Tysiące Polaków każdego roku traci możliwość wykonywania swojego zawodu z powodu wypadku lub choroby, nie wiedząc, iż państwo oferuje specjalne wsparcie finansowe pomagające w powrocie na rynek pracy. Renta szkoleniowa, bo o niej mowa, pozostaje jednym z najmniej rozpoznawalnych świadczeń w polskim systemie zabezpieczenia społecznego, choć może stanowić istotne wsparcie w trudnym okresie przekwalifikowania zawodowego. W 2025 roku jej maksymalna wysokość wynosi 1409,18 złotych miesięcznie, a w szczególnych przypadkach choćby 1878,91 złotych brutto. Świadczenie to może być przyznawane choćby na okres do 36 miesięcy, dając beneficjentom czas niezbędny do zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych.
Fot. Shutterstock
Renta szkoleniowa to specjalistyczne świadczenie przeznaczone dla osób aktywnych zawodowo, które nagle znalazły się w sytuacji, gdy nie mogą kontynuować pracy w swoim dotychczasowym zawodzie. Dotyczy to zarówno pracowników, którzy ulegli wypadkowi przy pracy, jak i tych, których stan zdrowia pogorszył się z innych przyczyn, uniemożliwiając dalsze wykonywanie dotychczasowych obowiązków zawodowych. W przeciwieństwie do standardowej renty z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa zakłada, iż beneficjent ma potencjał, by po przekwalifikowaniu wrócić na rynek pracy w nowym zawodzie.
Podstawą prawną przyznawania renty szkoleniowej są dwie najważniejsze ustawy – Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Ustawa z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenie jest administrowane i wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), a w przypadku ubezpieczonych rolników przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Dzięki temu systemowy charakter tego wsparcia obejmuje praktycznie wszystkie grupy zawodowe.
Aby móc ubiegać się o rentę szkoleniową, konieczne jest spełnienie kilku podstawowych warunków. Przede wszystkim, wnioskodawca musi być uznany za niezdolnego do pracy w swoim dotychczasowym zawodzie, ale jednocześnie rokować nadzieję na powrót do aktywności zawodowej po przekwalifikowaniu. Oceny tej dokonuje lekarz orzecznik ZUS, który bierze pod uwagę zarówno stan zdrowia osoby, jak i jej wykształcenie, dotychczasowe doświadczenie zawodowe oraz możliwości adaptacyjne do nowych warunków pracy.
Kolejnym istotnym warunkiem jest posiadanie odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, czyli wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Wymagania w tym zakresie różnią się w zależności od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy. Dla osób, u których niezdolność do pracy pojawiła się przed ukończeniem 20 lat, wymagany jest zaledwie jeden rok okresów składkowych. Dla osób w wieku od 20 do 22 lat są to już dwa lata, a dla osób między 22 a 25 rokiem życia – trzy lata. Cztery lata okresów składkowych i nieskładkowych muszą posiadać osoby, u których niezdolność do pracy powstała w wieku od 25 do 30 lat, natomiast pięć lat wymagane jest od osób powyżej 30 roku życia.
Warto podkreślić, iż w przypadku, gdy niezdolność do pracy jest bezpośrednim skutkiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wymóg dotyczący minimalnych okresów składkowych nie ma zastosowania. Jest to znaczące ułatwienie dla osób, które znalazły się w trudnej sytuacji zdrowotnej na początku swojej kariery zawodowej. Niemniej jednak, pozostałe warunki muszą zostać spełnione w trakcie trwania ubezpieczenia albo w ciągu 18 miesięcy od jego zakończenia, co oznacza, iż renta szkoleniowa nie przysługuje osobom, które długotrwale pozostawały poza systemem ubezpieczeń społecznych.
Wysokość renty szkoleniowej jest określona ustawowo i wynosi 75 procent podstawy wymiaru renty. Zgodnie z przepisami, kwota świadczenia nie może być niższa niż najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W 2025 roku, po marcowej waloryzacji, podstawowa stawka renty szkoleniowej wynosi 1409,18 złotych brutto miesięcznie. Jest to kwota, która pozwala na skromne utrzymanie w okresie przekwalifikowania, choć oczywiście nie zastępuje w pełni dochodów z pracy zawodowej.
W przypadku osób, których niezdolność do pracy wynika bezpośrednio z wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, świadczenie jest znacząco wyższe i wynosi 100 procent podstawy wymiaru, co przekłada się na kwotę 1878,91 złotych brutto. Ta różnica odzwierciedla szczególną ochronę, jaką system ubezpieczeń społecznych otacza osoby, które doznały uszczerbku na zdrowiu w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych.
Procedura ubiegania się o rentę szkoleniową rozpoczyna się od złożenia odpowiedniego wniosku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W tym celu należy wypełnić formularz ERN, który jest standardowym dokumentem używanym przy ubieganiu się o świadczenia rentowe. Wniosek można złożyć na kilka sposobów – osobiście w dowolnej placówce ZUS, za pośrednictwem tradycyjnej poczty lub elektronicznie poprzez Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS). Ta ostatnia opcja jest szczególnie wygodna dla osób, które mają trudności z poruszaniem się lub mieszkają z dala od placówek ZUS.
Do wniosku o rentę szkoleniową należy dołączyć szereg dokumentów potwierdzających spełnienie warunków przyznania świadczenia. Podstawowym formularzem jest ERP-6, zawierający szczegółowe dane o przebiegu okresów składkowych i nieskładkowych. Dodatkowo niezbędne są dokumenty potwierdzające zatrudnienie, prowadzenie działalności gospodarczej, odbycie służby wojskowej, pobieranie zasiłku dla bezrobotnych, korzystanie z urlopu wychowawczego oraz naukę w szkole wyższej – wszystko to, co składa się na historię ubezpieczeniową wnioskodawcy.
Istotnym elementem dokumentacji są również zaświadczenia o uzyskiwanym wynagrodzeniu, które służą do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia. Niezbędne jest także aktualne zaświadczenie lekarskie na formularzu OL-9, które musi być wystawione nie wcześniej niż 30 dni przed złożeniem wniosku. Dokument ten zawiera informacje o stanie zdrowia wnioskodawcy i jest podstawą do wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS.
Osoby, które w momencie składania wniosku przez cały czas pracują, muszą dodatkowo dostarczyć tak zwany wywiad zawodowy, czyli szczegółową charakterystykę wykonywanej pracy i warunków, w jakich jest ona realizowana. W przypadku, gdy niezdolność do pracy jest skutkiem wypadku w drodze do pracy lub z pracy, do wniosku należy dołączyć kartę wypadku. Natomiast jeżeli przyczyną jest choroba zawodowa, wymagana jest decyzja wydana przez adekwatną stację sanitarno-epidemiologiczną.
Jednym z kluczowych aspektów renty szkoleniowej, który odróżnia ją od innych świadczeń rentowych, jest zakaz podejmowania pracy zarobkowej lub prowadzenia działalności gospodarczej w okresie jej pobierania. Ograniczenie to wynika z samej istoty świadczenia, którego celem jest zapewnienie środków do życia na czas pełnego zaangażowania się w proces przekwalifikowania zawodowego. Podjęcie pracy w trakcie pobierania renty szkoleniowej byłoby sprzeczne z założeniem, iż beneficjent jest niezdolny do pracy w swoim zawodzie i potrzebuje czasu w zdobycie nowych umiejętności.
Konsekwencje naruszenia tego zakazu są poważne – rozpoczęcie pracy lub działalności gospodarczej jest równoznaczne z odzyskaniem umiejętności pracy, co skutkuje natychmiastowym wstrzymaniem wypłaty świadczenia. Dlatego osoby pobierające rentę szkoleniową powinny skupić się wyłącznie na procesie przekwalifikowania, aby jak najszybciej zdobyć nowe umiejętności i móc wrócić na rynek pracy.
Standardowy okres pobierania renty szkoleniowej wynosi 6 miesięcy. Jest to czas, który ustawodawca uznał za wystarczający do zdobycia podstawowych kwalifikacji w nowym zawodzie. Jednak w praktyce okazuje się, iż dla wielu osób ten okres jest zbyt krótki, szczególnie jeżeli przekwalifikowanie wymaga ukończenia specjalistycznych kursów lub szkoleń. Dlatego w szczególnie uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość przedłużenia okresu pobierania świadczenia.
Decyzja o przedłużeniu renty szkoleniowej podejmowana jest na wniosek starosty, który jest odpowiedzialny za realizację programu przekwalifikowania zawodowego. ZUS może przychylić się do takiego wniosku, jednak łączny czas pobierania świadczenia nie może przekroczyć 36 miesięcy. Jest to maksymalny okres, w którym państwo wspiera finansowo osobę przechodzącą proces przekwalifikowania zawodowego.
Warto również wiedzieć, iż okres pobierania renty szkoleniowej może zostać skrócony w dwóch przypadkach. Po pierwsze, jeżeli okaże się, iż beneficjent nie może zostać przekwalifikowany do innego zawodu, na przykład ze względu na pogorszenie stanu zdrowia lub brak predyspozycji do nowych form pracy. W takiej sytuacji ZUS może zdecydować o przyznaniu standardowej renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli spełnione są warunki do jej uzyskania.
Drugi przypadek dotyczy sytuacji, gdy beneficjent nie poddaje się procesowi przekwalifikowania, na przykład nie uczestniczy w zaleconych szkoleniach lub kursach, nie realizuje programu przekwalifikowania lub w inny sposób nie współpracuje z instytucjami odpowiedzialnymi za jego przygotowanie do nowego zawodu. W takim przypadku wypłata świadczenia zostaje wstrzymana, a osoba traci prawo do renty szkoleniowej.
Renta szkoleniowa jest częścią szerszego systemu wspierania osób, które z różnych przyczyn straciły możliwość wykonywania dotychczasowego zawodu. Jej głównym celem jest umożliwienie beneficjentom płynnego przejścia do nowej roli zawodowej, bez konieczności popadania w ubóstwo lub uzależnienia od pomocy społecznej. Jest to świadczenie, które łączy w sobie elementy zabezpieczenia społecznego i aktywnej polityki rynku pracy, promując powrót do aktywności zawodowej zamiast trwałego uzależnienia od świadczeń.
Warto podkreślić, iż renta szkoleniowa nie jest świadczeniem powszechnie znanym, a wielu uprawnionych nie wie o możliwości skorzystania z tej formy wsparcia. Dlatego tak ważne jest rozpowszechnianie informacji o jej istnieniu, warunkach przyznawania i procedurze ubiegania się. Osoby, które uległy wypadkowi lub zachorowały i nie mogą wykonywać swojego dotychczasowego zawodu, powinny skonsultować się z lekarzem orzecznikiem ZUS lub doradcą z powiatowego urzędu pracy, aby dowiedzieć się, czy kwalifikują się do otrzymania tego świadczenia.
Reasumując, renta szkoleniowa to wartościowe wsparcie dla osób, które muszą zmienić zawód z powodów zdrowotnych. Oferując finansowe zabezpieczenie na czas przekwalifikowania, daje szansę na powrót do aktywności zawodowej i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. W 2025 roku, dzięki kwocie 1409,18 złotych miesięcznie (lub 1878,91 złotych w przypadku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej), beneficjenci mogą skupić się na zdobywaniu nowych umiejętności, które otworzą przed nimi drzwi do nowej kariery zawodowej.
Jeśli znajdujesz się w sytuacji, gdy z powodu zdrowia nie możesz wykonywać swojego dotychczasowego zawodu, rozważ złożenie wniosku o rentę szkoleniową. Może ona stanowić most prowadzący do nowego rozdziału w Twojej karierze zawodowej, dając Ci czas i środki niezbędne do zdobycia nowych kwalifikacji. Pamiętaj, iż inwestycja w nowe umiejętności to inwestycja w przyszłość, a renta szkoleniowa jest narzędziem, które może Ci w tym pomóc.
