Różnica między IPET a Planem Działań Wspierających (PDW) – co warto wiedzieć?

W pracy pedagoga specjalnego, wychowawcy czy terapeuty najważniejsze znaczenie ma indywidualne podejście do ucznia. Dwa ważne dokumenty, które określają sposób wsparcia edukacyjnego dziecka, to IPET (Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny) oraz PDW (Plan Działań Wspierających). Choć brzmią podobnie, ich funkcje, zastosowanie i procedury znacznie się różnią. Warto znać te różnice, aby prawidłowo planować działania edukacyjne i terapeutyczne, szczególnie w przypadku uczniów ze spektrum autyzmu.

IPET – dokument dla uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego

IPET to indywidualny program tworzony dla ucznia, który posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Dotyczy to dzieci i młodzieży z:

• autyzmem (w tym zespołem Aspergera),
• niepełnosprawnością intelektualną,
• sprzężeniami,
• zaburzeniami zachowania i emocji,
• niepełnosprawnością ruchową, słuchu lub wzroku.

Co zawiera IPET?

• Diagnozę funkcjonalną ucznia,
• Cele edukacyjne, terapeutyczne i wychowawcze,
• Zakres i formy wsparcia,
• Zajęcia rewalidacyjne lub specjalistyczne,
• Wskazania do pracy indywidualnej i grupowej,
• Informacje o współpracy z rodziną i specjalistami,
• Metody monitorowania postępów ucznia.

IPET przygotowuje zespół nauczycieli i specjalistów, którzy pracują z uczniem. Dokument ten powinien być dostosowany do aktualnych potrzeb dziecka, uwzględniając m.in. trudności w komunikacji, sensoryce, funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym.

PDW – wsparcie dla ucznia z opinią z poradni

Plan Działań Wspierających (PDW) jest przeznaczony dla uczniów, którzy nie posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, ale mają wydaną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dotyczy to np. dzieci:

• z dysleksją, dysgrafią, dysortografią,
• z zaburzeniami koncentracji,
• z trudnościami emocjonalnymi, lękowymi,
• przejawiających niepokojące zachowania, które nie spełniają kryteriów do orzeczenia.

Co zawiera PDW?

• Zdiagnozowane potrzeby rozwojowe i edukacyjne ucznia,
• Dostosowania w procesie nauczania,
• Proponowane metody pracy,
• Zakres wsparcia ze strony nauczycieli,
• Sposoby współpracy z rodzicami i specjalistami,
• Terminy monitorowania i oceny skuteczności działań.

PDW nie obejmuje zajęć rewalidacyjnych, ponieważ nie jest dokumentem dla ucznia z orzeczeniem, ale z opinią.

Najważniejsze różnice między IPET a PDW

Dlaczego ta różnica jest ważna?

W praktyce szkolnej i przedszkolnej łatwo pomylić te dwa dokumenty, co może skutkować niewystarczającym wsparciem dla dziecka lub niespełnieniem obowiązku dokumentacyjnego przez placówkę. Znajomość różnic pozwala:

• Lepiej zaplanować działania terapeutyczne i dydaktyczne,
• Dobrze dobrać formy pracy z dzieckiem z ASD,
• Wspierać ucznia zgodnie z jego realnymi potrzebami,
• Współpracować efektywnie z rodzicami i poradnią.

Podsumowanie

IPET i PDW to dwa różne narzędzia wspierające rozwój i edukację dzieci o specjalnych potrzebach. Ich znajomość jest nieodzowna w pracy pedagoga specjalnego. W kontekście uczniów ze spektrum autyzmu – zwykle pracujemy na podstawie IPET-u, który uwzględnia złożone potrzeby i umożliwia stosowanie zindywidualizowanych metod terapii i nauczania.

Poniżej znajdziesz dwa konkretne przykłady uczniów – jeden z IPET, drugi z PDW – które możesz dołączyć do artykułu, szkolenia lub materiałów dla pedagogów specjalnych. Przedstawiają one praktyczne zastosowanie dokumentów w pracy nauczyciela:

🧩 PRZYKŁAD 1 – Uczeń z IPET-em (uczeń z orzeczeniem)

Imię ucznia (zmienione): Michał
Wiek: 8 lat (klasa II SP)
Diagnoza: Autyzm dziecięcy – orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego
Trudności:

• Problemy z komunikacją werbalną (krótkie frazy, echolalia)
• Nadwrażliwość słuchowa (potrzeba słuchawek wygłuszających)
• Trudności z rozumieniem metafor, przysłów, kontekstu społecznego
• Kłopoty z koncentracją i zmianą rutyny
• Ograniczona inicjatywa społeczna – nie nawiązuje kontaktu z rówieśnikami

Zastosowany dokument: IPET
Zajęcia wynikające z IPET:

• 2 godziny zajęć rewalidacyjnych tygodniowo (rozwijanie komunikacji i umiejętności społecznych)
• Indywidualizacja metod pracy na lekcjach (obrazkowe instrukcje, piktogramy)
• Dostosowania sensoryczne (miejsce w cichym kącie, słuchawki)
• Wsparcie nauczyciela wspomagającego
• Stały kontakt z terapeutą integracji sensorycznej i logopedą
• Praca nad samoregulacją (kotwice spokoju, pudełko sensoryczne w klasie)

Cel IPET:

• Ułatwienie przetwarzania bodźców i komunikacji
• Wzmocnienie samodzielności w kontaktach społecznych
• Budowanie pozytywnego obrazu siebie poprzez sukcesy edukacyjne

✏️ PRZYKŁAD 2 – Uczennica z PDW (uczeń z opinią)

Imię uczennicy (zmienione): Zuzia
Wiek: 10 lat (klasa IV SP)
Opinia z poradni: Trudności w uczeniu się – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksja rozwojowa)
Trudności:

• Mylenie liter b/d/p, wolne tempo czytania
• Błędy ortograficzne mimo znajomości zasad
• Obniżone poczucie wartości z powodu niepowodzeń
• Nadmierny stres przed testami

Zastosowany dokument: PDW
Dostosowania wynikające z PDW:

• Czas wydłużony na testach i sprawdzianach
• Możliwość korzystania z pomocy wizualnych (mapy myśli, słowniki obrazkowe)
• Wsparcie psychologa szkolnego (spotkania raz w tygodniu – budowanie wiary w siebie)
• Ocena pracy ze zwróceniem uwagi na treść, a nie błędy techniczne
• Praca metodą wielozmysłową – np. metoda kolorowych samogłosek

Cel PDW:

• Wyrównanie szans edukacyjnych
• Zmniejszenie stresu szkolnego
• Wsparcie rozwoju kompetencji czytelniczych i pisarskich bez obniżania samooceny

🧠 Co te przykłady pokazują?

• Michał wymaga specjalistycznego wsparcia terapeutycznego, co uzasadnia tworzenie IPET-u.
• Zuzia potrzebuje dostosowania metod nauczania, ale nie korzysta z zajęć rewalidacyjnych – dlatego wystarczy PDW.

Najczęstsze pytania:

Czy każde dziecko z autyzmem musi mieć IPET?
Tak, jeżeli posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – IPET jest obowiązkowy.

Czy można mieć zarówno PDW, jak i IPET?
Nie. PDW stosuje się tylko wtedy, gdy dziecko nie ma orzeczenia. W przypadku orzeczenia opracowuje się wyłącznie IPET.

Czy rodzic ma wpływ na treść IPET lub PDW?
Tak. Rodzice są członkami zespołu i mają prawo wnosić uwagi i propozycje.

Jak często należy aktualizować IPET lub PDW?
Zaleca się aktualizację co najmniej raz w roku, a w przypadku znacznych zmian – wcześniej.