Dotychczas powszechnie uważano, iż ryzyko zachorowania na raka rośnie wraz z wiekiem – każdy kolejny rok życia miał zwiększać prawdopodobieństwo uszkodzeń DNA i pojawienia się komórek nowotworowych. Najnowsze badania sugerują jednak, iż zaawansowany wiek może być… istotnym czynnikiem ochronnym

Nowe badania opublikowane przez zespół naukowców z Uniwersytetu Stanforda rzucają zupełnie nowe światło na związek pomiędzy starzeniem się a ryzykiem nowotworów. Badanie przeprowadzone na myszach wykazało, iż stare myszy laboratoryjne (mające 20–21 miesięcy, co odpowiada zaawansowanemu wiekowi u ludzi) miały znacznie mniej guzów płucnych niż myszy młodsze (mające 4–6 miesięcy). Co więcej, nowotwory u starszych zwierząt były mniejsze i mniej agresywne, mimo iż wszystkie osobniki poddano tym samym czynnikom powodującym raka. Odkrycie stoi w sprzeczności z tradycyjnym modelem ryzyka nowotworowego i wskazuje, iż proces starzenia może u niektórych organizmów działać antynowotworowo.

Paradoks starości

Stanfordzcy naukowcy zwracają uwagę, iż podobną tendencję zaobserwowano także w danych epidemiologicznych dotyczących ludzi; u osób powyżej ok. 85. roku życia częstość diagnozowania nowotworów przestaje rosnąć, a choćby może maleć. Choć wcześniej tłumaczono to głównie spadkiem badań przesiewowych lub selekcją populacyjną, nowe wyniki laboratoryjne wskazują na głębsze biologiczne przyczyny tego zjawiska.

Co może „hamować” raka u wiekowych organizmów?

Badacze zidentyfikowali kilka możliwych mechanizmów, które odpowiadają za to zaskakujące odkrycie:

• Zmiany molekularne związane z wiekiem – starzenie się komórek wiąże się z modyfikacjami epigenetycznymi, zmianami struktury DNA i innymi procesami, które potencjalnie mogą utrudniać inicjację i rozwój guzów nowotworowych.
• Rola genów supresorowych nowotworów – w modelu eksperymentalnym naukowcy wyłączyli 25 genów hamujących rozwój raka, w tym najważniejszy gen PTEN. Okazało się, iż neutralizacja efektu tych genów miała znacznie większy wpływ na młodsze organizmy niż na starsze, co sugeruje, iż mechanizmy obronne w starych komórkach są inne i mogą częściowo rekompensować utratę funkcji supresorów nowotworowych.
• Zmiany w mikrośrodowisku tkanek – starzejące się tkanki i ich mikrośrodowisko mogą cechować się inaczej skonfigurowanym układem sygnałów biologicznych, które utrudniają proliferację komórek nowotworowych.

Znaczenie dla badań nad rakiem i terapiami

To odkrycie ma istotne znaczenie zarówno dla badań przedklinicznych, jak i klinicznych. w tej chwili większość badań nad nowotworami prowadzona jest na młodych modelach zwierzęcych, które mogą nie odzwierciedlać dynamicznych zmian biologicznych zachodzących u osób starszych. jeżeli zaawansowany wiek rzeczywiście wiąże się z mechanizmami supresji nowotworowej, to przyszłe modele badawcze muszą brać pod uwagę wieku zależne różnice w biologii nowotworów.

Ponadto zrozumienie mechanizmów, które sprawiają, iż starzejące się organizmy są mniej podatne na rozwój guzów, może otworzyć nowe kierunki terapeutyczne. Być może uda się odtworzyć lub wzmocnić te mechanizmy u pacjentów w średnim wieku lub choćby młodszych, oferując nowe strategie zapobiegania i leczenia raka.

Co to oznacza dla klinicystów oraz pacjentów?

Na razie wyniki dotyczą przede wszystkim modeli zwierzęcych i wskazują na potrzebę dalszych badań u ludzi. Nie zmienia to jednak faktu, iż wiek pacjenta pozostaje jednym z kluczowych czynników w onkologii, zarówno w profilaktyce, jak i w planowaniu terapii. Jednocześnie badacze podkreślają, jak bardzo złożony jest związek pomiędzy starzeniem się a nowotworami i iż prosta zależność „starszy = większe ryzyko” nie oddaje pełnego obrazu biologii choroby nowotworowej.