W pierwszych latach życia mózg człowieka rozwija się najintensywniej i jest bardzo wrażliwy na czynniki zewnętrzne, a także na działanie napięć emocjonalnych. Do prawidłowego rozwoju dziecko potrzebuje doświadczać świata wszystkimi zmysłami, a ograniczanie mu pola działania i rodzaju bodźców może mieć negatywny wpływ na rozwój struktur neuronowych jego mózgu.
Poprawny rozwój dziecka wymaga interakcji angażujących wszystkie zmysły, z udziałem innych osób poświęcających mu czas i uwagę. W ten sposób dzieci rozwijają swoje umiejętności poznawcze, językowe, motoryczne i budują umiejętności społeczne. Dostęp do nowoczesnych technologii nie zastąpi wspólnej zabawy z bliskimi, czytania książek i innych doświadczeń, dzięki którym dzieci poznają otaczający je świat. Trzeba również pamiętać o tym, iż intensywne korzystanie przez małe dzieci z ekranowych urządzeń mobilnych, a także dostęp do treści niedopasowanych do ich wieku mogą powodować zaburzenia koncentracji uwagi. Taka sytuacja na dalszym etapie rozwoju dzieci może doprowadzić do trudności w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania oraz nawiązywaniu kontaktów społecznych. Nadmiarowy czas spędzany przed ekranami, szczególnie przed snem, negatywnie wpływa na jakość snu, a w efekcie na regenerację organizmu dziecka. Badania pokazują również, iż takie sytuacje powodują szkody dla wzroku u dzieci. Z kolei wodzenie palcami po ekranach przez najmłodsze dzieci stanowi również zagrożenie dla rozwoju tzw. motoryki małej, czyli prawidłowego rozwoju palców i dłoni. Dzieci spędzające dużo czasu online narażone są na uzależnienie. Coraz częściej dotyczy to choćby kilkulatków, którzy pozbawieni dostępu do sieci i swoich ulubionych treści tracą zdolność prawidłowego funkcjonowania, reagują emocjonalnie, zdarza się, iż agresywnie. Dlatego tak ważne są adekwatne proporcje pomiędzy czasem spędzanym przed ekranami a innymi aktywnościami. Dzieci do ukończenia drugiego roku życia nie powinny mieć dostępu do urządzeń ekranowych, natomiast w przypadku starszych dzieci należy dołożyć starań, aby codziennie nie korzystały z urządzeń mobilnych tak intensywnie. Dobrym pomysłem jest ustalenie przez rodziców dnia lub dni (np. weekendu) bez elektroniki. Warto pamiętać, aby jednorazowo dzieci miały dostęp do sieci nie dłużej niż 15–20 min. Dzienny kontakt z wszelkimi urządzeniami ekranowymi nie powinien przekraczać od 30 do 60 min (w zależności od wieku dziecka). Należy również pamiętać, aby dzieci korzystały tylko ze sprawdzonych i dostosowanych do ich wieku treści. Rodzice powinni monitorować aplikacje i materiały, do których mają dostęp zarówno w domu, jak i poza nim (np. podczas zabaw z rówieśnikami). Powinno się unikać prezentowania dzieciom treści, w których akcja toczy się bardzo szybko. Zadbać o to, aby chronić dzieci przed obrazami zawierającymi zbyt wiele migoczących i jaskrawych elementów. Nie są one bowiem dostosowane do etapu rozwoju dzieci i ich możliwości percepcyjnych. Nie powinno się także wykorzystywać mediów elektronicznych do uspokajania maluchów, ponieważ może to negatywnie wpływać na zdolność opanowywania przez nie swoich emocji.
Warto wprowadzić kilka zasad korzystania z urządzeń ekranowych.
- Poranne i wieczorne rytuały (począwszy od kolacji aż do zaśnięcia dzieci) powinny być czasem wolnym od urządzeń ekranowych. Szczególnie istotne jest to, aby rodzice nie udostępniali dzieciom mediów elektronicznych minimum godzinę przed zaśnięciem. Badania wykazują, iż małe dzieci, którym zezwolono przed snem na korzystanie z urządzeń ekranowych, sypiają w nocy znacznie krócej niż maluchy pozbawione takiego dostępu. Przyczyną takiej sytuacji są nie tylko treści zamieszczone w mediach, ale przede wszystkim niebieskie światło emitowane przez urządzenia ekranowe, które hamuje uwalnianie melatoniny, pobudza organizm, a tym samym ma niekorzystny wpływ na jakość i długość snu dziecka.
- Wszystkie rodzinne posiłki, nie tylko w domu, i spotkania przy stole powinny być wolne od mediów. To dobry moment na budowanie relacji – rozmowę, okazanie zainteresowania, wspólną zabawę. Korzystanie z urządzeń podczas posiłków odwraca uwagę od jedzenia i powoduje, iż dzieci jedzą niejako automatycznie, bez świadomości tego, co i ile jedzą, oraz bez zwracania uwagi na smak, zapach czy teksturę potraw. Sprzyja to tworzeniu się nieprawidłowych nawyków żywieniowych i jest związane z otyłością i przyrostem masy ciała u dzieci.
- Ważne jest, żeby ustalić kiedy, ile czasu i w jaki sposób dzieci mogą korzystać z mediów elektronicznych. W przypadku najmłodszych największy potencjał edukacyjny ma oglądanie odpowiednio dobranych treści czy korzystanie z aplikacji mobilnych wspólnie z opiekunami. Warto aby rodzic tłumaczył dziecku co się dzieje na ekranie urządzenia, a także wskazywał związek między treściami obecnymi w mediach a rzeczywistością.
Na podstawie materiałów szkoleniowych opracowała Anna Morawska
