Jak poinformowała RPO minister Izabela Leszczyna, MZ wspólnie z MF finalizują prace nad ustawą dotycząca naliczania składki zdrowotnej, które niedługo mają zostać zgłoszone do wykazu prac Rady Ministrów a proces legislacyjny planowany jest na drugi kwartał br., natomiast wejście nowych przepisów w życie 1 stycznia 2025 r.
Problemy z naliczaniem składki miesięcznej i rozliczenia rocznego
Jak wskazuje w odpowiedzi na pytanie RPO minister Leszczyna, obecny mechanizm ustalania podstawy wymiaru składki miesięcznej oraz dokonywania rocznego rozliczenia składki zdrowotnej należnej od przedsiębiorców tworzy duże problemy.
Po pierwsze obliczanie i opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne w prawidłowej wysokości jest skomplikowane, bowiem obowiązujące szczegółowe normy prawne stanowią rozbudową regulacją, która konstytuuje różnice pomiędzy wysokością podstawy wymiaru składki, a wysokością podstawy opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Po drugie w wyniku zmian wprowadzonych w ramach tzw. „Polskiego Ładu” nastąpił od 1 stycznia 2022 r. wzrost wydatków, jakie przedsiębiorcy ponoszą w ramach składki na ubezpieczenie zdrowotne - ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła w miejsce stałej składki zdrowotnej dla przedsiębiorców składkę „urealnioną”, tj. obliczaną co do zasady od rzeczywiście uzyskiwanych dochodów lub przychodu.
Po trzecie obciążenie przedsiębiorców oraz ich księgowych nadmiarowymi obowiązkami biurokratycznymi dotyczącymi rozliczenia składki (m.in. obowiązkiem składania comiesięcznych deklaracji rozliczeniowych w systemie teleinformatycznym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych).
Przeprowadzone w Ministerstwie Zdrowia oraz Ministerstwie Finansów analizy doprowadziły do jednoznacznego wniosku, iż wyeliminowanie powyższych problemów wymaga wdrożenia zmiany normatywnej na poziomie ustawowym, polegającej na wprowadzeniu nowych przepisów prawa, bądź uchyleniu lub zmodyfikowaniu dotychczasowych – czytamy w wyjaśnieniu resortu.
Nowe rozwiązania
Jak informuje minister Leszczyna, Ministerstwo Zdrowia opracowuje w tej chwili projekt ustawy zmieniającej ww. akty normatywne, dążąc do uzyskania następujących rezultatów:
Dla osób rozliczających się na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz osób, o których mowa w art. 30ca tej ustawy – uzyskujących kwalifikowany dochód z kwalifikowanych praw własności intelektualnej – projektowane zmiany przewidują niską, ryczałtową składkę, która będzie wynosić 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę dla wszystkich przedsiębiorców rozliczających się na skali podatkowej lub opłacających PIT z ww. dochodu kwalifikowanego, tj. niezależnie od poziomu rzeczywistych dochodów osiąganych z działalności gospodarczej.
Wprowadzenie powyższej zmiany normatywnej pozwoli na obniżenie ekonomicznego obciążenia składką zdrowotną, co powinno zwiększyć rentowność prowadzenia działalności gospodarczej. Możliwa będzie także rezygnacja z obowiązku comiesięcznego wyliczania podstawy wymiaru składki oraz rozliczenia rocznego, co wyeliminuje problem obciążeń biurokratycznych. Proponowane rozwiązanie doprowadzi także do znacznego uproszczenia regulacji składki zdrowotnej przedsiębiorców rozliczających PIT w oparciu o skalę podatkową.
Z kolei dla osób rozliczających się w formie podatku liniowego, o którym mowa w art. 30c ustawy o PIT, proponuje się wprowadzenie stałej, niskiej składki zdrowotnej, która będzie wynosiła 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia w przypadku przedsiębiorców osiągających w danym miesiącu dochód (liczony od początku roku kalendarzowego) do wysokości dwukrotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Po przekroczeniu dwukrotności przeciętnego wynagrodzenia składka wyniesie 4,9 proc. od realnego dochodu, stanowiącego nadwyżkę ponad ww. próg (dwukrotność przeciętnego wynagrodzenia).
Jak wyjaśnia minister Leszczyna, projektowane rozwiązanie pozwoli na ograniczenie ciężaru ekonomicznego składki zdrowotnej w grupie przedsiębiorców uzyskujących dochodu poniżej proponowanego progu (wedle wyliczeń MF w warunkach 2024 r. ok. 265 tys. osób, tj. 53 proc. podatników rozliczających PIT w formie podatku liniowego, osiągnie dochody poniżej 2-krotności przeciętnego wynagrodzenia), znacznie uprości regulacje składki zdrowotnej oraz pozwoli na zminimalizowanie obciążeń biurokratycznych. W odniesieniu do grupy przedsiębiorców uzyskujących dochody powyżej proponowanego progu projektowane jest rozwiązania służące wyeliminowaniu konieczności prowadzenia rozbudowanej księgowości składkowej, umożliwiające wyliczanie podstawy wymiaru składki miesięcznej od kwoty odpowiadającej 1/12 rocznego dochodu, który został wykazany w ostatnim rocznym rozliczeniu ZUS.
Ze względu na zachowanie instytucji „urealnionej” składki zdrowotnej w odniesieniu do dochodu stanowiącego nadwyżkę ponad proponowany próg konieczne będzie utrzymanie dla tej grupy przedsiębiorców rocznego rozliczenia składki zdrowotnej.
Dla ryczałtowców, dla stosujących kartę podatkową
Dla osób rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych w projektowanych zmianach proponowana jest stała, niska składka wynoszącą 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia w przypadku przedsiębiorców osiągających w danym miesiącu przychód do wysokości czterokrotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Po przekroczeniu czterokrotności przeciętnego wynagrodzenia składka wyniesie 3,5 proc od nadwyżki przychodu ponad czterokrotność przeciętnego wynagrodzenia. Dla tej grupy przedsiębiorców przewiduje się zachowanie obowiązującego w tej chwili rozwiązania, które pozwala na opłacanie stałej składki miesięcznej obliczanej od kwoty przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym (pomniejszonej o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu, na podstawie ustawy o PIT). Tak ustaloną miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczony będzie stosował przez cały rok kalendarzowy.
Jak przekonuje minister, proponowane rozwiązania powinny dać analogiczne efekty pozytywne jak w grupie przedsiębiorców rozliczających PIT w formie podatku liniowego (zob. pkt 2). Także dla tej grupy przedsiębiorców, ze względu na zachowanie instytucji „urealnionej” składki zdrowotnej obliczanej od przychodu stanowiącego nadwyżkę ponad proponowany prób, konieczne będzie utrzymanie obowiązku rocznego rozliczenia składki zdrowotnej.
Z kolei dla osób stosujących opodatkowanie w formie karty podatkowej proponuje się w projektowanej zmianie modyfikację obciążanie składkowego poprzez wprowadzenie niższej składki wynoszącej 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia.
Zmiana obejmie również osoby współpracujące z przedsiębiorcami, które będą opłacać składkę zdrowotną wynoszącą 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia.
Jak wyjaśnia minister, projektowane rozwiązania przewidują także wyłączenie przychodów ze zbycia środków trwałych z podstawy obliczania składki zdrowotnej przez przedsiębiorców rozliczających PIT na zasadach ogólnych (w oparciu o skalę podatkową lub w formie podatku liniowego) lub w formie podatku zryczałtowanego.
Kto straci a kto zyska?
Jak przedstawia minister Leszczyna, wstępne wyliczenia skutków projektowanych zmian szacują, iż na skali podatkowej oraz osoby, o których mowa w art. 30ca ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - zyska ok. 1 288 tys. osób, wśród rozliczających się podatkiem liniowym zyska ok. 493 tys., natomiast w gronie podatników korzystających z opodatkowania ryczałtowego zyska 600 tys. osób a straci 142 tys.
W gronie korzystających z karty podatkowej zyska z projektowanych zmian ok. 50 tys. osób a wśród współpracujących z przedsiębiorcami zyska ok. 35 tys. osób.
Pełna treść listu Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny do Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka:
