Relaksacja w pracy z dziećmi – zatrzymaj się i odpocznij!

Współczesny świat oferuje nam wiele możliwości uczenia się nowych umiejętności – od posługiwania się egzotycznym językiem obcym, przez różne odmiany rzemiosła i rękodzielnictwa, po nieznane wcześniej hobby i dyscypliny sportowe. Okazuje się, iż nierzadko potrzebujemy również nauczyć się… odpoczywać. Szybkie tempo życia, wielość otaczających nas bodźców, dopływających z mediów informacji i zadań do wykonania, utrudnia działanie w spokoju i regenerowanie zasobów niezbędnych do codziennego funkcjonowania. Umiejętność zatrzymywania się i odpoczywania warto więc kształtować od najmłodszych lat. Wdrażanie do odpoczynku w pracy z dziećmi przyjmuje różną formę, w zależności od wieku i potrzeb podopiecznych: leżakowania, drzemki, relaksacji poobiedniej czy przerw śródlekcyjnych.

Relaksacja w pracy z dziećmi – dlaczego warto ją stosować?

Ćwicząc z dziećmi umiejętność odpoczywania, kształtujemy nawyki dobre dla zdrowia i higieny psychicznej. Odpoczynek pozwala nie tylko na odzyskanie sił fizycznych, umożliwia również regenerację i zresetowanie układu nerwowego. Relaksacja przynosi dzieciom takie korzyści, jak:

• nauka odpoczywania, zarządzania aktywnością, osiągania równowagi między stanem działania i zatrzymania,
• rozwijanie samoświadomości ciała, kontrolowania swoich impulsów,
• przetworzenie napływających informacji i emocji,
• obniżenie napięcia psychofizycznego,
• odcięcie od nadmiaru bodźców, wyciszenie układu nerwowego.

Układ nerwowy dziecka nie jest tak dojrzały, jak dorosłej osoby, dzieci stopniowo poznają swoje ciała, towarzyszące im odczucia zmęczenia i pobudzenia. Możemy wspierać swoich podopiecznych w nabywaniu tych umiejętności, stwarzając im możliwość odpoczynku i podpowiadając różne strategie regulowania i wyhamowania. Dzieci różnią się między sobą swoimi adekwatnościami fizycznymi i psychicznymi, w tym również długością i sposobem odpoczywania. Korzystając z różnorodnych form relaksacji, będziemy w stanie bardziej efektywnie odpowiadać na dziecięce potrzeby.

W jaki sposób organizować relaksację?

Często spotykaną formą jest relaksacja przy muzyce lub słuchowisku. Wyciszająca melodia sprzyja odpoczynkowi, dodatkowo możemy zaciemnić pomieszczenie przez spuszczenie rolet, wykorzystać projektor wyświetlający motyw np. gwiazd czy olejki eteryczne o działaniu uspokajającym (lawenda, eukaliptus, drzewo sandałowe, róża, jaśmin). Starsze dzieci możemy zaprosić do strefy relaksu, urządzonej z wykorzystaniem worków sako, poduch, hamaków, mat. Możemy uszyć z dziećmi prostokątne woreczki i wypełnić je siemieniem lnianym – takie opaski na oczy dodatkowo wspierają wyciszenie.

Ciekawą propozycją jest relaksacja kierowana, np. z wykorzystaniem techniki relaksacji Jacobsona lub treningu autogennego Schulza. Specjalnie opracowane teksty wprowadzają dzieci w stan odprężenia i przeprowadzają przez ten proces, pomagając rozluźnić ciało i wyciszyć umysł.

Do relaksacji możemy również wprowadzać techniki oddechowe: zdmuchujemy jak najwolniej i jak najdłużej piórko z dłoni, obserwujemy, co się dzieje z kartką papieru, na którą dmuchamy, układamy na brzuchu pluszową maskotkę i sprawdzamy, czy porusza się razem ze spokojnym, głębokim oddechem.

Kolejną techniką pomocną w relaksacji jest masaż – z użyciem tylko naszych dłoni lub przyrządów, takich jak rollery, rękawice, gąbki, piłeczki z wypustkami. Dzieci mogą wykonywać masażyki sobie nawzajem, według własnego pomysłu lub zgodnie z czytanym przez dorosłego tekstem. Możemy również zaproponować masaż pleców, przedramion dzieciom, które potrzebują dodatkowych bodźców dotykowych i proprioceptywnych, żeby się wyciszyć.

Niektórym osobom trudno jest zrelaksować się bez ruchu. Tym dzieciom, które wykazują zwiększone zapotrzebowanie na ruch i wykorzystują go również do regulowania się, możemy zaproponować np. gniotka, zabawkę typu pop-it, które zaspokoją ich potrzeby bez zakłócania spokoju innych osób. Pomocną techniką jest również wyznaczenie miejsca odpoczynku dla wszystkich dziecka np. z wykorzystaniem maty piankowej czy podłogowych puzzli i pozwolenie dzieciom na poruszanie się w ich granicach. Wielu dzieciom pomagają kołderki obciążeniowe (pamiętajmy, żeby dobrać je we współpracy z terapeutą integracji sensorycznej) lub zawinięcie w kokon z koca czy folii bąbelkowej.

Oprócz sesji relaksacji warto organizować z dziećmi przerwy śródlekcyjne, które pomogą zregenerować i wyciszyć układ nerwowy. Przykładowe pomysły:

• wyciąganie ramion w górę jak najwyżej,
• skłony głowy i całego ciała,
• wykonywanie kul z papieru i rzucanie nimi do celu,
• rozciąganie taśm thera-band,
• zabawy z dłońmi: naśladowanie strząsania kropel wody, nakładanie „rękawiczek do pisania” – masaż przedramion, dłoni i palców,
• zabawy oddechowe – zdmuchiwanie z dłoni na ławkę lekkich przedmiotów, wydłużanie oddechu.

Literatura:

• M. Broda, Jesteś kimś wyjątkowym. Relaksacje dla dzieci, wyd. Mamania, Warszawa 2020
• K. Vopel, Latający dywan. Łatwiejsza nauka dzięki odprężeniu. Tom I. Ćwiczenia dla dzieci od 6 do 12 roku życia. Tom II. Ćwiczenia dla młodzieży w wieku od 13 roku życia , wyd. Jedność, Kielce 2004
• H. Templ, Relaks w nauczaniu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997
• R. Wiącek, Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo w wieku przedszkolnym. Program terapii i wspomagania rozwoju oraz scenariusze zajęć, OficynaWydawnicza Impuls, Kraków 2016
• M. Borkowska, Integracja sensoryczna w rozwoju dziecka. Podstawy neurofizjologiczne, wyd. Harmonia, Gdańsk 2018

Artykuł pt. Relaksacja w pracy z dziećmi opracowała: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli