Naukowcy przeprowadzili innowacyjne badanie, w którym tradycyjne metody terapii PTSD wzbogacono o stymulację nerwu błędnego (VNS). Podejście to otwiera nowe perspektywy terapeutyczne, dając nadzieję na skuteczną pomoc osobom z przewlekłym, opornym na leczenie zespołem stresu pourazowego.
Tradycyjne leczenie PTSD
W leczeniu PTSD najczęściej stosuje się psychoterapię, szczególnie terapię poznawczo-behawioralną. W niektórych przypadkach dołącza się również leczenie farmakologiczne, głównie leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). najważniejsze znaczenie ma jak najszybsze rozpoczęcie terapii po przeżyciu traumatycznego wydarzenia. Nieleczone PTSD może prowadzić bowiem do poważnych i trwałych zmian w funkcjonowaniu psychicznym.
Jedną ze skutecznych metod terapeutycznych, wywodzących się z terapii poznawczo-behawioralnej, jest metoda przedłużonej ekspozycji (ang. Prolonged Exposure – PE), która została zastosowana również w opisywanym badaniu. Polega ona na stopniowym konfrontowaniu pacjenta z traumatycznymi wspomnieniami w bezpiecznych warunkach terapeutycznych. Terapia obejmuje m.in. edukację na temat typowych reakcji na traumę, treningi oddechowe oraz tzw. ekspozycje wyobrażeniowe, podczas których pacjent w wyobraźni wraca do trudnych przeżyć.
Cały proces powinien prowadzić doświadczony i odpowiednio przeszkolony terapeuta, ponieważ praca z traumą wymaga dużej wiedzy i ostrożności.
Stymulacja nerwu błędnego – czym jest?
Stymulacja nerwu błędnego (ang. VNS – vagus nerve stimulation) to metoda od lat wykorzystywana w neurologii i psychiatrii, m.in. w leczeniu lekoopornej depresji, innych zaburzeń depresyjnych oraz padaczki. W ostatnich latach jej potencjał jest coraz częściej badany w kontekście nowych wskazań terapeutycznych.
Zespół naukowców z University of Texas w Dallas oraz Baylor University Medical Center postanowił sprawdzić, czy VNS może znaleźć zastosowanie również w leczeniu zespołu stresu pourazowego (PTSD).
CZYTAJ TAKŻE: Leczenie skojarzone brekspiprazolem i sertraliną w PTSD
Stymulacja nerwu błędnego u osób z PTSD – badanie
Do badania zakwalifikowano 15 osób, z których 9 przeszło zabieg wszczepienia urządzenia do stymulacji nerwu błędnego (VNS) i rozpoczęło terapię. Ostatecznie 7 uczestników ukończyło wszystkie zaplanowane sesje terapeutyczne, natomiast 2 osoby przerwały leczenie odpowiednio po 6 i 11 sesjach. Kryteria włączenia do badania obejmowały m.in. rozpoznanie PTSD trwające co najmniej 3 miesiące, dobry stan zdrowia umożliwiający implantację urządzenia VNS oraz wiek w przedziale od 18 do 64 lat.
Uczestnikom, którzy spełniali kryteria, wszczepiono zminiaturyzowany system VNS – pierwszy tego typu na świecie, zatwierdzony przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Doświadczeni chirurdzy umieścili pod skórą szyi uczestników mały generator impulsów. Zewnętrzny moduł zasilania, noszony na szyi, bezprzewodowo zasilał i kontrolował urządzenie, eliminując potrzebę stosowania wbudowanej baterii. Do sterowania stymulacją w odpowiednich momentach terapii wykorzystywano specjalną aplikację na telefonie. Cztery tygodnie po implantacji przeprowadzono ocenę funkcjonowania urządzenia u wszystkich uczestników.
Następnie pacjenci odbyli 12 sesji terapii przedłużonej ekspozycji, połączonej ze stymulacją nerwu błędnego. Podczas każdej sesji w gabinecie oraz podczas ćwiczeń domowych uruchamiano stymulację dzięki zewnętrznego modułu. Parametry stymulacji oparto na wcześniejszych badaniach i dobrano tak, aby maksymalnie wspierały proces terapeutyczny, szczególnie w zakresie tzw. „wygaszania strachu” – czyli stopniowego zmniejszania reakcji lękowych związanych z traumatycznymi wspomnieniami.
Stymulacja nerwu błędnego skuteczna w leczeniu PTSD?
Po zakończeniu ostatniej sesji terapii ekspozycyjnej uczestnicy badania byli oceniani po około 1 tygodniu, a następnie po 1, 3 i 6 miesiącach. Uzyskane wyniki dostarczyły dowodów na to, iż terapia z wykorzystaniem stymulacji nerwu błędnego jest bezpieczna, dobrze tolerowana i możliwa do zastosowania w populacji pacjentów z opornym na leczenie zespołem stresu pourazowego. Nie odnotowano żadnych poważnych ani nieoczekiwanych działań niepożądanych, a częstość występowania objawów ubocznych była niska.
Zaobserwowano istotne klinicznie i trwałe zmniejszenie nasilenia objawów PTSD, w tym lęku, nadmiernego pobudzenia oraz zachowań aspołecznych. Korzystne efekty terapeutyczne utrzymywały się przez kilka miesięcy po zakończeniu interwencji.
Zgodnie z hipotezą autorów, mechanizm działania VNS opiera się na zwiększaniu plastyczności mózgu. Wspomaga to proces wygaszania reakcji lękowych podczas terapii ekspozycyjnej.
Mimo obiecujących rezultatów, konieczne są dalsze badania w celu potwierdzenia skuteczności tej metody. Główne ograniczenia niniejszego badania obejmują niewielką liczebność próby oraz brak grupy kontrolnej. Niemniej jednak, uzyskane wyniki wskazują, iż terapia VNS może stanowić obiecującą opcję terapeutyczną dla pacjentów z przewlekłym PTSD. Dotyczy to zwłaszcza przypadków oporności na standardowe metody leczenia.
