Możliwość wykonywania szczepień ochronnych to temat przez cały czas dość świeży, jeżeli chodzi o polskie apteki i farmaceutów. Pierwsza taka możliwość pojawiła się wraz z nadejściem pandemii koronawirusa. Wówczas dzięki przyjętym przepisom farmaceuci zyskali nowe uprawnienie w postaci możliwości wykonywania szczepień ochronnych przeciwko COVID-19. Jak się jednak okazuje od tamtego czasu sporo się zmieniło. Jakie zatem szczepienia mogą wykonywać farmaceuci w aptekach? Czy wszystkie są finansowane ze środków publicznych przez NFZ? A może za niektóre apteka może pobierać opłatę?
Jakie szczepienia mogą wykonywać farmaceuci?
Zacznijmy od początku. Jak już wspomnieliśmy farmaceuci w okresie pandemii uzyskali prawo do wykonywania szczepień przeciwko COVID-19. Pod koniec 2023 roku, za sprawą obwieszczenia Ministra Zdrowia pojawiła się możliwość wykonywania w aptekach szczepień przeciwko grypie (dokładnie od 1 listopada 2023 roku), przeciwko pneumokokom (również od 1 listopada 2023 roku) oraz przeciwko COVID-19 (tutaj od 1 grudnia 2023 roku).
Warto jednak w tym miejscu zaktualizować uprawnienia, jakie przysługują farmaceutom. Otóż zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2024 roku zmieniającego rozporządzenie ws. kursów kwalifikacyjnych dla farmaceutów fachowi pracownicy aptek zyskali dodatkowe uprawnienia wykonywania wszystkich zalecanych szczepień ochronnych. Tym samym poza trzema wymienionymi wyżej szczepieniami farmaceuci mogą wykonać szczepienie przeciwko:
- błonicy
- cholerze
- durowi brzusznemu
- gruźlicy
- kleszczowemu zapaleniu mózgu
- krztuścowi
- ludzkiemu wirusowi brodawczaka
- nagminnemu zapaleniu przyusznic (potocznie przeciwko śwince)
- odrze
- ospie wietrznej
- półpaścowi
- ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu
- różyczce
- tężcowi
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B
- wściekliźnie
- zakażeniom wywołanym przez rotawirusy
- zakażeniom wirusem syncytialnym układu oddechowego (RSV)
- żółtej gorączce.
Lista aktualnych szczepień zalecanych jest na bieżąco aktualizowana przez resort zdrowia, w oparciu o informacje udostępniane przez Światową Organizację Zdrowia.
Kogo mogą zaszczepić farmaceuci?
Zgodnie z aktualnymi przepisami farmaceuta ma prawo wykonać szczepienie ochronne wobec osób dorosłych, tj. takich, które ukończyły 18. rok życia. Pacjenci małoletni muszą być szczepienie jedynie w placówkach POZ. Co więcej – szczepienie wykonać można jedynie po uprzednim wykonaniu badania kwalifikacyjnego. Badanie takie może wykonać farmaceuta, który ukończył specjalny kurs kwalifikacyjny pozwalający na wykonywanie szczepień i kwalifikowanie do nich. Warto w tym miejscu nadmienić, iż farmaceuta ma możliwość zaszczepienie pacjenta, u którego badanie kwalifikacyjne zostało wykonane przez lekarza, ale już nie przez pielęgniarkę bądź inną osobę wykonującą zawód medyczny.
Jakie szczepienia podlegają finansowaniu przez NFZ?
Pomimo tego, iż farmaceuci mogą wykonywać wszystkie zalecane szczepienia ochronne to tylko nieliczne z nich mogą podlegać finansowaniu przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Obwieszczenie Prezesa NFZ z 10 października 2023 roku mówi jasno, które szczepienia i dla kogo mogą być refundowane ze środków publicznych. Są to:
- szczepienie przeciwko grypie dla osób powyżej 65 roku życia
- szczepienie przeciwko COVID-19 dla osób powyżej 18 roku życia (potrzebne e-skierowanie)
- szczepienie przeciwko pneumokokom dla osób powyżej 65 roku życia należących do grup ryzyka.
Co istotne – możliwość finansowania wykonywania tych trzech zalecanych szczepień ochronnych w aptekach pojawia się dopiero w momencie podpisania przez aptekę z Narodowym Funduszem Zdrowia umowy na wykonywanie i finansowanie szczepień ochronnych. Dopiero wówczas usługa wykonania badania kwalifikacyjnego i samego szczepienia będzie dla pacjentów darmowa, a apteka otrzyma za tego typu proces wynagrodzenie. W chwili obecnej opłata ta ustanowiona została za sprawą zaktualizowanego Zarządzenia Prezesa NFZ z dnia 4 lipca 2024 w wysokości 33,37 zł.
Czy apteka musi posiadać umowę z NFZ, aby móc wykonywać szczepienia?
Odpowiedź brzmi – nie. Umowa z Narodowym Funduszem Zdrowia gwarantuje możliwość uzyskania finansowania wykonywanych szczepień w aptece. Nie jest ona jednak wymogiem, bez którego apteki nie mogą wykonywać szczepień komercyjnie. Wynika to z faktu, iż możliwość wykonywania szczepień farmaceutom dają odrębne przepisy i fakt ukończenia specjalistycznych kursów edukacyjnych. W związku z tym apteka ma prawo wykonywać szczepienia z zakresu aktualnej listy szczepień ochronnych zalecanych, w momencie:
- posiadania farmaceuty z ukończonym kursem szkoleniowym z zakresu wykonywania szczepień ochronnych i wykonywania badania kwalifikacyjnego
- spełnienia określonych przepisami (zawartymi m.in. w Obwieszczeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 lipca w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymogów, jakim powinien odpowiadać lokal apteki czy też zawartymi w Ustawie Prawo Farmaceutyczne) wymagań lokalowych
- ustanowienia dokładnych procedur nt. postępowania z odpadami medycznymi powstającymi w trakcie wykonywania szczepień (odnośnie ich przechowywania, utylizacji, itp.).
Opracował: mgr farm. Mateusz Jabłoński
