Jesień to czas zwiększonego ryzyka infekcji, a wczesne zaszczepienie się przeciw grypie daje najlepszą ochronę na nadchodzące miesiące. Choć szczyt zachorowań tradycyjnie przypada na styczeń i luty, odporność po szczepieniu rozwija się już po 7–14 dniach i utrzymuje przez cały sezon. Dlatego wrzesień i październik to moment strategiczny – odpowiednia edukacja pacjentów i proaktywne działania farmaceutów mogą przesądzić o skuteczności całego sezonu szczepień. Apteki natomiast stają się ważnym elementem systemu opieki zdrowotnej.
Grypa – poważne zagrożenie, które przez cały czas jest niedoceniane
Sezon 2024/2025 stanowi istotny punkt odniesienia do oceny skali zagrożenia, jakie niesie ze sobą grypa. Z danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego wynika, iż na grypę zachorowało wówczas od 2 do 2,5 miliona osób, a liczba tygodniowych przypadków przekraczała 300 tysięcy. Wysoka zachorowalność doprowadziła do hospitalizacji około 23 tysięcy osób z powodu grypy i jej powikłań. Szacuje się również, iż zgonów z powodu grypy i jej powikłań mogło być około tysiąca.
Grypa nie jest więc łagodną chorobą sezonową. Stanowi poważne zagrożenie, zwłaszcza dla seniorów i osób z chorobami przewlekłymi. To dane, które farmaceuci powinni przytoczyć w rozmowie z pacjentem, pozwalające zbudować świadomość ryzyka i przekonać do profilaktyki.
Niska wyszczepialność w Polsce – przyczyny
Wyszczepialność przeciwko grypie w Polsce pozostaje jedną z najniższych w Europie. w okresie 2024/2025 zaszczepiło się zaledwie 5% populacji ogólnej i 11% osób powyżej 65. roku życia. To znacząco mniej niż średnia europejska (44%) oraz daleko od celu WHO, który zakłada 75% wyszczepialności wśród seniorów.
Niska akceptacja szczepień wynika z wielu czynników: braków edukacyjnych, barier logistycznych, ograniczonej dostępności szczepionek oraz wcześniejszych problemów organizacyjnych w systemie. Nowe uprawnienia farmaceutów pozwalają eliminować część tych przeszkód i realnie zwiększyć poziom wyszczepialności.
Apteki jako punkty szczepień
Istotne zmiany legislacyjne z 2025 roku wprowadziły nowe uprawnienia dla farmaceutów, co usprawnia proces szczepień. Od 14 lutego 2025 roku farmaceuci uzyskali prawo do wystawiania refundowanych recept na szczepionki, w tym przeciw grypie. Dodatkowo obwieszczenie Ministerstwa Zdrowia, które weszło w życie 25 sierpnia 2025 roku, umożliwia wykonywanie bezpłatnej usługi szczepień w aptekach także przeciw RSV, półpaścowi, pneumokokom i HPV.
W sierpniu 2025 liczba aptecznych punktów szczepień wynosiła około 1 600. Wynika z tego, iż po pandemii COVID-19, kiedy nastąpił gwałtowny spadek liczby aptek wykonujących szczepienia, ich liczba ponownie rośnie. Apteki działają w wydłużonych godzinach, często w weekendy, co zwiększa dostępność szczepień. Kwalifikacja pacjenta i sama iniekcja przeprowadzane są przez przeszkolonych farmaceutów w wydzielonym pomieszczeniu, spełniającym rygorystyczne wymogi sanitarne i zapewniającym bezpieczeństwo. Punkty szczepień muszą być również wyposażone w zestawy przeciwwstrząsowe, co gwarantuje bezpieczeństwo choćby w rzadkich przypadkach niepożądanych reakcji poszczepiennych.
Dostępne szczepionki i zasady refundacji
Na sezon 2025/2026 wszystkie szczepionki są już dostępne w hurtowniach i aptekach, co pozwala rozpocząć akcję szczepień bez opóźnień. Do wyboru mamy standardowe preparaty czterowalentne, takie jak Influvac Tetra i Vaxigrip Tetra, oraz szczepionkę wysokodawkową Efluelda Tetra, rekomendowaną osobom powyżej 60. roku życia.
Refundacja:
- 100% – Vaxigrip Tetra, Influvac Tetra – dzieci i młodzież do 18. roku życia, osoby 65+, kobiety w ciąży i połogu
- 50% – Vaxigrip Tetra, Influvac Tetra – dorośli 18–64 lata (koszt szczepionki standardowej ok. 26 zł)
- 50% – Efluelda Tetra dla osób powyżej 60. roku życia (koszt po refundacji ok. 82 zł)
Dzięki nowym uprawnieniom farmaceutów bariera biurokratyczna i finansowa praktycznie przestaje istnieć – pacjent może zrealizować szczepienie podczas jednej wizyty, co znacząco zwiększa wygodę i skłonność do przyjęcia preparatu.
Dlaczego seniorom warto rekomendować szczepionkę wysokodawkową
U osób starszych, ze względu na zjawisko immunosenescencji, czyli naturalnego osłabienia układu odpornościowego, odpowiedź na standardową szczepionkę przeciw grypie może być mniej efektywna. Szczepionka wysokodawkowa Efluelda Tetra zawiera czterokrotnie więcej antygenu niż preparaty standardowe, co silniej stymuluje układ odpornościowy i przekłada się na wyższą skuteczność.
Z tego powodu eksperci rekomendują ją jako preparat pierwszego wyboru dla pacjentów w wieku 60 lat i starszych. Dane z metaanaliz i badań klinicznych potwierdzają wyższą efektywność szczepionki wysokodawkowej:
- o 24,2% lepszą ochronę przed laboratoryjnie potwierdzoną grypą,
- o 11,2% mniejsze ryzyko hospitalizacji z powodu grypy,
- o 39,8% mniejsze ryzyko ciężkiego zapalenia płuc,
- o 17,7% mniejsze ryzyko powikłań sercowo-oddechowych.
Preparat charakteryzuje się również dobrym profilem bezpieczeństwa – ewentualne łagodne objawy poszczepienne, takie jak ból głowy czy złe samopoczucie, są krótkotrwałe i gwałtownie ustępują.
Rola farmaceuty i apteki w zwiększaniu wyszczepialności
Farmaceuci mogą w tym sezonie stać się liderami profilaktyki. Ich zadaniem jest nie tylko wykonywanie szczepień, ale przede wszystkim edukacja pacjentów, wskazywanie korzyści zdrowotnych i finansowych oraz aktywna rekomendacja szczepionki wysokodawkowej dla seniorów.
Proaktywna rozmowa z pacjentem, zwłaszcza osobami po 60. roku życia, pozwala przesunąć dyskusję z poziomu „czy zachoruję?” na „jak mogę uniknąć hospitalizacji i poważnych powikłań?”. To właśnie w rękach farmaceutów leży możliwość realnego zwiększenia wyszczepialności i zmniejszenia obciążenia systemu opieki zdrowotnej.
©MGR.FARM
