Ropne zapalenie gruczołów potowych, znane również jako hidradenitis suppurativa, to przewlekła i nawrotowa choroba zapalna skóry, która znacząco obniża jakość życia pacjentów. Objawia się bolesnymi guzkami, ropniami i przetokami, najczęściej w okolicach pach, pachwin, pośladków czy pod piersiami. Mimo iż jej objawy mogą początkowo przypominać zwykłe zakażenie skóry, schorzenie to ma znacznie bardziej złożony charakter i wymaga długotrwałego, często wielospecjalistycznego leczenia.
Czym jest ropne zapalenie gruczołów potowych (hidradenitis suppurativa)?
Hidradenitis suppurativa (HS), czyli ropne zapalenie gruczołów potowych (ropne zapalenie apokrynowych gruczołów potowych), to przewlekłe, zapalne schorzenie skóry, cechujące się nawracającym tworzeniem bolesnych guzków, ropni i przetok. Choroba dotyczy przede wszystkim rejonów ciała, gdzie występują gruczoły apokrynowe: pach, pachwin, fałdów podsutkowych, pośladków oraz okolic odbytu i krocza. Zmiany często lokalizują się symetrycznie i mają tendencję do nawrotów, a z biegiem czasu mogą prowadzić do poważnych deformacji skóry i znacznego pogorszenia jakości życia.
Choroba jest często bagatelizowana – zarówno przez pacjentów, którzy wstydzą się jej objawów, jak i przez personel medyczny, który nie zawsze prawidłowo rozpoznaje HS we wczesnym stadium. Nierzadko mylona jest z trądzikiem (HS nazywana jest również trądzikiem odwróconym), zapaleniem mieszków włosowych lub infekcją skórną. Tymczasem szybka diagnoza i rozpoczęcie leczenia może istotnie ograniczyć rozwój zmian oraz powikłania.
Patogeneza – co wywołuje zmiany w gruczołach potowych?
Wbrew wcześniejszym teoriom, HS nie wynika z pierwotnego zakażenia gruczołów potowych. Główna przyczyna leży w zaburzeniu funkcjonowania mieszków włosowych – dochodzi do ich zatkania (follicular occlusion), następnie rozdęcia i pęknięcia, co wywołuje miejscowy stan zapalny. W konsekwencji rozwija się reakcja immunologiczna z udziałem neutrofili, makrofagów, cytokin (np. TNF-α, IL‑17, IL‑1β) i tworzy się naciek ropy.
Zmiany zapalne mogą się szerzyć na okoliczną tkankę podskórną, prowadząc do powstawania przetok, blizn i niszczenia struktur skóry adekwatnej.
Czynniki sprzyjające to m.in.:
- palenie tytoniu – zwiększa aktywność monocytów i nasila procesy zapalne,
- otyłość – powoduje mechaniczne drażnienie skóry w fałdach i wzrost prozapalnych cytokin,
- czynniki hormonalne – nadmiar androgenów może zwiększać wydzielanie łoju – często choroba rozpoczyna się po okresie dojrzewania,
- genetyka – około 30–40% przypadków HS ma charakter rodzinny,
- choroby współistniejące – HS częściej występuje u osób z cukrzycą, zespołem metabolicznym, chorobą Crohna i zespołem policystycznych jajników (PCOS).
Obraz kliniczny – jak rozpoznać ropne zapalenie gruczołów potowych?
Zmiany skórne
HS charakteryzuje się występowaniem:
- bolesnych, podskórnych guzków (najczęściej pojedynczych na początku choroby),
- ropni, które mogą samoistnie pękać, z wydzieliną ropną o nieprzyjemnym zapachu,
- przetok – podskórnych kanałów łączących ogniska zapalne,
- grubych, twardych blizn i zrostów ograniczających ruchomość skóry.
Zmiany są najczęściej obustronne i występują w lokalizacjach podatnych na tarcie i wilgoć – pachy i pachwiny, okolica odbytu, narządy płciowe, pośladki, pod piersiami.
Objawy ogólnoustrojowe i psychospołeczne
U części pacjentów występują objawy ogólne: zmęczenie, gorączka, bóle stawów. Znaczne obciążenie emocjonalne wiąże się z bólem, brzydkim zapachem, przewlekłymi ranami, co może prowadzić do:
- izolacji społecznej,
- zaburzeń depresyjnych,
- niskiej samooceny i problemów w relacjach intymnych.
Klasyfikacja kliniczna – skala Hurleya i ocena ciężkości
Do najczęściej stosowanej klasyfikacji HS należy skala Hurleya, która dzieli chorobę na trzy stadia:
- Stadium I – pojedyncze lub mnogie guzki zapalne bez przetok i blizn,
- Stadium II – przetoki i blizny w obrębie oddzielnych ognisk chorobowych,
- Stadium III – rozległe, zlewające się zmiany z licznymi przetokami i deformacją skóry.
Inne skale stosowane w badaniach klinicznych to:
- Sartorius Score – uwzględnia liczbę zmian, ich rozmiar, obecność przetok i odległość między ogniskami,
- IHS4 – skala dynamiczna uwzględniająca liczbę guzków, ropni i przetok.
Diagnostyka – jak rozpoznać i odróżnić chorobę od innych schorzeń?
Rozpoznanie HS opiera się głównie na:
- obecności charakterystycznych zmian w typowych lokalizacjach,
- nawrotowym charakterze zmian,
- przewlekłości (>6 miesięcy trwania),
- wykluczeniu innych jednostek chorobowych, takich jak czyraki, trądzik, ropnie gronkowcowe, zapalenie mieszków włosowych, przetoka odbytniczo-skórna.
Nie istnieją testy laboratoryjne specyficzne dla HS. W zaawansowanych przypadkach przydatne może być:
- USG skóry – pozwala ocenić głębokość zmian, przetoki i rozległość nacieków,
- posiew z wydzieliny – pomocny w przypadku wtórnych nadkażeń.
Leczenie HS – farmakoterapia, zabiegi, styl życia
Leczenie ropnego zapalenia gruczołów apokrynowych zależy od stopnia ciężkości choroby. Obejmuje ono leczenie zachowawcze, chirurgiczne, wspomagające, a także zmianę stylu życia.
Leczenie zachowawcze
- Antybiotyki doustne (klindamycyna + rifampicyna, tetracykliny) – mają głównie działanie przeciwzapalne, stosowane w HS o łagodnym i umiarkowanym przebiegu,
- Leki biologiczne – adalimumab (anty-TNF-α), dopuszczony w terapii ciężkiego HS; nowe leki jak secukinumab (IL‑17) i inne są w fazie badań lub wdrażania,
- Retinoidy doustne, spironolakton, hormonalna terapia u kobiet – stosowane w wybranych przypadkach.
Leczenie chirurgiczne
W zaawansowanych stadiach u pacjentów z HS leczenie operacyjne bywa niezbędne. Obejmuje ono:
- drenaż ropni – tymczasowa ulga, nie hamuje nawrotów,
- deroofing – usunięcie sklepienia przetoki,
- szeroka resekcja zmian chorobowych z przeszczepem skóry,
- techniki oszczędzające skórę (np. STEEP).
Styl życia i leczenie wspomagające
- redukcja masy ciała,
- rzucenie palenia,
- noszenie bawełnianej odzieży,
- leczenie laserem (usuwanie mieszków włosowych),
- fototerapia (np. UVA1),
- miejscowe środki antyseptyczne – chlorheksydyna, oktenidyna.
Powikłania – do czego może prowadzić nieleczona choroba?
HS jest chorobą przewlekłą i trudną w leczeniu. Jej powikłania obejmują:
- rozległe bliznowacenie i deformacje skóry,
- trwałe ograniczenie ruchomości kończyn,
- przetoki jelitowo-skórne (rzadko),
- nowotwory skóry – szczególnie rak płaskonabłonkowy w okolicach krocza,
- zaburzenia psychiczne: depresja, lęk, ryzyko samobójstw,
- wtórne zakażenia, sepsa w rzadkich przypadkach.
Podsumowanie – dlaczego warto w porę reagować?
Ropne zapalenie gruczołów potowych to choroba, która wymaga wczesnej diagnostyki, długofalowego leczenia i indywidualnego podejścia. Choć nie istnieje jeszcze metoda całkowicie ją eliminująca, dzięki współczesnym terapiom możliwe jest kontrolowanie objawów i poprawa jakości życia pacjenta.
Najważniejsze jest:
- niebagatelizowanie objawów,
- poszukiwanie pomocy dermatologa,
- przestrzeganie zaleceń terapeutycznych,
- wsparcie psychiczne i edukacja pacjenta.
HS to nie tylko problem dermatologiczny, ale wielowymiarowe wyzwanie medyczne – społeczne, psychologiczne i terapeutyczne. Im wcześniej zostanie rozpoznane i adekwatnie leczone, tym większa szansa na ograniczenie jego negatywnego wpływu na życie chorego.
Bibliografia
- https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/19706/15420,
- https://www.czytelniamedyczna.pl/481,ropne-zapalenie-gruczolow-apokrynowych-okolicy-anorektalnej-hydradenitis-suppur.html,
- https://badaniakliniczne.pl/choroba/hidradenitis-suppurativa/
