Pacjenci chorujący na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ) w ciągu swojego życia wielokrotnie poddawani są badaniom endoskopowym dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Kolonoskopia – niezwykle ważne badanie – służy nie tylko potwierdzeniu rozpoznania choroby, ale także ocenie jej ciężkości, lokalizacji zmian chorobowych. Dane z tego badania mają ogromne znaczenie w podejmowaniu decyzji terapeutycznych wobec chorego; służą różnicowaniu nieswoistych chorób zapalnych, śledzeniu wyników terapii, a także mają znaczenie w nadzorze onkologicznym pacjentów.
Rozpoznanie endoskopowe nieswoistych chorób zapalnych jelita
Endoskopia dolnego odcinka przewodu pokarmowego, wraz z oceną histologiczną wycinków błony śluzowej ma podstawowe znaczenie w rozpoznawaniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG). Pierwsze badanie to zwykle fiberosigmoidoskopia (zasięg badania o wiele krótszy niż klasyczna kolonoskopia) bez przygotowania (zabiegi czyszczące jelito, zwłaszcza wlewki fosforanowe, mogą zmieniać obraz endoskopowy) z pobraniem wycinków do badania histologicznego.
U pacjentów chorujących na chorobę Leśniowskiego – Crohna (ChLC) objawy mogą przypominać WZJG i najczęstszym, w 50% przypadków pierwszym objawem jest biegunka (rzadko z domieszką krwi). U 20% chorych zmiany zlokalizowane są w jelicie grubym (u 20% zmiany izolowane, u 30–40% równocześnie zajęte jelito cienkie). Obowiązkowym badaniem endoskopowym służącym rozpoznaniu ChLC jest ileokolonoskopia (kolonoskopia z oceną końcowego odcinka jelita krętego).
Badania endoskopowe służące ocenie zaawansowania zmian w jelicie, różnicowaniu z chorobą Leśniowskiego – Crohna, nadzorowi onkologicznemu (konieczność badania po upływie 8 lat od pierwszego rozpoznania), ocenie wyników terapii, czy też kwalifikacji do leczenia biologicznego muszą być poprzedzone bardzo dobrym przygotowaniem do wykonania kolonoskopii.
Fundamentalne znaczenie dla dobrej wizualizacji błony śluzowej jelita ma prawidłowo przeprowadzone przed kolonoskopią jego oczyszczenie z treści pokarmowej. Służą temu liczne dostępne na rynku farmaceutycznym preparaty przepisywane przez lekarzy. Dobrze przygotowane jelito daje większą pewność badającemu i badanemu, iż nie zostanie przeoczona żadna patologia.
Ryc. nr 1: na poniższej fotografii widoczne niewłaściwe przygotowanie do kolonoskopii, uniemożliwiające ocenę całej błony śluzowej i postawienie prawidłowego rozpoznania (https://www.endoscopy-campus.com/wp-content/uploads/Befund-entsprechend-BBPS-2-1.jpg)
Do określenia jakości przygotowania jelita grubego służy skala Bostońska (BBPS- Boston Bowel Preparation Scale), która opiera się na ocenie oczyszczenia każdego z trzech segmentów jelita: lewego, środkowego i prawego. Do każdego opisu badania lekarz dołącza ocenę przygotowania się przez chorego do kolonoskopii: np. prawidłowe przygotowanie to: 3+3+3pkt.
Ryc. nr 2: Skala Bostońska oceniająca przygotowanie pacjenta do kolonoskopii, stanowi załącznik do wyniku badania, dobre przygotowanie to 9 pkt. (https://adst.mp.pl/img/articles/gastrologia/stronaglowna/boston350.jpg)
Następstwa oczyszczenia jelita z treści pokarmowej w trakcie przygotowywania do kolonoskopii
W miarę rozwoju nowoczesnych technik diagnostycznych pojawiły się problemy wynikające z zubożenia mikrobioty jelitowej, do którego dochodzi po jej usunięciu wraz z treścią kałową w trakcie oczyszczania jelita do badania.
Coraz większą uwagę przykłada się do roli mikrobioty jelitowej, na której skład „pracujemy” przez całe swoje życie. Bogactwo mikroorganizmów zasiedlających jelito jest ogromne.
Wszystkie drobnoustroje zasiedlające organizm człowieka, głównie przewód pokarmowy określamy mianem- mikrobiota, a zbiór genów tworzonych przez mikrobiotę nazywamy mikrobiomem. Mikrobiota jelit stanowi największy, najbardziej zróżnicowany naturalny bakteryjny ekosystem. W jelicie człowieka dominują bakterie Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria i Proteobacteria.
Rodzaj mikrobioty jelitowej wykazuje różnice osobnicze, każdy z nas różni się składem swojej mikrobioty. Nasz mikrobiom można przyrównać do linii papilarnych, bowiem jest on niepowtarzalny, specyficzny dla wszystkich z nas, może zmieniać się wraz z wiekiem.Mikrobiom składa się zdrobnoustrojów chorobotwórczych, mikroorganizmów komensalnych i symbiotycznych.
Bakterie komensalne to mikroorganizmy niewykazujące cech patogenności, które występują̨ m.in. na błonach śluzowych przewodu pokarmowego, oddechowego i moczowo-płciowego. W zamian za składniki odżywcze i przestrzeń do życia, wpływają na jego stan fizjologiczny, w tym oddziałują modulująco na układ odpornościowy, gwarantując w ten sposób ochronę makroorganizmu przed działaniem bakterii chorobotwórczych. Gdy drobnoustroje stanowiące mikrobiotę zamieszkujące nasz przewód pokarmowy są w stanie równowagi to i my jesteśmy w dobrej kondycji zdrowotnej.Zmiany rodzaju mikrobioty jelitowej mogą być przyczyną wielu chorób o mechanizmie zaburzeń jelitowo-mózgowych.
Równowaga mikrobiologiczna w jelicie warunkuje stan zdrowia człowieka
Oczyszczanie jelit wpływa na skład drobnoustrojów jelitowych. Badania wykazały znaczny spadek liczby bakterii Firmicutes i wzrost liczby bakterii Proteobacteria bezpośrednio po oczyszczeniu jelita grubego i miesiąc po kolonoskopii. Bezpośrednio po kolonoskopii zaobserwowano również znaczny spadek liczby bakterii Lactobacilaceae i wzrost liczby bakterii Enterobacteriaceae.
Dysbioza po kolonoskopii lub oczyszczaniu jelita grubego z innego powodu może przyczyniać się do zdarzeń niepożądanych występujących po tych procedurach.Mikrobiota jelitowa ma istotne znaczenie również w powstawaniu powikłań jelitowych i pozajelitowych w nieswoistych chorobach zapalnych jelit. Bywa,że pacjenci po kolonoskopii skarżąsię nauczucie wzdęcia, dyskomfort w jamie brzusznej, uczucie rozpierania czy nadmierne oddawanie gazów.
W ropniach i przetokach w ChLC stwierdza się liczne drobnoustroje powodujące wtórne infekcje, powstające w wynikuprzemieszczenia się tych mikroorganizmów ze światła jelita, gdzie pełnią funkcję bakterii komensalnych („dobroczynnych”), do miejsc, w których odgrywają rolę czynników patogennych.
Ponadto u chorych na NChZJ wzrasta ryzyko infekcji oportunistycznych ze względu na stosowane powszechnie leki immunosupresyjne, glikokortykosteroidy oraz terapie biologiczne. Zmiana składu mikrobioty jelitowej po oczyszczeniu jelita może w sposób znaczący przyczyniać się do zaostrzenia podstawowej choroby.
Jak możemy zadbać o powrót do dobrej kondycji zdrowotnej po oczyszczeniu jelita?
Aby przywrócić podobny skład mikrobioty jelitowej do tego sprzed okresu oczyszczenia jelita warto:
- Zwiększyć podaż prebiotyków, takich jakfruktooligosacharydy: inulina i oligofruktoza.
Prebiotyki to substraty selektywnie wykorzystywane przez drobnoustroje gospodarza, które wywierają korzystny efekt zdrowotny. Można je znaleźć w niektórych produktach pochodzenia roślinnego, m.in. w cykorii, karczochach, szparagach i czosnku. Prebiotyki są oporne na działanie enzymów trawiennych w przewodzie pokarmowym, korzystnie oddziałują na gospodarza przez selektywną stymulację wzrostu lub aktywności jednego rodzaju lub ograniczonej liczby bakterii w okrężnicy i w ten sposób poprawiają zdrowie gospodarza.
- Zastosować odpowiedni probiotyk, czyli żywe organizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wykazują korzystne działanie zdrowotne. Probiotyki zmieniają metabolizm w obrębie jelita poprzez modyfikację składu mikrobioty jelitowej szczepów, wykazują naturalną oporność w stosunku do antybiotyków. Probiotyki potęgują odpowiedź przeciwzapalną i immunologiczną; wzmacniają barierę jelitową, hamują rozrost patogenów; wytwarzają białka niszczące bakterie i wiążące ich toksyny.
Najszybciej i najkorzystniej można odbudowywać swoją mikrobiotę podobną do stanu przed oczyszczeniem jelita poprzez stosowanie probiotyków. Niestety, nie wszystkie dostępne na rynku farmaceutycznym probiotyki mają udowodnioną skuteczność popartą wiarygodnymi badaniami klinicznymi. Aby ponownie zasiedlić światło jelita odpowiednio zróżnicowaną w swoim składzie mikrobiotą warto dokonać świadomego wyboru probiotyku o wiarygodnych dowodach jego dobroczynnego działania.
Przywracanie składu mikrobioty jelitowej z użyciem probiotyków stwarza szansę na działanie profilaktyczne, zabezpieczające nasze jelita przed potencjalnym zachorowaniem, ale może też stać się przyczyną wielu nadużyć.Probiotyczne szczepy powinny mieć ściśle określoną przynależność rodzajową i gatunkową, a skuteczność i bezpieczeństwo ich stosowania powinny być potwierdzone badaniami. Takim, przebadanym probiotykiem jest wieloszczepowy preparat Vivomixx® zawierający De Simone Formulation (DSF). Charakteryzuje się on wysokim profilem bezpieczeństwa, którego mechanizmy działania i skuteczność są poparte setkami publikacji naukowych. Ten wynaleziony przez profesora Claudio De Simone probiotyk o dużej sile działania zawiera wysokie stężenie żywych bakterii, łącząc osiem ich szczepów: Lactobacillus, Bifidobacteria i Streptocuccus thermophilus. Formuła tego probiotyku jest odporna na działanie kwasów żołądkowych, żółci soków trzustkowych i dlatego może dotrzeć do światła jelita grubego.Składa się z 8 szczepów, które dobrane są w taki sposób, iż suma ich działania jest większa niż każdego podawanego oddzielnie. Wykazano, iż po kolonoskopii niektóre probiotyki skracają czas trwania bólu brzucha, a przez kolonizację jelit mają wpływ na formowanie stolca.
Przyjmowanie Vivomixx® przed przygotowaniem jelita do badania endoskopowego oraz stosowanie preparatu po kolonoskopii może przyczynić się do zmniejszenia częstości występowania działań niepożądanych, zapobiec infekcjom występującym czasami po badaniu oraz wzmocnić układ odpornościowy.Wstępne leczenie preparatem Vivomixx® może skutkować skutecznym oczyszczeniem jelit, poprawiając tym samym wizualizację błony śluzowej okrężnicy podczas kolonoskopii. Dokonujmy świadomego wyboru probiotyku, czyli takiego, który zapewnia korzystny efekt zdrowotny zawierający zweryfikowaną ilość bakterii. Dowody naukowe wspierające stosowanie Vivomixx® sugerują jego ogromny potencjał do profilaktycznego stosowania po kolonoskopii, ponownie zasiedlając jelita zdrowymi bakteriami utraconymi podczas zabiegu.
dr med. Maria Janiak
Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii
Gdański Uniwersytet Medyczny
Piśmiennictwo:
- Radwan P, Radwan-Kwiatek K, Skrzydło-Radomańska B. The role of enteric microflora in inflammatory bowel disease. Gastroenterology Review/Przegląd Gastroenterologiczny. 2009;4(1):1-6.
- Szajewska H.: Rola probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób przewodu pokarmowego według aktualnych wytycznych. Med. Prakt., 2021; 1: 44–53
- Su GL, Ko CW, Bercik P, Falck-Ytter Y, Sultan S, Weizman AV, Morgan RL. AGA Clinical Practice Guidelines on the Role of Probiotics in the Management of Gastrointestinal Disorders. 2020 Aug;159(2):697-705.
- Gałecka, A. Basińska A. Bartnicka. Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018;12(2):50-59
- Cheng FS, Pan D, Chang B, Jiang M, Sang LX. Probiotic mixture VSL#3: An overview of basic and clinical studies in chronic diseases. World J Clin Cases. 2020 Apr 26;8(8):1361-1384
