30. 08. 2024r. miało miejsce spotkanie w Ministerstwie Zdrowia z udziałem: Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny, Głównego Inspektora Farmaceutycznego Łukasza Pietrzaka, Konsultant krajowej w dziedzinie farmacji klinicznej Prof. dr hab. Anny Wiela-Hojeńskiej i Prezes Polskiego Towarzystwa Farmacji Klinicznej Mgr Kamili Urbańczyk. Było ono następstwem wysłanego wcześniej pisma przez Konsultanta krajowego do Pani Minister, w którym przedstawiono rozwój farmacji klinicznej na świecie, realizowane usługi, których poziom zaawansowania różni się w zależności od państwa i kompetencji nadanych farmaceutom oraz stan koncepcji zatrudnienia farmaceuty w obszarze klinicznym w Polsce, co stało się możliwe od 2021 r., dzięki wdrożeniu w życie zapisów Ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty. W czasie spotkania przekazano Pani Minister zapewnienie, iż farmaceuci są gotowi do pełnienia większej niż dotychczas roli w systemie opieki zdrowotnej. Z tego względu konieczne są rozwiązania systemowe pozwalające na szeroką implementację usług farmacji klinicznej i opieki farmaceutycznej, by farmaceuci współpracując z innymi pracownikami ochrony zdrowia, mogli mieć realny wpływ na poprawę jakości i bezpieczeństwa opieki nad pacjentem, przy jednoczesnej redukcji kosztów leczenia. Niezbędna jest koordynacja farmakoterapii, do której farmaceuci są odpowiednio przygotowani. Liczba farmaceutów chętnych do uczestniczenia w szkoleniu specjalizacyjnym w dziedzinie farmacji klinicznej zwiększa się. Wzrasta też liczba akredytowanych ośrodków szkolących, do Wrocławia i Poznania, dołączyły Kraków, Lublin, Sosnowiec, a w najbliższym czasie dojdą Szczecin i Łódź. W 2023 r. został zatwierdzony do realizacji nowy program specjalizacji w dziedzinie farmacji klinicznej, przygotowujący kompetentnych specjalistów, którzy dzięki opanowaniu wiedzy teoretycznej, umiejętności praktycznych, niezbędnych w wykonywaniu usług farmaceutycznych według najnowszych standardów, będą zdolni do świadczenia usług farmacji klinicznej na rzecz pacjentów we wszystkich grupach wiekowych, ich opiekunów, przedstawicieli zawodów medycznych oraz sprawowania opieki farmaceutycznej. Obecnie, oczekuje się na zatwierdzenie, opracowanego w 2023 r. dokumentu odnoszącego się do kształcenia przeddyplomowego – Standard kształcenia przygotowujący do wykonywania zawodu farmaceuty.
Przedstawiono także projekty realizowane przez Polskie Towarzystwo Farmacji Klinicznej związane z usługami farmacji klinicznej opisanymi w Ministerialnym Raporcie 2022 – Rozwiązania w zakresie farmacji klinicznej oraz działalności farmaceutów w podmiotach leczniczych:
- Projekt „Zintegrowane zarządzanie farmakoterapią w Polsce – wieloośrodkowe badanie randomizowane oceniające kompleksowe świadczenie usług farmacji klinicznej wobec pacjentów hospitalizowanych w polskim systemie ochrony zdrowia” prowadzony we współpracy z ośrodkiem Medicines Optimisation Innovation Centre w Irlandii Północnej i specjalistami Institute for Healthcare Improvement założonego w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze prace koncepcyjnie rozpoczęły się już w 2019 roku. Podstawą projektu są nie tylko dane i wieloletnie doświadczenia z innych państw realizujących tego typu współpracę interdyscyplinarną, jest nią także 6-letnie doświadczenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, gdzie są wdrażane i udoskonalane podobne rozwiązania. w tej chwili projekt obejmuje 18 szpitali z różnych rejonów Polski i ponad 40 farmaceutów.
- Drugi projekt realizowany we współpracy z Polskim Towarzystwem Medycyny Rodzinnej, dotyczy przeprowadzania przeglądów lekowych w placówkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej w ramach Opieki Koordynowanej. Jego celem jest wykazanie potencjalnych korzyści płynących z przeprowadzanych przeglądów lekowych, obejmujących zmniejszenie polipragmazji, zwiększenie bezpieczeństwa oraz skuteczności farmakoterapii pacjentów. Sam projekt pozwoli również na budowanie relacji zawodowych farmaceutów i lekarzy.
- Trzeci projekt w dziedzinie onkologii – pilotaż w zakresie świadczenia zdrowotnego „Lek specjalistyczny” ma na celu stwierdzenie poprawy wyników leczenia z zastosowaniem innowacyjnych, drogich technologii lekowych wydawanych pacjentom ze szpitali do samodzielnego stosowania w warunkach domowych; ograniczenie kosztów systemowych związanych z niestosowaniem się pacjentów do zasad prowadzenia farmakoterapii oraz zarządzania działaniami niepożądanymi. Realizowany jest we współpracy z Polskim Stowarzyszeniem Farmaceutów Onkologicznych i Sekcją Onkologiczną Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego.
Czwarty projekt dotyczy roli farmaceuty w opiece nad pacjentem kardiologicznym po zawale serca. Mówiono o obligatoryjnym udziale farmaceutów w programach profilaktycznych i opieki koordynowanej, zwłaszcza odnoszących się do szczególnych grup pacjentów, dzieci, osób starszych, w tym również korzystających z opieki okołooperacyjnej, czy długoterminowej. Zwiększenie zaangażowania farmaceutów w opiekę nad wymienionymi pacjentami może pomóc w poprawie ich bezpieczeństwa, zmniejszeniu liczby hospitalizacji m.in. z powodu polipragmazji, jak również zmniejszeniu kosztów farmakoterapii. Praktyka pokazuje, iż w tej sferze dochodzi do licznych zaniechań.
Podkreślono, iż pilnego rozwiązania wymaga uzyskanie przez farmaceutów uprawnienia do pełnienia funkcji głównego badacza w procedowanych regulacjach prawnych dotyczących obszaru badań klinicznych. Według Ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o badaniach klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi takie uprawnienia posiada lekarz i pielęgniarka, ale nie farmaceuta!
Realizacja usług farmacji klinicznej ma miejsce w wielu ośrodkach w Polsce. Nie są one jednak w dalszym ciągu świadczeniem gwarantowanym.
W wyniku spotkania, na prośbę Pani Minister, przekazano podsumowanie sugerowanych zmian legislacyjnych koniecznych do wdrożenia usług farmacji klinicznej, przygotowane przez mgr Kamilę Urbańczyk, mgr Marcina Bochniarza i prof. dr hab. Annę Wiela-Hojeńską. Odnoszą się one do szeregu strategicznych dokumentów, a także wskazują możliwe rozwiązania dotyczące implementacji. Niezbędne są w tej chwili kolejne kroki ze strony Ministerstwa Zdrowia by system opieki zdrowotnej mógł w pełni korzystać z potencjału farmaceutów. Jesteśmy gotowi na dalsze prace związane z zaproponowanymi ścieżkami wdrożenia.
Anna Wiela-Hojeńska
Kamila Urbańczyk
