W pracy coacha, gdzie relacje oparte są na zaufaniu, a decyzje mają realny wpływ na klientów, kwestie etyczne są fundamentem profesjonalizmu i skuteczności. Dylematy zawodowe, które pojawiają się w codziennej praktyce, często bywają złożone i wymagają rozwagi oraz odpowiedzialności. W takich sytuacjach kluczową rolę odgrywa superwizja.
Superwizja to formalny proces refleksji i wsparcia, który pomaga coachom podejmować świadome i zgodne ze standardami etycznymi decyzje.
Rola superwizji w podejmowaniu decyzji etycznych
Superwizja to bezpieczna i poufna przestrzeń. W takich warunkach coach pod okiem doświadczonego superwizora może omówić kwestie trudne, kontrowersyjne lub budzące wątpliwości. Superwizor nie narzuca gotowych rozwiązań, ale prowokuje refleksję i pomaga spojrzeć na sytuację z różnych perspektyw, co umożliwia:
- identyfikację dylematów etycznych – często bywa tak, iż sytuacje na pierwszy rzut oka nie są jednoznaczne. Superwizja pomaga coachowi zrozumieć, które elementy jego pracy mogą być sprzeczne z zasadami etyki.
- analizę wpływu decyzji coacha na klienta i proces coachingowy. Coach wraz z superwizorem mogą wspólnie rozważyć i ocenić, jak różne działania mogą wpływać na dobro klienta, jakość relacji i efektywność pracy.
- rozwinięcie autorefleksji i świadomości zawodowej. Superwizja wspiera rozwój umiejętności rozpoznawania swoich własnych ograniczeń, emocji i uprzedzeń, które mogą mieć wpływ na podejmowane decyzje.
- wsparcie w ugruntowaniu standardów etycznych – superwizor przypomina o kodeksach etycznych (np. ICF, EMCC) oraz o odpowiedzialności zawodowej, dzięki czemu coach pracuje zgodnie z uznanymi normami.
Przykłady dylematów etycznych omawianych podczas superwizji
- Sytuacje konfliktu interesów lub podwójnej roli.
Gdy coaching i mentoring dotyczą tego samego klienta lub, gdy coach pracuje z bliskim znajomym lub członkiem rodziny. W takiej sytuacji trudniej jest zachować obiektywizm i profesjonalny dystans.
Superwizor pomaga rozpoznać, czy granice nie są przekraczane, i ustalić, czy warto kontynuować pracę, czy lepiej polecić kogoś innego.
- Zachowanie poufności w trudnych okolicznościach.
Na przykład, gdy klient wyznaje, iż planuje skrzywdzić siebie lub inną osobę. Albo gdy coach dowiaduje się o przypadku przemocy wobec dziecka. Wówczas etyka nakazuje przerwanie poufności, by chronić życie i zdrowie.
W razie wątpliwości superwizor może pomóc ocenić sytuację, ryzyko i podjąć etyczną decyzję o ewentualnym przerwaniu poufności, chroniąc jednocześnie życie i zdrowie.
- Reakcja na brak współpracy lub opór klienta, który może wpływać na efektywność procesu.
Coach może zadawać sobie pytanie, czy kontynuować pracę z klientem, który unika sesji lub nie stosuje się do uzgodnionych zasad kontraktu. W takim przypadku warto rozważyć z superwizorem, czy dalsza praca ma sens.
Superwizor wspiera w zrozumieniu przyczyn oporu i podjęciu decyzji — czy zmienić podejście, czy zakończyć współpracę.
- Rozszerzenie granic kompetencji. Czyli kiedy skierować klienta do innego specjalisty?
Przykładowo, gdy klient zgłasza poważne problemy psychiczne (np. objawy depresji klinicznej, myśli samobójcze), które wykraczają poza zakres wiedzy i uprawnień coacha. Z punktu widzenia etyki należy wtedy jasno wyjaśnić klientowi, iż potrzebuje pomocy specjalisty (np. psychiatry lub psychoterapeuty).
Sesja superwizyjna pomaga ocenić sytuację i ustalić, jak bezpiecznie i profesjonalnie przekazać klienta w ręce psychoterapeuty lub psychiatry.
- Ustalanie jasnych i transparentnych zasad finansowych.
Dobrze jest mieć jasne zasady odwoływania sesji i ich ewentualnej płatności. Takie podejście wspiera decyzje w sytuacjach, gdy klient negocjuje cenę lub nie płaci za odwołane sesje.
Rozmowa z superwizorem pozwala ustalić jasne zasady, które chronią wartość coacha i budują profesjonalną relację, bez ulegania presji.
Inne praktyczne dylematy etyczne
Dylematy dotyczące technologii
Przykładem jest używanie aplikacji do komunikacji, które nie gwarantują pełnej poufności danych. Ważne jest, by upewnić się, iż narzędzia, których używa coach, są bezpieczne i zgodne z przepisami o ochronie danych osobowych.
Superwizor może pomóc w wyborze odpowiednich narzędzi, które są zgodne z etyką i przepisami, np. RODO, i podpowie, jak poinformować o tym klienta.
Prezentowanie kompetencji i reklamowanie usług
Dylemat pojawia się na przykład, gdy pisząc materiały marketingowe zastanawiamy się, czy użyć hasła typu „Gwarantuję sukces”.
Superwizor pomaga, zgodnie z etyką, unikać nierealistycznych obietnic i tworzyć komunikację, która jest rzetelna i buduje wiarygodność.
Podsumowanie
Superwizja to najważniejsze narzędzie wspierające coachów w podejmowaniu etycznych decyzji i utrzymaniu wysokich standardów zawodowych. Dzięki niej proces radzenia sobie z dylematami staje się bardziej świadomy, refleksyjny i zgodny z najlepszymi praktykami branży. Regularne korzystanie z superwizji przekłada się na lepsze efekty pracy, bezpieczeństwo klientów oraz rozwój osobisty i zawodowy coacha.
