Osoby powyżej 60. roku życia częściej narażone są na infekcje. Mogą one też zaostrzyć przebieg choroby podstawowej, dlatego w tej grupie wiekowej szczególnie ważna jest profilaktyka. Po 60. roku życia układ odpornościowy zaczyna gorzej funkcjonować i reagować. W związku z tym szczepienia dla seniorów są tak ważne.
Szczepienia dla seniorów to coraz ważniejszy temat także i w Polsce. Polska jest w tej chwili jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw w Europie. Prognozy GUS wskazują, iż w 2030 r. będzie w Polsce 10,3 mln osób powyżej 60 roku życia, w 2040 r. już 11,4 mln, w 2050 r. 12,4 mln, a w 2060 r. 11,9 mln , a to 38,3% społeczeństwa.
Dane Eurostatu pokazują też, iż pomiędzy 2013 a 2023 Polska była na drugim miejscu (po Mołdawii), jeżeli chodzi o przyrost liczby osób po 65. roku życia.
– Nie tyle sama liczba starszych osób, co wzrost ich odsetka w społeczeństwie stanowi potencjalne wyzwanie dla polityki społecznej – zwraca uwagę grupa naukowców analizujących badanie PolSenior2. A głównym wyzwaniem są choroby, dotykające seniorów.
Statystyki ostrzegają
Problem wielochorobowości i słabszej odporności – na to trzeba zwracać uwagę
Z danych badania PolSenior2 wynika, iż wielochorobowość dotyka prawie 70% osób w wieku 60-65 lat oraz 90% w wieku 80-90 lat. Osoby powyżej 75. roku życia mają pięć i więcej chorób przewlekłych. Osoby starsze w Polsce cierpią głównie na choroby układu krążenia, nowotworowe, układu oddechowego, kostno-stawowe, cukrzycę typu 2, zaburzenia psychiczne i choroby otępienne. To one są główną przyczyną niepełnosprawności i przedwczesnego zgonu.
– W porównaniu do innych państw jesteśmy bardziej schorowanym społeczeństwem. Bardzo słabo w Polsce rośnie tzw. długość życia w zdrowiu – potwierdza prof. Tomasz Targowski, konsultant krajowy w dziedzinie geriatrii, kierownik Kliniki Geriatrii Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie.
Wielochorobowość oraz słabsza odporność były głównymi przyczynami znacznie wyższej umieralności osób powyżej 60 r. ż. w porównaniu z młodszymi grupami w okresie pandemii COVID-19 (już w pierwszym roku trwania pandemii wskaźniki przeciętnego dalszego trwania życia osób w wieku 60+ obniżyły się prawie o dwa lata).
Dlaczego szczepienia seniorów są tak ważne?
Wynika to z faktu, iż po 60. roku życia układ odpornościowy zaczyna gorzej funkcjonować i reagować coraz słabiej w momencie zetknięcia się z chorobotwórczymi patogenami.
– Układ odpornościowy starzeje się, zmiany zachodzą zarówno jeżeli chodzi o odporność humoralną, odpowiedzialną za wytwarzanie przeciwciał niezbędnych do walki z wirusami i bakteriami, jak i odporność komórkową odgrywającą istotną rolę w procesach zapalno-naprawczych. Infekcje bywają cięższe, gdyż wirusy i bakterie mają lepsze warunki do namnażania się. U ok. 20 proc. osób po 65. roku życia rozwija się tzw. zespół kruchości, następuje naturalne wyczerpanie się rezerw fizjologicznych organizmu – dodaje prof. Targowski.
Osoby powyżej 60. roku życia częściej narażone są na infekcje, także te o cięższym przebiegu. Mogą one też zaostrzyć przebieg choroby podstawowej, dlatego w tej grupie wiekowej szczególnie ważna jest profilaktyka.
Szczepienia ochronne w grupie 60+
Przez wiele lat w Polsce mówiono głównie o szczepieniach dzieci i młodzieży, jednak pandemia COVID-19 pokazała, jak ważne są szczepienia również u dorosłych, a zwłaszcza u osób starszych.
– Szczepienia dorosłych są tak samo ważne jak szczepienia dzieci. Szczególną grupą osób, które potrzebują szczepień są osoby starsze. Odporność nabyta w wyniku szczepień w przeszłości nie wystarcza na całe życie – potwierdza prof. Ewa Augustynowicz z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB.
Eksperci opracowali kalendarze szczepień dla osób dorosłych, promowane zarówno przez organizacje lekarskie, jak organizacje pacjentów.
– Osoby starsze chorują na wiele chorób przewlekłych, co może sprzyjać występowaniu chorób infekcyjnych, które mogą mieć cięższy przebieg i prowadzić do groźnych dla zdrowia, a choćby życia, powikłań. Szczepienia zmniejszają ryzyko zaostrzenia przebiegu chorób przewlekłych, chronią osoby starsze m.in. przed hospitalizacją, powikłaniami z powodu półpaśca, zawałem serca z powodu grypy, hospitalizacją z powodu pneumokokowego zapalenia płuc, zakażeniami RSV, czy ciężką postacią kleszczowego zapalenia mózgu – dodaje prof. Augustynowicz.
– Polacy wciąż jeszcze mają sceptyczny stosunek do szczepień, jednak to właśnie osoby starsze są najbardziej do nich skłonne – zaznacza prof. Targowski. Pozytywny stosunek do szczepień w tej grupie wiekowej potwierdziły badania przeprowadzone przez Fundację My Pacjenci w ramach projektu „Szczepienia dla wszystkich pokolenia”. Wynika z nich, iż 64,8% osób powyżej 65 lat potwierdziło przekonanie o skuteczności szczepień jako ochrony przed powikłaniami chorób zakaźnych. Badanie to wskazało również na najważniejsze bariery, które zniechęcają seniorów do szczepień, jak brak informacji na ten temat (także od lekarzy) i wciąż funkcjonujące mity związane ze szczepieniami, m.in., iż są one tylko dla dzieci, mogą „obniżyć” odporność, a ich nadmiar jest szkodliwy. Barierą w przypadku szczepień refundowanych są też trudności logistyczne: konieczność wizyty u lekarza, otrzymania recepty, zakupienia szczepionki, czy wreszcie powtórnej wizyty u lekarza. Poważną barierą w przypadku wielu szczepień są także kwestie finansowe.
Bezpłatne szczepienia dla seniorów
Ale nie za wszystkie szczepienia dorośli muszą płacić. w tej chwili bezpłatne są niektóre szczepionki przeciw grypie oraz szczepionka przeciw pneumokokom (dla osób powyżej 65. roku życia z grup ryzyka). Korzystną zmianą jest też refundacja od stycznia 2024 r. w 50 proc. szczepionki przeciw półpaścowi dla osób powyżej 65. roku życia, mających dodatkowo choroby współistniejące.
– 90 proc. osób starszych chorowało na ospę wietrzną, potencjalnie każdy senior ma w swoim organizmie wirusa w formie latentnej. Po 60. roku życia naturalnie spada odporność, a bardzo często nakładają się na to jeszcze dodatkowe choroby, co może spowodować reaktywację wirusa. Ryzyko ciężkiego przebiegu półpaśca rośnie wraz z wiekiem. Półpasiec w okolicy głowy jest wskazaniem do hospitalizacji; jeżeli pojawia się w okolicy oka, może spowodować uszkodzenie narządu wzroku. Bardzo ciężkim powikłaniem jest neuralgia popółpaścowa, która powoduje silne bóle, bardzo trudno i długo się je leczy – zaznacza prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Białymstoku.
50-procentowa refundacja to duża zmiana, jednak przez cały czas cena szczepionki może stanowić barierę dla wielu seniorów, szczególnie tych, którzy najbardziej by jej potrzebowali, m.in. z wielochorobowością.
– WHO rekomenduje to szczepienie dla wszystkich osób powyżej 50. roku życia, a także dla osób po 18. roku życia z chorobami współistniejącymi, u których ryzyko ciężkiego półpaśca jest większe – dodaje prof. Zajkowska.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Zdaniem wielu ekspertów szczepienia dla seniorów powinny być bezpłatne.
– Uważam, iż jak najwięcej szczepionek powinno znaleźć się na liście bezpłatnych leków 65 plus. Leczenie powikłań kosztuje znacznie więcej niż jednostkowy koszt szczepionki. To bardzo ważne również w kontekście naszej demografii i kosztów opieki medycznej. Lepiej zapobiegać niż leczyć – podkreśla prof. Targowski.
(MAZ)
