W świetle najnowszych badań metotreksat może być rozważany jako alternatywa dla prednizonu już w pierwszej linii leczenia sarkoidozy u wybranych chorych, szczególnie tych wymagających terapii długoterminowej.
Sarkoidoza to uogólniona choroba ziarniniakowa o nieznanej etiologii, charakteryzująca się obecnością nieserowaciejących ziarniniaków, tworzonych głównie przez limfocyty Th1 oraz makrofagi. Zmiany chorobowe najczęściej dotyczą układu oddechowego i mogą manifestować się dusznością, kaszlem czy bólem w klatce piersiowej. W jej przebiegu możliwe jest również zajęcie innych narządów, takich jak serce, ośrodkowy układ nerwowy czy skóra.
Standardem leczenia pierwszego rzutu pozostaje prednizon, jednak jego stosowanie wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi. Alternatywą jest metotreksat – lek drugiego rzutu – który wykazuje mniej działań niepożądanych, choć cechuje go wolniejszy początek działania.
Na łamach „The New England Journal of Medicine” opublikowano wyniki randomizowanego badania porównującego skuteczność oraz profil bezpieczeństwa prednizonu i metotreksatu jako leczenia pierwszoliniowego w sarkoidozie płucnej.
Spośród 138 zakwalifikowanych pacjentów 70 przydzielono do grupy otrzymującej prednizon, a 68 – metotreksat. Średnia zmiana wskaźnika FVC (forced vital capacity, wyrażonego jako proc. wartości należnej) od wartości wyjściowej do 24. tygodnia wyniosła odpowiednio 6,75 punktu procentowego dla prednizonu i 6,11 punktu procentowego dla metotreksatu. Odsetek pacjentów, u których wystąpiły działania niepożądane, był zbliżony w obu grupach. W grupie prednizonu najczęściej zgłaszano: zwiększenie masy ciała, bezsenność i wzmożony apetyt. W grupie metotreksatu dominowały: nudności, zmęczenie oraz nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych.
Wyniki badania wskazują, iż u pacjentów z sarkoidozą płuc leczenie metotreksatem nie jest mniej skuteczne od leczenia prednizonem, jeśli chodzi o poprawę czynności wentylacyjnej płuc (FVC) w 24-tygodniowym okresie obserwacji. Choć oba leki wykazują porównywalny profil bezpieczeństwa, charakter działań niepożądanych różni się istotnie. Może to mieć znaczenie przy wspólnym podejmowaniu decyzji terapeutycznych z pacjentem – zwłaszcza u osób obciążonych ryzykiem metabolicznym lub z przeciwwskazaniami do stosowania glikokortykosteroidów. W świetle tych danych metotreksat może być rozważany jako alternatywa dla prednizonu już w pierwszej linii leczenia u wybranych chorych, szczególnie tych wymagających terapii długoterminowej.
