Artykuł radców prawnych Bartosza Pawelczyka i Laury Marciniak z Kancelarii Radców Prawnych Bartosz Pawelczyk Krzysztof Kozik:
W przypadku, gdy placówka medyczna posiada kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia, transakcję sprzedaży samego przedsiębiorstwa należy skoordynować z procesem udzielenia ewentualnych, niezbędnych zgód przez NFZ, tak aby podmiot nabywający placówkę mógł kontynuować udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach zawartej już – przez podmiot sprzedający – umowy z NFZ. Niniejszy artykuł jest pierwszym z dwóch poświęconych tej tematyce. Skupimy się w nim na przebiegu sprzedaży placówki medycznej w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa i spółki, w kolejnym natomiast omówimy konieczność udzielenia ewentualnej zgody przez NFZ na cesję kontraktu w przypadku, gdy kontrakt ten obejmuje świadczenia zdrowotne w rodzaju ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.
Sprzedaż placówki medycznej w formie spółki
Zacznijmy jednak od tego, iż sytuacja jest stosunkowo prosta, gdy podmiot prowadzący placówkę medyczną podlegającą sprzedaży działa w formie spółki prawa handlowego, spółka ta jest wykorzystywana wyłącznie w celach związanych z działalnością tej placówki i placówka w całości podlega sprzedaży na rzecz nabywcy. W przypadku sprzedaży udziałów w spółce z o.o. lub ogółu praw i obowiązków wspólnika (odpowiednika udziałów) w spółce osobowej, tj. jawnej, partnerskiej czy komandytowej, nabywca wstępuje „jeden do jednego” w miejsce poprzedniego wspólnika, stając się „właścicielem” spółki. Z racji tego, iż stroną wszelkich stosunków prawnych, a więc zarówno umowy z NFZ, umów z kontrahentami, jak i umów z personelem medycznym jest spółka, a nie wspólnicy spółki, nie ma potrzeby przenoszenia tych umów na nowy podmiot czy wyrażania zgód przez jakikolwiek podmiot na zmianę składu osobowego w spółce (poza ewentualną zgodą pozostałych wspólników). Wszelkie prawa, które przed transakcją sprzedaży udziałów lub ogółu praw i obowiązków wspólnika przysługiwały spółce, przez cały czas pozostają przy spółce, tylko w zmienionym składzie osobowym. Zasadniczo nie istnieje zatem konieczność informowania NFZ o tym, iż doszło do takiej transakcji, ponieważ spółka nie utraciła swojego bytu i realizuje wszystkie zobowiązania na dotychczasowych zasadach. Zbycie placówki medycznej w formie spółki jest najbardziej pożądanym sposobem sprzedaży takiej placówki pod kątem przejrzystości sytuacji i skomplikowania transakcji pod względem formalnoprawnym.
Na co należy zwrócić szczególną uwagę w przypadku sprzedaży placówki medycznej w ramach spółki
Oczywiście również przy sprzedaży placówki medycznej w ramach spółki pojawiają się najważniejsze kwestie, na które należy zwrócić uwagę, jak chociażby zabezpieczenie pod kątem prawnym udostępnianych potencjalnemu nabywcy dokumentów i informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w celu weryfikacji stanu prawnego i faktycznego spółki, negocjacja ceny sprzedaży czy też sprawdzenie, czy spółka ma podlegać sprzedaży wraz ze wszystkimi nieruchomościami i ruchomościami, których jest właścicielem. Przykład: zwróćmy uwagę, iż częstą praktyką jest wykorzystywanie przez wspólników samochodów osobowych, które w istocie są własnością spółki, również do celów prywatnych. Aby samochód taki pozostał przy wspólniku, należy „wyciągnąć” go ze spółki przed jej sprzedażą. Z kolei z punktu widzenia nabywcy niezwykle istotna jest weryfikacja wszelkich zawartych przez spółkę umów, ustalenie rodzaju i wysokości zobowiązań, składników majątkowych i niemajątkowych wchodzących w skład spółki, postępowań sądowych i pozasądowych, których stroną jest spółka lub które mogą wystąpić w przyszłości w związku z dotychczasową działalnością spółki.
Nie zawsze możliwa jest sprzedaż placówki medycznej w ramach spółki
Jeżeli w ramach spółki prowadzonych jest kilka placówek lub jej oddziałów i nie wszystkie podlegają sprzedaży, transakcja nie może przybrać formy zbycia udziałów bądź ogółu praw i obowiązków wspólnika w spółce, ponieważ zbywając je, sprzedajemy spółkę ze wszystkim, co do niej należy. W takim przypadku rozwiązaniem może być sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa, oczywiście pod warunkiem, iż będziemy w stanie wyodrębnić tę część, która miałaby podlegać sprzedaży. Z kolei ze sprzedażą placówki medycznej w formie przedsiębiorstwa jako całości będziemy mieli do czynienia w przypadku, o ile nie funkcjonuje ona w ramach spółki, a jej właściciel prowadzi działalność gospodarczą w ramach wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Na czym polega sprzedaż przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwo, którym bez wątpienia może być placówka medyczna, zostało zdefiniowane w art. 55(1) Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem przedsiębiorstwo stanowi zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Przywołany artykuł wskazuje, co w szczególności obejmuje przedsiębiorstwo. Są to m.in. nazwa przedsiębiorstwa, własność nieruchomości i ruchomości, w tym urządzeń i materiałów, prawa wynikające z umów, jak np. z umowy najmu, wierzytelności, koncesje, licencje i zezwolenia czy księgi i dokumenty związane z prowadzoną działalnością. Przedmiotem umowy sprzedaży może być przedsiębiorstwo i mogłoby się wydawać, iż umowa sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części jednym ruchem przenosi własność placówki z jednego podmiotu na drugi ze wszystkimi konsekwencjami, które występują przy nabyciu spółki. Na tle transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa pojawia się jednak kilka istotnych problemów. Przyjrzymy się teraz kilku z nich.
Pułapki w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa
Niestety, nie do końca jest tak, jak mogłoby się wydawać, iż wszystkie umowy, które zawarł sprzedający przedsiębiorstwo, przechodzą w całości automatycznie na kupującego. Wynika to z faktu, iż umowy takie mogą zawierać postanowienia dotyczące zakazu cesji praw wynikających z tych umów, co wiąże się z koniecznością uzyskania zgody drugiej strony umowy na przeniesienie tych praw na inny podmiot, którym byłby w tym przypadku nabywca przedsiębiorstwa. Umowa może też precyzować, w jaki sposób i na jakich warunkach możliwe jest uzyskanie takiej zgody.
Jeśli chodzi z kolei o przeniesienie obowiązków wynikających z umów, które zawarł zbywca przedsiębiorstwa, na nabywcę przedsiębiorstwa, sytuacja pozostało bardziej problematyczna. Wynika to z faktu, iż zgodnie z przytoczonym powyżej przepisem w skład przedsiębiorstwa nie wchodzą zobowiązania. Aby przenieść na nabywcę przedsiębiorstwa zobowiązania, jakie wiążą się z przedsiębiorstwem podlegającym sprzedaży, konieczne jest uzyskanie zgody drugiej strony umowy. Zgodnie z ogólnymi przepisami zgoda taka powinna zostać wyrażona w formie pisemnej. Biorąc pod uwagę, iż praktycznie wszystkie umowy, które wiążą się z przedsiębiorstwem, rodzą nie tylko prawa, ale i obowiązki, w celu wstąpienia „jeden do jednego” przez nabywcę w sytuację zbywcy przedsiębiorstwa i kontynuowania zawartych przez niego umów, konieczne jest uzyskanie zgody kontrahenta, która w praktyce przybiera formę zgody na przeniesienie praw i obowiązków z umowy ze zbywcy przedsiębiorstwa na nabywcę. W przypadku, gdy w ramach przedsiębiorstwa zawartych zostało wiele umów, konieczność uzyskiwania odrębnych zgód od wszystkich kontrahentów może być niemałym wyzwaniem. Pamiętać również należy o konieczności uzyskania zgody NFZ, o czym szerzej w następnym wpisie.
Na marginesie warto zaznaczyć, iż choćby w przypadku braku zgody kontrahenta na przejęcie zobowiązań związanych z przedsiębiorstwem przez nabywcę, nabywca odpowiada solidarnie ze zbywcą przedsiębiorstwa za zobowiązania przedsiębiorstwa istniejące w chwili zawarcia transakcji, chyba iż w chwili nabycia przedsiębiorstwa o nich nie wiedział, mimo zachowania należytej staranności. Wyznacznikiem zachowania należytej staranności jest dogłębna analiza stanu prawnego i faktycznego nabywanego przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność nabywcy ograniczona jest jednak do wartości przedsiębiorstwa.
W przypadku zbycia przedsiębiorstwa aktualne pozostają uwagi dotyczące tego, na co w szczególności należy zwrócić uwagę w przypadku zbycia spółki, odnoszące się do zabezpieczenia tajemnicy przedsiębiorstwa, negocjacji ceny sprzedaży czy weryfikacji składników, które wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Kwestie te należy bowiem również wziąć pod uwagę w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa. Ten ostatni aspekt jest tak istotny, iż art. 55(2) Kodeksu cywilnego zawiera domniemanie, zgodnie z którym nabycie przedsiębiorstwa obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba iż co innego wynika z umowy albo z przepisów ogólnych.
Podsumowanie
Jak wynika z powyższych rozważań, istnieje kilka dróg prowadzących do zbycia placówki medycznej na rzecz innego podmiotu. Każda z możliwych opcji ma prawdopodobnie plusy i minusy. Istotne jest, aby nie podejmować pochopnych działań oraz wybrać taką drogę, która będzie prowadziła do osiągnięcia celu, na którym nam zależy, i która będzie dla nas nie tylko najszybsza, ale również bezpieczna.
Tekst opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 2/2023.
![Świdnickie Hospicjum działa już 30 lat. „Chcemy, by chorzy czuli się zaopiekowani i bezpieczni” [FOTO]](https://swidnica24.pl/wp-content/uploads/2024/09/30-lat-hospicjum-jubileusz-20-09-2024-32.jpg)
