy” język.
• Wysoką gorączkę, która może dochodzić choćby do 40 stopni Celsjusza. Charakteryzuje się ona ostrym początkiem.
• Ból gardła i związane z nim trudności z przełykaniem oraz ból brzucha.
• Wysypkę na tułowiu i kończynach w postaci drobnych, czerwonych plamek. Wysypka blednie pod wpływem ucisku. Stopień nasilenia wysypki przy szkarlatynie zależy przede wszystkim od intensywności zakażenia, rodzaju toksyny produkowanej przez paciorkowca oraz od tego, w jakim stopniu dziecko jest wrażliwe na toksynę.

Do innych objawów szkarlatyny u dzieci zalicza się złuszczanie się naskórka, nudności i wymioty, powiększone węzły chłonne szyjne, a także rumień na twarzy, który nie obejmuje okolicy ust i nosa – tzw. trójkąt Fiłatowa. W okolicy zgięć stawowych, fałdów skórnych, pach i pachwin obserwuje się natomiast tzw. linie Pastii, które mają czerwoną barwę i są wynikiem uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych przez toksynę. Podczas szkarlatyny chory może mieć również przyspieszone tętno, ból głowy oraz bóle mięśni i stawów. U wielu dzieci obserwuje się dodatkowo powiększenie migdałków, a do tego może dochodzić do ogólnego osłabienia organizmu.

Szkarlatyna u dorosłych – jak wygląda?

Objawy szkarlatyny w przypadku osób dorosłych są w większości podobne do tych, które towarzyszą dzieciom. Zalicza się do nich przede wszystkim wysoką gorączkę, która może osiągać wartość 40 stopni Celsjusza, a także ból gardła i wysypkę, która zwykle rozpoczyna się od szyi i tułowia, a następnie rozprzestrzenia się na pozostałe części ciała. Szkarlatyna u dorosłych objawia się również malinowym językiem z powiększonymi brodawkami. Bardzo często u dorosłych pojawiają się też bóle głowy, poza tym dochodzi do tego zmęczenie i ogólne osłabienie organizmu.

Rozpoznanie płonicy – jak przebiega diagnostyka choroby?

Przy podejrzeniu szkarlatyny należy się niezwłocznie zgłosić do lekarza. Diagnozę stawia się na podstawie typowych objawów klinicznych. Konieczne może być też badanie potwierdzające, czy w organizmie pacjenta są bakterie Streptococcus pyogenes. W tym celu należy pobrać wymaz z gardła, a następnie przeprowadzić badanie mikrobiologiczne. W diagnostyce płonicę różnicuje się z anginą, odrą i różyczką, poza tym choroba jest różnicowana w diagnostyce z zespołem wstrząsu toksycznego oraz zakażeniem gronkowcem.

Leczenie szkarlatyny u dzieci i dorosłych

W przypadku zdiagnozowania u pacjenta szkarlatyny leczenie wiąże się z przyjmowaniem przepisanych przez lekarza antybiotyków. Są to najczęściej antybiotyki z grupy penicylin. Antybiotyki stosuje się zwykle przez okres 7-10 dni w dawkach, które dobiera lekarz w zależności od wieku oraz masy ciała pacjenta. Wdrożenie antybiotykoterapii pozwoli skrócić czas utrzymywania się objawów płonicy, a przy tym ogranicza ryzyko przeniesienia infekcji na zdrowe osoby. Leczenia antybiotykami w żadnym wypadku nie należy przerywać wcześniej niż to wskazane, choćby jeżeli stan zdrowia pacjenta uległ szybciej znacznej poprawie. Antybiotyki przy szkarlatynie zmniejszają również ryzyko powstania groźnych dla zdrowia powikłań, o których mowa będzie w dalszej części artykułu. Oprócz antybiotykoterapii warto wspomagać organizm witaminą C oraz środkami o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Pacjenci z ciężkim przebiegiem szkarlatyny lub obecnymi powikłaniami są zwykle kierowani do szpitala.

Zalecenia przy szkarlatynie – 2024/2025

Na szkarlatynę można zachorować choćby kilka razy w życiu. Warto również zwrócić uwagę na to, iż dotychczas nie została wynaleziona szczepionka, która uchroniłaby przed zachorowaniem na płonicę. Chociaż po wdrożeniu antybiotykoterapii osoba chora na szkarlatynę nie zaraża już po dobie, bezpieczniej jest pozostać w domu przez około trzy doby. W tym czasie należy stosować się do zaleceń lekarza związanych z antybiotykoterapią, a dodatkowo zadbać o odpowiednie nawadnianie organizmu, a także o odpoczynek oraz przyjmowanie wartościowych posiłków. Gdy wspomniany czas upłynie, a pacjent nie ma gorączki i nie jest osłabiony, może wyjść z domu.

Oczywiście lepiej zapobiegać niż leczyć. Ryzyko zarażenia się szkarlatyną można zminimalizować, przestrzegając podstawowych zasad higieny osobistej, w tym częstego i dokładnego mycia rąk, unikania kontaktu z przedmiotami, z którymi osoba chora miała styczność oraz unikania miejsc z ogniskami szkarlatyny.

Możliwe powikłania po szkarlatynie

Powikłania po szkarlatynie nie zdarzają się zbyt często, zwłaszcza jeżeli w porę wdroży się odpowiednie leczenie. Najwyższe ryzyko powikłań dotyczy osób, które nie podjęły leczenia płonicy, poza tym powikłania mogą wystąpić przy ostrzejszym przebiegu choroby. Do najczęstszych powikłań nieleczonej szkarlatyny możemy zaliczyć:

• zapalenie ucha środkowego,
• ropne zapalenie węzłów chłonnych i zatok przynosowych,
• zapalenie płuc i opon mózgowo-rdzeniowych,
• ostrą gorączkę reumatyczną,
• żółtaczkę,
• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.

Inne możliwe powikłania po szkarlatynie to ropowica dna jamy ustnej oraz zespół wstrząsu toksycznego, który jest stanem zagrożenia życia wymagającym pilnej hospitalizacji.

Bibliografia:

• https://podyplomie.pl/pediatria/12158,plonica?srsltid=AfmBOorDj1BQu0dPpLBBgkvJqD5ZWrvESEoO8ATTrl_LYyl-qS7VE42q [dostęp online 11.2024]
• https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74624,szkarlatyna-plonica [dostęp online 11.2024]
• https://en.wikipedia.org/wiki/Scarlet_fever [dostęp online 11.2024]
• https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON429 [dostęp online 11.2024]