Rozszerzenie katalogu chorób zawodowych

Opublikowany 24 czerwca przez Rządowe Centrum Legislacji projekt rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z 22 listopada 2023 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu. Zmiany w dotychczasowej regulacji obejmują rozszerzenie katalogu chorób zawodowych wynikających z narażenia na działanie azbestu w miejscu pracy.

Zmiana rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych polega na uzupełnieniu załącznika do rozporządzenia pn. „Wykaz chorób zawodowych wraz z okresem, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym” o choroby zawodowe, wynikające z dyrektywy 2023/2668, tj. raka jajnika oraz raka żołądkowo-jelitowego.

Azbest jest wysoce niebezpiecznym czynnikiem rakotwórczym, który przez cały czas wywiera wpływ w różnych sektorach gospodarki, takich jak renowacja budynków, górnictwo i przemysł wydobywczy, gospodarowanie odpadami i pożarnictwo, w których występuje wysokie ryzyko narażenia pracowników na jego działanie. Ponadto kobiety są szczególnie zagrożone niektórymi rodzajami narażenia na działanie azbestu, w tym narażeniem wtórnym (tj. narażenie osób niepracujących z azbestem na włókna azbestowe przenoszone przez osoby, które pracowały przy nim). Zatem istotne jest, aby uwzględniać różnice między płciami w narażeniu na działanie azbestu i powikłaniach zdrowotnych wynikających z takiego narażenia, aby sprawniej zapobiegać chorobom spowodowanym takim narażeniem i skuteczniej je wykrywać. Dlatego też uznanie raka jajnika jako choroby zawodowej uwzględni te różnice między płciami w narażeniu na działanie azbestu i powikłaniach zdrowotnych wynikających z takiego narażenia.

„Jak wynika z informacji Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi w ciągu 20 lat wykonano 34 454 badania lekarskie dla 8379 byłych pracowników 28 zakładów pracy. Rozpoznano 2421 chorób zawodowych. Choroby nowotworowe wystąpiły u 143 osób, przy czym rak płuca wykryto u 90 badanych (1,1 proc.), a międzybłoniaka opłucnej – u 53 (0,6 proc.) osób. To są dwa najczęściej występujące nowotwory azbestozależne rozpoznawane w Rzeczypospolitej Polskiej. Wprowadzane regulacje nie powinny wpłynąć na zwiększenie obciążeń pracodawców, największe narażenie na pył azbestu dotyczy zwykle firm, które uległy likwidacji, a długi okres latencji chorób azbestozależnych powoduje, iż choroby zawodowe są rozpoznawane po zakończeniu aktywności zawodowej pracowników” – czytamy w OSR projektu zarządzenia.

Jak informują projektodawcy regulacji, w tej chwili realizowane są prace legislacyjne nad projektem ustawy o wyrobach zawierających azbest (nr UC60 w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów), która m.in. transponuje wdrożoną już dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/148/WE z 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (wersja ujednolicona), zwaną dalej „dyrektywą 2009/148/WE”. Projekt ten przewiduje m.in. rozszerzenie dotychczasowego katalogu podmiotów, w których zatrudnienie uprawnia do uzyskania jednorazowego odszkodowania czy świadczenia przedemerytalnego do 29 podmiotów.

Proponowane jest wejście w życie powyższego rozporządzenia od 21 grudnia 2025 r., zgodnie z art. 2 ust. 1 dyrektywy 2023/2668, tj. z dniem, do którego państwa członkowskie wprowadzą w życie przepisy niezbędne do wykonania tej dyrektywy.

Poniżej pełna treść projektowanego zarządzenia wraz z uzasadnieniem.