Rzecznik Praw Pacjenta wydał już 49 decyzji, uznających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów przez receptomat, które oferują recepty na leki odurzające.
Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec podsumował działania mające na celu likwidowanie zagrożenia płynącego z niekontrolowanej preskrypcji produktów leczniczych dostępnych na receptę. Jak przypomina, leki wypisywane na receptę powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza i po adekwatnym zweryfikowaniu wskazań. W szczególności dotyczy to możliwości uzyskania recept – za pośrednictwem internetowych serwisów – na leki odurzające, opioidowe, antydepresyjne, psychotropowe, psychoaktywne czy medyczną marihuanę.
Od 7 listopada 2024 r. wprowadzono zmiany do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje w zakresie wystawiania recept na niektóre produkty lecznicze, w tym na fentanyl czy medyczną marihuanę. Nie jest już możliwe przepisanie recepty na te preparaty w drodze teleporady (na odległość). Osoba wystawiająca receptę ma obowiązek osobistego zbadania pacjenta celem ustalenia lub wykluczenia wskazań do zastosowania danego preparatu. Wyjątkiem jest kontynuacja leczenia przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej.Wprowadzono także katalog środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1, których przepisanie na recepcie jest możliwe po osobistym zbadaniu pacjenta. Katalog ten obejmuje:
- fentanyl,
- morfinę,
- oksykodon,
- konopi ziele innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste,
- żywicę konopi.
Od początku 2023 r. Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec wydał 49 decyzji uznających stosowanie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów w zakresie ww. wskazanej działalności podmiotów, które oferują recepty na leki odurzające (np. medyczna marihuana). 19 z tych decyzji dotyczyło niedostosowania się przez podmioty lecznicze do obowiązujących od 7 listopada 2024 r. zmian w przepisach prawa. Rzecznik Praw Pacjenta nakazał wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości.
W razie braku wykonania decyzji Rzecznik Praw Pacjenta może nałożyć na podmiot leczniczy karę pieniężną do wysokości 500 tys. zł. Do tej pory Rzecznik nałożył dwie kary pieniężne na podmioty, które nie dostosowały się do jego decyzji – w wysokości 234 tys. zł (utrzymana w mocy wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie) oraz 280 tys.zł (decyzja do tej pory nie została zaskarżona). Skargi do sądów administracyjnych na decyzje Rzecznika Praw Pacjenta są zwykle oddalane: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 maja 2024r. (V SA/Wa 2671/23), wskazał na obligatoryjność wykonania badania i konieczność zabezpieczenia bezpieczeństwa pacjenta – “badanie lekarskie wymaga bowiem dokonania oględzin, a więc bezpośredniego zetknięcia się z pacjentem”.
“Rozstrzygnięcia Sądu Administracyjnego wskazujące na słuszność moich decyzji względem tzw. receptomatów potwierdzają, iż działania moje i moich współpracowników służą pacjentom, stoją na straży ich bezpieczeństwa i zdrowia” – mówi Bartłomiej Chmielowiec. Na podstawie ścisłej współpracy pomiędzy Rzecznikiem Praw Pacjenta, Ministerstwem Zdrowia, Centrum e-Zdrowia oraz Głównym Inspektorem Farmaceutycznym, od poczetku 2025 r. RPP wszczął kolejne 32 postępowania względem podmiotów, w ramach których wystawia się bardzo duże liczby recept na leki kontrolowane, w tym 5 postępowań w sprawie nałożenia kary pieniężnej – względem podmiotów, wobec których już wcześniej wydał decyzję.
Mając na uwadze możliwe naruszenie zasad wykonywania zawodu, Rzecznik Praw Pacjenta przekazał również do izb lekarskich, a dokłądnie do okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej dla lekarzy sygnały dotyczące 21 lekarzy, a w przypadku 3 – złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa.
