Skrining raka szyjki macicy powinien obejmować kobiety do 64. roku życia – uważają eksperci AOTMiT

Zdjęcie: 123RF


Rada Przejrzystości Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji wydała pozytywną opinię w sprawie przesunięcia wieku kwalifikującego w programie profilaktyki raka szyjki macicy (RSzM) do 64. roku życia oraz zmiany warunków realizacji i poziomu finansowania skriningu.

Jak argumentują w swoim stanowisku eksperci AOTMiT, rak szyjki macicy (ICD10: C53 – nowotwór złośliwy szyjki macicy, RSzM) jest pierwszym spośród nowotworów występujących u ludzi, którego czynniki ryzyka zidentyfikowano jako konieczne do jego rozwoju. Jest nim HPV o wysokim potencjale rakotwórczym, przenoszone drogą płciową i wywołujące przewlekłe zakażenie. Inne czynniki ryzyka obejmują: wiek między 45 a 55 r.ż., liczne porody,
niski status socjoekonomiczny, niewłaściwą dietę (ubogą w witaminę C), obecność nowotworu w rodzinie (KRN 2014).

Celem działań profilaktycznych jest:
• profilaktyka pierwotna: celem profilaktyki pierwotnej jest zmniejszenie zachorowalności na RSzM poprzez unikanie czynników ryzyka lub zwiększenie indywidualnej odporności na te czynniki. Jej elementami są więc: edukacja i kształtowanie zachowań prozdrowotnych oraz szczepienia ochronne;
• profilaktyka wtórna: ma na celu wykrywanie raka we wczesnym stadium, gdy leczenie jest skuteczniejsze, wskaźniki przeżycia wyższe, a częstość poważnych następstw choroby (w tym zgonu) mniejsza.

W stosunku do RSzM zadanie to spełniają populacyjne badania przesiewowe (skrining). Za najlepszą strategię w profilaktyce RSzM uważa się szczepienie młodych kobiet i kontynuowanie badań przesiewowych u zaszczepionych i nieszczepionych.

Zgodnie z danymi Krajowego Rejestru Nowotworów w latach 2008–2018 RSzM był w Polsce siódmym co do częstości występowania nowotworem złośliwym wśród kobiet (po raku sutka, oskrzela i płuca, skóry, trzonu macicy, jelita grubego oraz jajnika). RSzM odpowiadał w badanym okresie za 3,7 proc. zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet ogółem. Najczęściej jest diagnozowany między 45. a 64. rokiem życia. Ryzyko zachorowania RSzM wzrasta z wiekiem do końca szóstej dekady życia, po czym zmniejsza się w starszych grupach wiekowych. Zachorowalność na RSzM w ciągu ostatnich trzech dekad zmniejszyła się mniej więcej o 30 proc. W odniesieniu do wskaźników umieralności RSzM w latach 2008–2018 stanowił ósmą co do częstości przyczynę śmierci z powodu nowotworów złośliwych wśród kobiet w Polsce, odpowiadając za 3,9 proc. zgonów z tego powodu (po nowotworach złośliwych oskrzela i płuca, sutka, jelita grubego, jajnika, trzustki, nowotworach złośliwych bez określenia umiejscowienia oraz raku żołądka). Większość zgonów z powodu RSzM występuje między 50. a 69. r.ż. Ryzyko zgonu z powodu tego nowotworu systematycznie wzrasta wraz z przechodzeniem do starszych grup wiekowych.

Dowody naukowe
Agencja zwróciła się z prośbą o opinię ekspercką w sprawie proponowanych zmian w programie profilaktycznym raka szyjki macicy do 14 ekspertów z następujących dziedzin: ginekologia onkologiczna, położnictwo i ginekologia, pielęgniarstwo onkologiczne, pielęgniarstwo ginekologiczne i położnicze, patomorfologia oraz medycyna rodzinna.

Eksperci byli zgodni co do zmiany kryteriów kwalifikacji kobiet do programu i zwiększenia górnej granicy wieku do 64 lat;

Wyniki badań (Castanon 2021, Wang 2017) wykazały, że:
• górna granica wieku kobiet kwalifikowanych do badań profilaktycznych powinna być uzależniona od wcześniejszego udziału w badaniach profilaktycznych i ich wyników,
• wykonywanie badań cytologicznych u kobiet w wieku 61–65 lat było związane ze statystycznie istotnym zmniejszeniem ryzyka późniejszego rozwoju raka szyjki macicy u kobiet, które nie były wcześniej (50–59 lat) poddane badaniom lub miały nieprawidłowe wyniki badań wykonanych w wieku 50–59 lat.

Zdaniem ekspertów AOTMiT uzyskane dowody potwierdziły zasadność zmiany kryteriów kwalifikacji kobiet do programu – zwiększenie górnej granicy wieku do 64 lat.

Eksperci AOTMiT zaznaczają, iż z uwagi na trwający pilotaż badania molekularnego w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka (HPV HF) jako nowego testu przesiewowego w programie profilaktyki raka szyjki macicy w Polsce do czasu opublikowania jego wyników nie rozpatruje się innych scenariuszy wiążących się ze zmianą zakresu badań realizowanych w ramach tego programu. W swoim stanowisku rada odnosi się wyłącznie do problemu przesunięcia górnej granicy wieku kwalifikacji do programu profilaktycznego z 59. do 64. r.ż.