Rynek pracy – trendy na najbliższych 5 lat

Rynek pracy – raport Światowego Forum Ekonomicznego

Co dwa lata publikowany jest raport Światowego Forum Ekonomicznego dotyczący przyszłości miejsc pracy. Analizuje on wpływ czwartej rewolucji przemysłowej na strukturę zatrudnienia. Pokazuje, jakie zawody i kompetencje są i będą najbardziej pożądane. Prognozy na rok 2023 i kolejne lata są korzystne dla Coachów.

Raport The Future of Jobs Report 2023 bada, jakie umiejętności i wiedza będą najbardziej pożądane na rynku pracy w ciągu najbliższych 5 lat. Jakie są i będą oczekiwania pracodawców? Jakie będą trendy społeczno-ekonomiczne i technologiczne? prawdopodobnie te i podobne pytania stawia sobie wiele osób. Temat jest gorący zwłaszcza w ostatnim czasie, kiedy nasz świat opisywany jako VUCA, coraz częściej staje się światem BANI. VUCA to akronim, który po raz pierwszy został użyty w 1987 roku na uczelni United States Army. Oznacza on:

• Volatility, czyli zmienność Odnosi się m.in. do tempa zmian w różnych sektorach gospodarki, ale także społecznych i politycznych.
• Uncertainty, czyli niepewność Jest coraz trudniej przewidzieć trendy i wydarzenia, warto więc przygotowywać się na różne (nawet najbardziej zaskakujące) scenariusze.
• Complexity, czyli złożoność Zachodzące zmiany dotyczą zarówno różnych obszarów, jak i wielu czynników, które na nie wpływają, i zachodzących między nimi interakcji.
• Ambiguity, czyli niejednoznaczność Trudno jest przewidzieć, co się może wydarzyć, choćby jeżeli posiadamy pewne dane. Wiele sytuacji i zdarzeń wymaga spojrzenia z szerszej perspektywy i nowych doświadczeń.

Dziś i jutro

Z kolei koncepcję BANI przedstawił pisarz i futurysta Jamais Cascio na wydarzeniu organizowanym przez Institute of The Future. Model VUCA opisuje bieżącą rzeczywistość, a Cascio zaproponował BANI, która ma być pomocna w zrozumieniu przyszłości. Akronim oznacza:

• Brittle, czyli kruchy Wszystko, co jest kruche może się zepsuć w każdym momencie. Chodzi o to, iż np. upadek jednego elementu systemu powoduje zaburzenia i katastrofy w kolejnych obszarach.
• Anxious, czyli niespokojny Życie w „kruchym” świecie sprawia, iż tracimy poczucie bezpieczeństwa i stajemy się niespokojni. Jesteśmy też wystawieni na ogromną ilość różnego rodzaju bodźców, a także zalew informacji. To wszystko wyczerpuje.
• Non-linear, czyli nieliniowy Przyczyna i skutek nie są już możliwa do oszacowania z góry. W nieliniowym świecie nie widzimy wyraźnego i oczywistego związku między nimi.
• Incomprehensible, czyli niezrozumiały Nieliniowe skutki różnych działań i wydarzeń powodują, iż coraz trudniej jest zrozumieć sytuację. Wymaga to od nas dalszych poszukiwań.

Rynek pracy – co nas czeka

Badania światowego rynku pracy prowadzi się od 2016 roku. Ich obecna, czwarta już edycja, ma jak dotąd najszerszy zakres. W badaniach wzięło udział 803 firm ze wszystkich regionów świata, które łącznie zatrudniają ponad 11,3 mln ludzi. Firmy te działają w 27 różnych branżach. Celem było zbadanie makrotrendów i trendów technologicznych, które te organizacje planują wdrożyć w latach 2023-2027.

Ponad 85% ankietowanych firm wprowadza nowe, przełomowe technologie. Także poszerzanie dostępu cyfrowego jest tym kierunkiem, który najprawdopodobniej będzie napędzać transformację w tych organizacjach. Postęp technologiczny, który dokonuje się poprzez wdrażanie pionierskich rozwiązań oraz większy dostęp do technologii cyfrowych, przyczyni się do wzrostu liczby miejsc pracy w ponad połowie ankietowanych przedsiębiorstw. Jednocześnie przewiduje się, iż w jednej piątej firm zostaną zlikwidowane miejsca pracy. Trzema kluczowymi czynnikami, które za tym stoją, są:

• wolniejszy wzrost gospodarczy
• niedobory podaży i rosnące koszty nakładów
• rosnące koszty utrzymania konsumentów.

Ponad 75% firm zamierza wdrożyć nowoczesne technologie w ciągu najbliższych 5 lat (chodzi m.in. o korzystanie ze sztucznej inteligencji i przechowywanie danych w chmurze). Dane pokazują również wpływ cyfryzacji handlu. 86% ankietowanych organizacji planuje wprowadzać platformy i aplikacje cyfrowe. Handel elektroniczny uruchomi 75% firm.
81% organizacji chce wdrożyć do 2027 roku technologie, które będą pomocne w szkoleniu i edukowaniu ich pracowników.

Najbardziej poszukiwanymi osobami na rynku pracy będą: analitycy dużych zbiorów danych, specjaliści zajmujący się zmianami klimatycznymi, jak również szyfrowanim i cyberbezpieczeństwem. Jednocześnie przewiduje się, iż technologie rolnicze, platformy i aplikacje cyfrowe, handel elektroniczny oraz sztuczna inteligencja doprowadzą do zmian na rynku pracy. Jednak część firm, które wzięły udział w badaniu, myśli o stworzeniu miejsc pracy w innych obszarach i do nich zostaną przesunięci pracownicy. Strukturalna zmiana obejmie 23% obecnych miejsc pracy.

Rynek pracy – człowiek vs. sztuczna inteligencja

Firmy wprowadzają automatyzację w wolniejszym tempie, niż przewidywano. w tej chwili ok. 34% wszystkich zadań jest wykonywanych przez maszyny, a pozostałe 66% przez ludzi. Jednak przewiduje się, iż do 2027 r. 42% zadań biznesowych zostanie zautomatyzowanych. Automatyzacja zadań będzie będzie wahać się od 35% (dotyczy to głównie spraw związanych z podejmowaniem decyzji) do 65% (przetwarzanie informacji i danych).

Przewiduje się, iż sztuczna inteligencja zostanie wdrożona przez prawie 75% ankietowanych firm. Jaki to może mieć skutek dla zatrudnionych? Połowa firm, które planują wprowadzać AI, spodziewa się, iż dzięki temu zostaną stworzone nowe miejsca pracy. Z kolei 25% tych organizacji zakłada redukcję zatrudnienia.

Rynek pracy – najbardziej poszukiwani specjaliści

Jeżeli weźmiemy pod uwagę te trendy, nie dziwi fakt, iż na szczycie listy gwałtownie rozwijających się zawodów znajdują się:

• specjaliści ds. sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego
• specjaliści ds. zrównoważonego rozwoju
• analitycy Business Intelligence
• analitycy bezpieczeństwa informacji
• inżynierowie zajmujący się energią odnawialną
• inżynierowie instalacji i systemów energii słonecznej.

Z kolei redukcja zatrudnienia będzie dotyczyła osób, które:

• wykonują prace biurowe i sekretarskie
• są kasjerami bankowymi i urzędnikami wykonującymi pokrewne zajęcia
• są urzędnikami usług pocztowych
• pracują w administracji
• są zatrudnieni w tradycyjnych rolach związanych z bezpieczeństwem, produkcją w fabrykach i handlem
• zajmują się wprowadzaniem danych, księgowością, księgowością i płacami.

Spodziewany jest również wzrost liczby zatrudnionych w takich obszarach jak:

• edukacja – będzie potrzebnych ok. 10% więcej nauczycieli kształcenia zawodowego oraz nauczycieli szkół wyższych, co doprowadzi do powstania 3 mln dodatkowych miejsc pracy
• rolnictwo – potrzebni będą zwłaszcza operatorzy sprzętu rolniczego. Ich liczba ma wzrosnąć o ok. 30%, co doprowadzi do powstania dodatkowych 3 mln miejsc pracy.
• handel cyfrowy – tutaj przewiduje się wzrost liczby zatrudnionych o ok. 4 mln. Potrzebni będą m.in. specjaliści ds. handlu elektronicznego, specjaliści ds. transformacji cyfrowej oraz specjaliści ds. marketingu cyfrowego i strategii.

Rynek pracy – Top 10 kompetencji

Myślenie analityczne uważa się za podstawową umiejętność, którą powinni posiadać pracownicy. Tak deklaruje 9% firm biorących udział w badaniu.
Twórcze myślenie zajmuje drugie miejsce.
Znajomość technologii jest trzecią najbardziej pożądaną umiejętnością.
Odporność, elastyczność i zwinność znajdują się na kolejnych pozycjach. Wszystkie trzy mają związek z poczuciem własnej skuteczności.
Motywacja i samoświadomość oraz ciekawość i uczenie się przez całe życie również plasują się wysoko w rankingu.
Niezawodność i dbałość o szczegóły zajęły siódme miejsce zaraz za znajomością technologii.
Empatia i aktywne słuchanie (o aktywnym słuchaniu pisaliśmy tutaj i tutaj) oraz przywództwo i wpływ społeczny (a także kontrola jakości) uzupełniają listę Top 10 podstawowych umiejętności.

Dla coachów i trenerów umiejętności miękkich to dobra wiadomość. Top 10 podstawowych umiejętności pokazuje, iż jak ważne jest rozwijanie ich. Tak więc coachowie będą potrzebni w firmach i organizacjach. Pracodawcy oczekują, by zatrudnione osoby miały umiejętności rozwiązywania złożonych problemów w miejscu pracy. Kreatywne myślenie zyskuje na znaczeniu nieco szybciej niż myślenie analityczne. Liczą się też umiejętności związane z poczuciem własnej skuteczności, myśleniem systemowym oraz zarządzaniem talentami.

Szacuje się, iż sześciu na dziesięciu pracowników do 2027 roku będzie potrzebowało szkoleń, ale w tej chwili tylko połowa pracowników ma dostęp do odpowiednich programów treningowych. Najwyższym priorytetem będą objęte szkolenia związane z rozwijaniem umiejętności myślenia analitycznego. Mają one stanowić średnio 10% inicjatyw szkoleniowych. Zaraz za nimi plasuje się rozwijanie kreatywnego myślenia. Będzie ono przedmiotem 8% działań związanych z podnoszeniem kwalifikacji. Szkolenie pracowników w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji i dużych zbiorów danych będą priorytetem w 42% ankietowanych firm.

Pracodawcy planują także skupić się na rozwijaniu:

• umiejętności pracowników w zakresie przywództwa i wpływu społecznego (40% firm)
• sprężystość, elastyczność i zwinność (32%)
• ciekawości i uczenie się przez całe życie (30%).

Rynek pracy – szkolenia to konieczność

48% firm wskazuje poprawę procesów rozwoju i awans talentów jako kluczową praktykę biznesową. 27% szkoleń przeprowadzą zewnętrzne firmy coachingowe i szkoleniowe. 23% przez wewnętrzne działy szkoleniowe i 16% przez pracodawców (staże sponsorowane).

Firmy będą traktować priorytetowo:

• kobiety (79%)
• młodzież poniżej 25 roku życia (68%)
• osoby niepełnosprawne (51%)
• osoby ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji religijnej, etnicznej lub rasowej (39%)
• pracowników w wieku powyżej 55 lat (36%)
• osoby identyfikujące się jako LGBTQI+ (35%)
• osoby o niskich dochodach (33%).

Te deklaracje potwierdzają już istniejące trendy. Dwie trzecie firm spodziewa się zwrotu ze szkoleń w ciągu roku od inwestycji. Korzyści płyną zarówno dla organizacji, jak i dla zatrudnionych w niej osób. Potwierdzają to statystyki – o korzyściach płynących ze szkoleń pracowników pisaliśmy tutaj.
Niezależnie od tego, czy przyjmiemy, iż mamy czasy VUCA, czy BANI, dobrze jest poszerzać i rozwijać wachlarz swoich kompetencji. Warto to robić również na własną rękę. Nie zawsze przecież organizacja, w której pracujemy, zaproponuje nam szkolenie uszyte na miarę. Ucząc się i zdobywając nowe umiejętności, podnosimy swoją wartość rynkową. I chociaż może brzmieć to jak truizm, jest to dokładnie tym, czego rynek od nas oczekuje.