Krystalopatie to grupa schorzeń o różnej etiologii, ale wspólnym efekcie – odkładania się kryształów związków organicznych głównie w stawach (niekiedy także w innych tkankach). Dominującą pozycję zajmuje dna moczanowa, a kolejną częstą jest chondrokalcynoza. Dotychczas brakowało jednoznacznych wytycznych postępowania dotyczących diagnostyki obrazowej tej grupy schorzeń. Uległo to zmianie dzięki ekspertom zrzeszonym w European Alliance of Associations for Rheumatology (EULAR).
Są to pierwsze zalecenia, które obejmują wszystkie wspólne formy krystalopatii. Ich skróconą wersję przedstawiamy poniżej.
Główne paradygmaty
A. Zapalenia stawów w przebiegu dny moczanowej i dny rzekomej zwykle mają charakter epizodów ostrych, ale możliwy jest również przewlekły charakter schorzeń przebiegający z zaostrzeniami lub bez nich.
B. Badania obrazowe dostarczają przydatnych informacji na temat odkładania się kryształów, nasilenia stanu zapalnego i obecności uszkodzeń strukturalnych.
C. Nieprawidłowości w badaniach obrazowych, w szczególności uwidocznienie złogów (kryształki kwasu moczowego lub pirofosforanu wapnia), nie zawsze są skorelowane z obrazem klinicznym.
D. Interpretacja badań obrazowych powinna uwzględniać informacje o pacjencie i dotychczasowym przebiegu choroby.
E. Interpretacja obrazu radiologicznego powinna być dokonywana przez odpowiednio wyszkolony i doświadczony personel.
Zalecenia
1. Badania obrazowe powinny obejmować zarówno stawy, w których stwierdzono objawy objawy, jak i te specyficzne dla danego schorzenia (staw śródstopno-paliczkowy I w przypadku dny, nadgarstkowe i kolanowe w przypadku dny rzekomej).
2. W diagnostyce dny moczanowej zaleca się zastosowanie zarówno ultrasonografii, jak i tomografii dwuenergetycznej (DECT).
3. Uwidocznienie kryształków kwasu moczowego w ultrasonografii i/lub DECT nie wymaga weryfikacji w analizie biochemicznej mazi stawowej.
4. W diagnostyce radiologicznej chondrokalcynozy zalecane jest stosowanie radiografii komputerowej i ultrasonografii (lub TK w przypadku podejrzenia zajęcia stawów osiowych).
5. W diagnostyce radiologicznej ostrych epizodów dny rzekomej konieczne jest wykonanie badań obrazowych; zalecane są radiografia komputerowa lub ultrasonografia.
6. W przypadku dny moczanowej do monitorowania odkładania się kryształów kwasu moczowego można stosować USG i DECT, a do oceny stanu zapalnego USG; w przypadku, gdy USG i/lub DECT nie są dostępne, do oceny uszkodzeń strukturalnych w przebiegu dny moczanowej można posłużyć się również radiografią komputerową. Decyzja o terminie powtórzenia badania obrazowego zależy od stanu klinicznego i innych okoliczności.
7. W chondrokalcynozie i ostrych epizodach dny rzekomej seryjne obrazowanie nie jest zalecane, chyba iż pojawia się nieoczekiwana zmiana charakterystyki klinicznej.
8. Ocena ilości osadów kryształów kwasu moczowego w USG i/lub DECT może być wykorzystywana do predykcji zaostrzeń choroby.
9. Jeśli do diagnostyki danej krystalopatii jest wymagana analiza biochemiczna płynu maziowego, to aspirację pod kontrolą USG należy stosować wtedy, gdy jest ona utrudniona przez warunki anatomiczne.
10. Pokazywanie i wyjaśnianie wyników badań obrazowych pacjentom z krystalopatiami może pomóc im lepiej zrozumieć chorobę i poprawić ich stosowanie się do zaleceń.
Opracowanie: lek. Damian Matusiak
