Zabiegi operacyjne z wykorzystaniem robota da Vinci znajdują zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny – urologii, chirurgii, ginekologii, kardiologii i laryngologii. Roboty medyczne stosowane są z powodzeniem na całym świecie – szacuje się, iż w 2017 roku prowadzono łącznie blisko 900 tyś. operacji z udziałem systemu da Vinci.
Najwięcej urządzeń znajduje się na terenie Stanów Zjednoczonych, a w Europie – we Francji. Główną zaletą robota da Vinci w leczenie nowotworów jest jego wysoka precyzja oraz ograniczenie działań niepożądanych podczas zabiegu. Największa wada to wysoki koszt procedury.
Decyzją Minister Zdrowia, od 1 kwietnia 2022 roku chorzy z rakiem prostaty mają zagwarantowane darmowe i refundowane leczenie z użyciem robota da Vinci w ramach NFZ. Leczenie chirurgiczne raka gruczołu krokowego z zastosowaniem systemu robotycznego zostało dodane do katalogu świadczeń gwarantowanych finansowanych ze środków publicznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Do tej pory sfinansowano ponad 4000 takich zabiegów. Świadczenia są wykonywane w 27 placówkach w Polsce.
Od 1 sierpnia 2023 roku Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje leczenie chirurgiczne z wykorzystaniem robota nowotworu błony śluzowej macicy oraz raka jelita grubego. Lista ośrodków wykonujących refundowane zabiegi z wykorzystaniem robota dostępna jest na stronie Ministerstwa Zdrowia.
Komercyjny koszt operacji nowotworu w asyście systemu da Vinci to wydatek około 30 tysięcy złotych.
Robot da Vinci w Polsce – dostępność
Jeszcze do niedawna w Polsce dostępne były zaledwie dwa urządzenia tego typu – we Wrocławiu i w Toruniu. Pierwsza operacja z wykorzystaniem robota da Vinci została przeprowadzona w 2010 roku w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu. System sprowadził do kraju chirurg prof. Wojciech Witkiewicz, a pionierskiemu zabiegowi robotem da Vinci poddany został mężczyzna z rakiem jelita grubego.
Wiele wskazywało, iż rozpocznie to erę robotyki medycznej w naszym kraju i przyczyni się do popularyzacji mało inwazyjnych technik operacyjnych. Barierą okazały się jednak koszty procedury – kilkukrotnie przewyższające wycenę tradycyjnych zabiegów stosowanych w chirurgii onkologicznej.
I to właśnie ze względu na ograniczone fundusze oraz wysoki koszt systemu, Agencja Oceny Technologii Medycznych wydała w 2014 roku negatywną opinię odnośnie stosowania robota da Vinci w leczeniu chirurgicznym raka gruczołu krokowego, raka jelita grubego i raka błony śluzowej macicy. W efekcie procedura nie trafiła do koszyka świadczeń gwarantowanych. Robot do Vinci przez kilka lat stał we wrocławskim szpitalu praktycznie nieużywany, gdyż jego finansowanie bądź współfinansowane ze środków publicznych było niemożliwe.
Przełomem w dostępie do robota da Vinci w Polsce był rok 2017, kiedy po ponownej analizie zaktualizowaniu danych klinicznych podjęto decyzję o pozytywnej ocenie systemu. Prezes AOTMiT zarekomendował system chirurgiczny da Vinci jako świadczenie gwarantowane.
Pozytywna opinia Agencji Oceny Technologii Medycznych zapoczątkowała rewolucję. W Polsce zakupiono kilka kolejnych robotów da Vinci, które trafiły m.in. do Warszawy, Poznania czy Białegostoku. Inwestycję w system da Vinci rozważają też ośrodki w innych miastach. W Polsce dystrybutorem sprzętu jest spółka Synektik.
O ile precyzja czy użyteczność systemu robotycznego da Vinci nie wzbudzają dyskusji, to kontrowersje wywołuje koszt generowany przez zabieg z użyciem robota. Jak podkreślają eksperci – znacząco przewyższa on wycenę tradycyjnego zabiegu chirurgicznego.
O tym, w jakim zakresie nowe roboty będą wykorzystywane w codziennej praktyce leczniczej, zadecyduje Narodowy Fundusz Zdrowia – przyznając (bądź nie) refundację dla tej procedury.
Robot da Vinci – refundacja na NFZ
Przełomową informację w sprawie refundacji zabiegów raka prostaty z robotem da Vinci w Polsce ogłosił w styczniu 2022 roku Minister Zdrowia Adam Niedzielski. Od 1 kwietnia chorzy na nowotwór prostaty mają zagwarantowane darmowe leczenie w asyście systemu da Vinci.
Jak zapowiedział Minister, zabiegi robotem wykonywać będzie docelowo kilkanaście ośrodków w naszym kraju. NFZ planuje na ten cel budżet rzędu 25 mln zł.
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Zdrowia, refundowane przez NFZ zabiegi raka prostaty w asyście robota chirurgicznego da Vinci będą mogły wykonywać tylko szpitale i ośrodki, którzy posiadają oddział szpitalny o profilu urologia lub oddział o profilu chirurgia onkologiczna, a także blok operacyjny. Placówki muszą posiadać również udokumentowane wykonanie, co najmniej 100 operacji usunięcia prostaty z powodu nowotworu rocznie. Ministerstwo przewidziało dodatkowo wymóg posiadania odpowiedniego doświadczenia dla lekarzy-operatorów w zakresie przeprowadzania operacji z zastosowaniem systemu robotowego.
Refundacja zabiegów robotem da Vinci na NFZ to długo oczekiwana przez pacjentów i lekarzy zmiana. Do tej pory chorzy z rakiem prostaty nie mogli liczyć na bezpłatne leczenie, a kaszty zabiegów pokrywali z własnej kieszeni. Operacja onkologiczna w asyście robota da Vinci to koszt rzędu 30.000 zł.
Od 1 sierpnia 2023 roku pacjenci z rakiem błony śluzowej macicy oraz rakiem jelita grubego będą mogli w ramach bezpłatnego leczenia na NFZ skorzystać z leczenia chirurgicznego z wykorzystaniem robota. Zabiegi będą realizowane w wytypowanych ośrodkach spełniających specjalne warunki. w tej chwili na liście znajdują się 22 placówki.
ZAJRZYJ: KARTA DILO
Szpitale posiadające robota da Vinci
Wybrane placówki i szpitale onkologiczne w Polsce wyposażone w system operacyjny da Vinci:
- Robot chirurgiczny da Vinci znajduje się od 2010 roku w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym we Wrocławiu (pierwsza placówka w Polsce).
- W 2016 roku urządzenie trafiło do Szpitala Miejskiego w Toruniu.
- Pod koniec 2018 roku system da Vinci za 14 milionów zł zakupiło Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu.
- System da Vinci pod koniec 2018 roku zamówił Wojewódzki Szpitala im. Jędrzeja Śniadeckiego w Białymstoku.
- Od 2019 roku operacje onkologiczne z wykorzystaniem robota Da Vinci realizowane są w Salve Medica w Łodzi.
- Szpital na Klinach w Krakowie wykonuje zabiegi raka prostaty ze wsparciem systemu robotycznego da Vinci.
- Na początku 2020 roku system da Vinci został zainstalowany w Europejskim Centrum Zdrowia Otwock, gdzie stosowany jest w operacjach raka gruczołu krokowego.
- Zabiegi z wykorzystaniem chirurgii robotowej przeprowadzane są również w Warszawie (np. w Centrum Chirurgii Robotycznej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie czy w Szpitalu LUX MED Onkologia przy ul. Św. Wincentego 103.
- W 2022 roku Śląskie Centrum Urologii Urovita w Chorzowie pozyskało robota chirurgicznego. W placówce w asyście robota przeprowadzane są zabiegi urologiczne i ginekologiczne.
- Robot chirurgiczny da Vinci jest najnowszym nabytkiem Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Toruniu. Pierwsza operacja z jego wykorzystaniem odbyła się w kwietniu 2023 roku.
System da Vinci – zastosowanie robota
Robot da Vinci znajduje zastosowanie w następujących obszarach medycyny:
- operacje urologiczne (np. leczenie raka prostaty) – w Stanach Zjednoczonych system jest standardem w leczeniu operacyjnym raka prostaty. Około 80% operacji prostatektomii wykonywanych jest przy asyście robota da Vinci.
- ginekologia – histerektomia da Vinci to metoda stosowana w usuwaniu zmian łagodnych oraz nowotworów narządu rodnego (rak trzonu macicy). Stanowi nowoczesną technikę chirurgicznego usuwania macicy, jajników i węzłów chłonnych.
- chirurgia kolorektalna (rak jelita grubego) – rośnie liczba operacji chirurgicznych przy asyście robota da Vinci w obrębie jelita grubego, ze szczególnym wskazaniem dolnej resekcji odbytnicy i resekcji całkowitej lub częściowej jelita
- laryngologia i nowotwory regionu głowy i szyi – dzięki systemu wykonywane są operacje w obrębie jamy ustnej oraz nagłośni i podstawy języka przez usta.
- kardiochirurgia – użycie systemu da Vinci w czasie operacji kardiochirurgicznych umożliwia operatorowi robota wykonywanie skomplikowanych ruchów wewnątrz klatki piersiowej pacjenta, bez umieszczania wewnątrz rąk. Pacjenci unikają dzięki temu nacięcia mostka i rzadziej doświadczają powikłań pooperacyjnych.
- torakochirurgia – wykorzystanie robota da Vinci do operacji torakochirurgicznych jest związane przede wszystkim z operacjami resekcji częściowej lub całkowitej płuca.
Roboty chirurgiczne w onkologii – potrzebna rozwaga
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (Food And Drug Administration, FDA) wydała komunikat ostrzegający przed wykonywaniem amputacji piersi z użyciem robotów chirurgicznych.
Zastosowanie robotów zmniejsza inwazyjność zabiegów operacyjnych poprzez wykonywanie mniejszych nacięć i mniejszy ubytek krwi, oraz skraca czas rekonwalescencji. Dotychczas nie udowodniono jednak ich równorzędności w stosunku do klasycznych zabiegów operacyjnych w żadnych wskazaniach onkologicznych poza rakiem gruczołu krokowego.
Komunikat FDA pojawił się w związku z doniesieniami dotyczącymi gorszych wyników leczenia robotami chirurgicznymi chorych na raka piersi i raka szyjki macicy. Dotychczasowa opinia FDA o zabiegach z użyciem robotów opierała się na ocenie częstości występowania powikłań w trzydziestodniowym okresie pooperacyjnym. Ostatnie dane sugerują konieczność monitorowania odległych efektów tej formy leczenia, takich jak odsetek miejscowych wznów nowotworu, czas wolny od nawrotu choroby czy czas całkowitego przeżycia.
(źródło: Onkoserwis – Polska Liga Walki z Rakiem)
Operacja z wykorzystaniem robota da Vinci
Specjalista wykonujący zabieg z zastosowaniem robota da Vinci – w odróżnieniu od tradycyjnych technik chirurgicznych – nie znajduje się bezpośrednio przy stole operacyjnym, ale steruje końcówkami robota dzięki specjalistycznej konsoli.
Konsola robota da Vinci umożliwia wyświetlenie operatorowi trójwymiarowego obrazu narządu choćby w 16-krotnym powiększeniu, co zwiększa precyzję operacji i eliminuje efekt drżenia dłoni chirurga. Technologie wykorzystane w systemie da Vinci umożliwiają osiągnięcie bardzo wysokiej precyzji cięcia – przekraczającej możliwości ludzkich rąk.
Robot da Vinci składa się z czterech ramion, które mają bezpośredni kontakt z pacjentem. Trzy ramiona wyposażone są w narzędzie chirurgiczne, a dwa z nich odpowiadają prawej i lewej dłoni chirurgia. Ruchy ramion urządzenia imitują anatomiczne ruchy nadgarstka operatora urządzenia.
Efektem zabiegu z wykorzystaniem systemu da Vinci jest mniejsza liczba zdarzeń niepożądanych oraz skrócenie okresu hospitalizacji.
ZAJRZYJ: SPRAWNOŚĆ SEKSUALNA PO ZABIEGU RAKA PROSTATY
Radykalna prostatektomia z użyciem robota da Vinci
Wyniki leczenia nowotworów w Polsce niekorzystnie odbiegają od efektów osiąganych w krajach Europy Zachodniej. Jest nadzieja, iż dzięki popularyzacji nowej techniki operacyjnej jaką jest robot da Vinci stosowany w radykalnej prostatektomii raka prostaty – sytuacja ulegnie poprawie.
Współczesna uroonkologia dysponuje wieloma opcjami terapeutycznymi przeznaczonymi do leczenia mężczyzn z ograniczoną postacią raka prostaty. Strategia leczenia oraz decyzje terapeutyczne zależą od wielu czynników – kluczowa pozostaje kategoria ryzyka nawrotu/rozsiewu choroby nowotworowej, do której Pacjent został zakwalifikowany.
Opcje leczenia zaawansowanego miejscowo i lokalnie raka prostaty:
- Prostatektomia radykalna (również z użyciem robota operacyjnego da Vinci)
- Radioterapia z pól zewnętrznych (EBRT)
- EBERT z blokadą androgenową
- Brachyterapia raka prostaty o dawce małej mocy
- Brachyterapia wysokodawkowa (w połączeniu z EBRT)
- Aktywny nadzór
- Baczna obserwacja
- HIFU – skupiona wiązka fal ultradźwiękowych o wysokim natężeniu
krioterapia
Zabieg radykalnej prostatektomii ma ustabilizowaną pozycję w leczeniu raka prostaty. Polega on na chirurgicznym usunięciu całego gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych oraz pewnej ilości tkanek otaczających. Na początku lat 90 XX wieku po raz pierwszy wykonano zabieg radykalnej prostatektomii metodą laparoskopową (małoinwazyjną). Procedura stanowi współcześnie leczenie z wyboru u mężczyzn, u których guz może zostać całkowicie usunięty.
Robot da Vinci – zalety w leczeniu raka prostaty
Przez długi czas prostatektomia wykonywana była z dostępu załonowego, w tej chwili coraz częściej przeprowadzany jest zabieg techniką laparoskopową z użyciem robota. Największą zaletą radykalnej prostatektomii jest możliwość wycięcia całej tkanki gruczołu krokowego oraz dostarczenie materiału do precyzyjnej oceny histopatologicznej.
Przeprowadzając zabieg prostatektomii radykalnej należy liczyć się z ryzykiem wystąpienia zaburzeń wzwodu prącia. Innymi powikłaniami są nietrzymanie oczu i zwężenie zespolenia cewkowo-pęcherzowego. Skutki uboczne zabiegu mają najczęściej charakter przemijający.
Warto w tym miejscu podkreślić wartość robota operacyjnego da Vinci w leczeniu operacyjnym raka prostaty. Jak podkreślają eksperci – urologia z wykorzystaniem medycyny robotowej umożliwia dla pacjenta osiągnięcie dobrych wyników zdrowotnych dzięki mniej inwazyjnych metod, które pozwalają na szybszy powrót do normalnego funkcjonowania i zachowanie lepsze sprawności.
W Stanach Zjednoczonych otwarte i laparoskopowe operacje wycięcia prostaty stanowią zaledwie 13 proc. wszystkich zabiegów. Pozostałe 87 proc. to operacje przeprowadzane przy udziale systemu da Vinci.
Da Vinci zapewnia chirurgowi wysoki komfort pracy. Wygodna pozycja operatora, doskonała wizualizacja (powiększony obraz 3D), intuicyjność techniki operacyjnej oraz funkcjonalność końcówek robota sprawiają, iż lekarze coraz chętniej korzystają z osiągnięć chirurgii robotowej.
Prostatektomia radykalna z użyciem robota operacyjnego da Vinci jest zabiegiem bardziej bezpiecznym dla Pacjenta i zapewniającym dobre wyniki onkologiczne oraz czynnościowe.
