Niewątpliwie jest to temat spędzający sen z powiek niejednego rodzica. Chociaż badania wskazują występowanie tego typu zachowań najczęściej w grupie nastolatków należy podkreślić, iż są poważnym problemem i mogą występować w każdej grupie wiekowej. Już na wstępie chciałabym zaznaczyć, iż jest to temat trudny zarówno dla rodziców, jak i ich dzieci zmagającymi się z tego typu problemami. Niejednokrotnie jednej jak i drugiej stronie towarzyszy wstyd, złość i frustracja, które mogą utrudniać czy wręcz paraliżować działania mające na celu poszukiwanie pomocy i wspierać tendencje do „ukrywania problemu” wewnątrz rodziny. I chociaż pobudki są różne – nastolatki najczęściej obawiają się reakcji swoich rodziców, a rodzice oceny szeroko rozumianego otoczenia to efekt jest ten sam – ukrywanie kłopotliwego problemu.
Zachowania autodestrukcyjne – czym są
Termin zachowań autodestrukcyjnych jest szeroki i obejmuje między innymi takie zachowania, jak:
- uszkodzenia ciała – nacinanie/ przypalanie,
- nadużywanie substancji psychoaktywnych,
- ograniczenie jedzenia,
- prowokowanie wymiotów.
W niniejszym artykule skupimy się na problemie najczęściej spotykanym w tej chwili w gabinetach psychoterapeutów, jakim są uszkodzenia ciała dokonywane przez nastolatków. Baret Welsh w swojej książce definiuje je, jako celowe i zamierzone uszkodzenia własnego ciała, stanowiące niewielkie zagrożenie, które jest nieakceptowane społecznie. Jako cel wskazuje zmniejszenie „dyskomfortu psychicznego” lub potrzebę zwrócenia na niego uwagi zakomunikowanie swojego otoczenia o nim. Należy jednak podkreślić, iż niejednokrotnie mamy do czynienia ze współwystępowaniem różnych zachowań autodestrukcyjnych u naszych pacjentów.
Samookaleczenia – Przyczyny
„Co zrobiliśmy źle?”, „Czy popełniliśmy jakiś błąd” – bardzo często są to myśli towarzyszące rodzicom, którzy odkrywają, iż ich syn/ córka dokonuje samookaleczeń. Emocje, które wywołuje odkrycie faktu, iż moje dziecko samo robi sobie krzywdę to złość, smutek, lęk również wstyd. Należy zdać sobie sprawę, iż te same stany towarzyszą również nastolatkowi, który nie może sobie z nimi poradzić.
Naturalnym jest, iż poszukujemy przyczyn takich zachowań zwłaszcza, jeżeli dotyczą własnych dzieci. Jednak znalezienie jednej, prostej odpowiedzi wydaje się być niemożliwe. Przyczyny najczęściej są złożone i wieloczynnikowe, a znalezienie ich wymaga interwencji specjalistów.
Najczęstszym problemem, z którym wiąże się tendencja do samouszkodzeń to nieumiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami. Młody człowiek przytłoczony własnym stanem szuka dla siebie szybkiego rozwiązania. Sam „akt samouszkodzenia” daje natychmiastowy efekt – rozładowuje napięcia, przynosi ulgę, a choćby powoduje wydzielanie się endorfin (tzw. hormonów szczęścia). Dlatego tak często staje się nawykiem, którego tak trudno się pozbyć. Jako rodzic, wstrzymaj się przed wydawaniem pochopnych osądów, nie bagatelizuj występującego problemu.
Samookaleczenia, a depresja
Z zasady należy rozdzielić oba terminy – depresja jest zaburzeniem psychicznym. Natomiast samookaleczenia są grupą zachowań świadcząca najczęściej o trudnościach w zakresie radzenia sobie z własnymi stanami emocjonalnymi. Jednak możliwe jest wstępowanie samookaleczeń w przebiegu depresji.
Zachowania autodestrukcyjne, a myśli samobójcze
„Czy moje dziecko chce się zabić?” – często jest pytaniem, które słyszę w gabinecie od rodziców, którzy pragną zapisać swoje dziecko na psychoterapię. Odpowiedź na to pytanie różni się w zależności od przypadku. Oczywiście dokonywanie okaleczeń ciała nie jest jednoznaczne z podjęciem próby samobójczej. Jednak doświadczenie kliniczne pokazuje, iż ewentualna ocena myśli/ planów/ działań samobójczych jest niezbędna przed wdrożeniem odpowiedniego leczenia. W tym przypadku warto zaufać specjaliście i zdać się na jego osąd, a jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości – zadaj te pytania na wspólnym spotkaniu.
Jak pomóc dziecku, które się samookalecza
Pierwszy krok to rozmowa z dzieckiem. Bardzo często nastolatek nie będzie wiedział, dlaczego robi sobie krzywdę, a być może choćby nie będzie chciał poruszać z Tobą tego tematu.
Najważniejsze, aby nie bagatelizować tematu samouszkodzeń, jednocześnie nie skupiając się tylko i wyłącznie na tym. Pod tym widocznym i frapującym zachowaniem Twojego dziecka ukrywa się realne cierpienie i ból, z którym się zmaga.
Jak leczyć zachowania autodestrukcyjne u dzieci i nastolatków
Podstawą leczenia samookaleczeń jest psychoterapia. Specjalista, na podstawie rozmowy z Tobą oraz kilku spotkań z dzieckiem, dokona diagnozy – oceni stopień nasilenia zachowań szkodliwych, stwierdzi, bądź nie, występowanie objawów współtowarzyszących oraz oceni ryzyko. Czasami niezbędna okaże się wizyta u innego specjalisty – lekarza psychiatrii lub wspomaganie terapii dziecka innymi oddziaływaniami, jak psychoterapia rodzinna.
Jeśli przeczytałaś/ przeczytałeś powyższy artykuł i chcesz uzyskać pomoc psychologiczną w zakresie zachowań destrukcyjnych u dzieci i nastolatków – Zespół Specjalistów Psychocare zaprasza do kontaktu. W placówkach Psycho Care pracują doświadczeni psychoterapeuci, którzy pracują z dziećmi i młodzieżą borykającą się z opisanym problemem. Zachęcamy do umówienia wizyty online poprzez stronę www lub mailowo bądź telefonicznie.
