Badanie opublikowane w czasopiśmie JAMA w kwietniu 2024 roku należy do najnowszych i najbardziej rzetelnych badań nad stosowaniem paracetamolu w ciąży. Przeprowadzone na dużej grupie 2,5 miliona dzieci urodzonych w Szwecji w latach 1995–2019 badanie nie wykazało związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy stosowaniem paracetamolu przez matki a zwiększonym ryzykiem autyzmu, ADHD czy niepełnosprawności intelektualnej u dzieci.
Opisywane badanie znalazło się w centrum uwagi w ostatnich dniach po kontrowersyjnym ostrzeżeniu prezydenta USA Donalda Trumpa oraz powiązanych z tym komunikatach FDA, które wywołały szeroką dyskusję w środowisku medycznym.
- Czytaj również: Paracetamol w ciąży i rtęć w szczepionkach – troska o zdrowie czy polityka?
Aby wyjaśnić tę kwestię, zastępca redaktora naczelnego JAMA, dr n. med. Linda Brubaker, położnik-ginekolog, rozmawiała z głównym autorem badania, dr. Brianem Lee.
– Nasze badanie przeprowadzone w Szwecji objęło 2,5 miliona kobiet w ciąży. Matki i ich dzieci były monitorowane przez ponad 20 lat, co było możliwe dzięki krajowemu, zaawansowanemu systemowi rejestrowania danych – tłumaczy dr Lee. – Badanie składało się z dwóch etapów. W pierwszym porównaliśmy dzieci urodzone przez matki, które stosowały paracetamol w trakcie ciąży, z dziećmi matek, które go nie stosowały, i zaobserwowaliśmy statystyczny związek między stosowaniem paracetamolu a ryzykiem autyzmu, ADHD i niepełnosprawności intelektualnej. Jednak korelacja ta nie oznaczała jeszcze przyczynowości – zaznacza.
Zaobserwowano korelację, ale związku przyczynowo – skutkowego już nie
Kolejnym etapem badania było ustalenie, czy zaobserwowany związek ma charakter przyczynowo-skutkowy. Dr Lee wyjaśnia, iż paracetamol jest stosowany z uzasadnionych powodów, takich jak bóle głowy, infekcje czy gorączka. Naukowcy określili te chorobowe stany, dla których pacjentki sięgały po paracetamol, jako czynniki zakłócające, które mogą wpływać na wyniki badania i które trzeba uwzględnić przy interpretacji zależności między stosowaniem leku a ryzykiem zaburzeń neurorozwojowych.
– Jednym z przykładów, którego używam na zajęciach, aby wyjaśnić zjawisko czynników zakłócających, jest korelacja między jedzeniem lodów a ryzykiem utonięcia. – wyjaśnia dr Lee – Statystycznie występuje powiązanie między tymi zdarzeniami, jednak nie jest to związek przyczynowo-skutkowy. W rzeczywistości to upały powodują wzrost spożycia lodów oraz częstsze pływanie, co z kolei zwiększa ryzyko utonięcia. Ta zależność jest wynikiem działania czynnika zakłócającego, który wpływa na oba badane zjawiska i może fałszować obserwowaną korelację.
Uwzględnienie genetyki
Aby uzyskać pełniejszy obraz, naukowcy przeprowadzili analizę kontrolną z udziałem rodzeństwa. Zaburzenia neurorozwojowe mają w dużym stopniu podłoże dziedziczne, a genetyka odgrywa istotną rolę w ich powstawaniu. Dlatego badania, które nie uwzględniają czynników genetycznych, mogą prowadzić do mylnych wniosków w porównaniu do tych, które takie czynniki kontrolują. Porównanie rodzeństwa pozwala wyeliminować wpływ wspólnych genów i środowiska rodzinnego, co umożliwia dokładniejszą ocenę, czy stosowanie paracetamolu ma rzeczywisty wpływ na rozwój dziecka.
Ocena badania z sierpnia 2025 roku
Dr Lee odniósł się także w rozmowie do przeglądu 46 badań opublikowanego w sierpniu 2025 roku, w którym większość wyników wskazywała na związek między stosowaniem paracetamolu przez matki a zwiększonym ryzykiem ADHD i autyzmu u ich dzieci. Podkreślił jednak, iż dowody te są niespójne i nie wszystkie badania potwierdzają taki związek. Zauważył, iż badania lepiej kontrolujące czynniki zakłócające, zwłaszcza te analizujące rodzeństwo, rzadziej znajdują dowody na istnienie związku przyczynowo-skutkowego.
Mocne dowody, które rozwiewają obawy
Na pytanie „W jaki sposób dowody z tego badania pomogą pacjentom i lekarzom rozważyć ryzyko związane z rozsądnym stosowaniem paracetamolu w czasie ciąży?” dr Lee odpowiada:
– Tradycyjne podejście do stosowania leków polega na przyjmowaniu najniższej skutecznej dawki przez jak najkrótszy czas i nie sądzę, aby nasze badanie miało to zmienić, a już na pewno nie komunikaty ze strony administracji. Nasze badanie dostarcza jednak dowodów, które łagodzą obawy matek, iż stosowanie tego leku może być szkodliwe. Korzystaliśmy z tak obszernego zbioru danych i tak dużej próby, iż udało nam się uniknąć wielu błędów systematycznych i problemów wynikających z małej zmienności próby. Nie twierdzę, iż nasze badanie jest idealne, ale z pewnością dostarcza mocnych dowodów rozwiewających potencjalne obawy. – tłumaczy.
Badanie w Japonii potwierdza wcześniejsze wnioski
W końcowej części wywiadu dr Lee podkreślił, iż w ciągu ostatnich kilku tygodni podobne badanie zostało powtórzone na innej populacji, mianowicie w Japonii. Badanie to objęło około 200 000 osób i także przeprowadzono w nim analizę rodzeństwa.
– Wyniki były takie same jak w naszym badaniu ze Szwecji. – podkreśla dr. Lee. – Początkowo wykazano statystyczną zależność, która jednak całkowicie zanikała po przeprowadzeniu analizy kontrolnej rodzeństwa. Zatem dostępne dowody wskazują na wyraźny kierunek, którego podważenie będzie trudne dla przyszłych badań.
Czym jest JAMA?
Skrót JAMA oznacza „Journal of the American Medical Association,” czyli Amerykańskie Towarzystwo Medyczne, które wydaje renomowane czasopismo naukowe o międzynarodowym zasięgu. JAMA jest jednym z wiodących periodyków medycznych publikujących artykuły badawcze, przeglądy i wytyczne z różnych dziedzin medycyny.
Źródła:
- Schweitzer K. Acetaminophen Use in Pregnancy—Study Author Explains the Data. JAMA. Published online September 29, 2025. doi:10.1001/jama.2025.19345
- Ahlqvist VH, Sjöqvist H, Dalman C, et al. Acetaminophen Use During Pregnancy and Children’s Risk of Autism, ADHD, and Intellectual Disability. JAMA. 2024;331(14):1205–1214. doi:10.1001/jama.2024.3172
- Prada D, Ritz B, Bauer AZ, Baccarelli AA. Evaluation of the evidence on acetaminophen use and neurodevelopmental disorders using the Navigation Guide methodology. Environ Health. 2025 Aug 14;24(1):56. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12351903/
- Yusuke Okubo, Itaru Hayakawa, Ryo Sugitate, Hiroki Nariai: Maternal Acetaminophen Use and Offspring’s Neurodevelopmental Outcome: A Nationwide Birth Cohort Study. 02 September 2025. Paediatric and Perinatal Epidemiology. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ppe.70071
©MGR.FARM
