Recepta pielęgniarska – wszystko co warto o nich wiedzieć

Pielęgniarki i położne, podobnie jak farmaceuci mają prawo do wypisywania recept na określone produkty lecznicze i wyroby medyczne. Podobnie jednak jak farmaceuci uprawnienia te obwarowane są licznymi zastrzeżeniami, które stwarzają ryzyko licznych błędów podczas wypisywania recept, jak również podczas ich realizacji. Zacznijmy zatem od początku…

RECEPTY OD PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ OD 1 STYCZNIA 2016 ROKU

Możliwość wypisywania recept pielęgniarki i położne uzyskały wraz z 1 dniem 2016 roku – uzyskały one wówczas status osób uprawnionych do wypisywania recept. Należy jednak pamiętać, iż sam fakt umożliwienia ich wypisywania nie stanowi, iż na recepcie od pielęgniarki lub położnej może znaleźć się każdy lek. Zarówno w teorii, jak i w praktyce recepty pielęgniarskie dzieli się na:

• recepty do samodzielnej ordynacji produktów leczniczych
• recepty do wypisywania leków na kontynuację leczenia.

W przypadku recept papierowych dokument w odniesieniu do pierwszego przypadku zawiera w numerze recepty cyfrę 5 na przedostatnim miejscu w kodzie recepty. Z kolei w odniesieniu do recept dedykowanych kontynuacji leczenia przedostatnia cyfra w kodzie recepty przyjmuje wartość 6.

JAKIE PRODUKTY MOŻE ZAORDYNOWAĆ SAMODZIELNIE PIELĘGNIARKA LUB POŁOŻNA?

Kwestia tego, jakie preparaty może samodzielnie ordynować na receptach pielęgniarka lub położna jest dokładnie sprecyzowana w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne. Załącznik numer 1 tegoż rozporządzenia stanowi, iż samodzielnie pielęgniarki i położne mogą ordynować produkty lecznicze, w składzie których znajduje się:

• ondansetron
• aprepitantum
• thiethyloperazinum
• nystatinum
• metronidazolum
• natamycinum
• clotrimazolum
• acidum folicum
• phenoxymethylpenicillinum
• amoxiciclinum
• trimethoprim
• doxycyclinum
• oxytetracyclinum+hydrocortisoni acetas
• lidocainum
• lidocainum+prilocainum
• hydroxyzinum
• mebendazolum
• pyrantelum
• crotamitonum
• salbutamolum
• ipratropi bromidum
• cholecalciferolum
• oraz płyny infuzyjne: sól fizjologiczna, glukoza 5%, płyn Ringera oraz płyn wieloelektrolitowy (PWE).

Poza tym pielęgniarki i położne mogą zaordynować paski diagnostyczne do oznaczania glukozy we krwi, czy też wystawić zlecenie na pieluchomajtki.

W lipcu tego roku pojawiła się nowelizacja tego rozporządzenia, która do wykazu przedstawionych substancji dopisała jeszcze: octan uliprystalu, furazidinum, fosfomycinum trometamolum oraz sulphatiazolum argentum.

JAKIE PRODUKTY MOŻE ZAORDYNOWAĆ PIELĘGNIARKA I POŁOŻNA W RAMACH RECEPTY KONTYNUOWANEJ?

W przypadku, gdy pacjent danego oddziału lub jednostki POZ potrzebuje recepty, pielęgniarka za zgodą lekarza może wystawić receptę kontynuowaną. W tym przypadku zakres możliwych do przepisania preparatów jest znacznie szerszy – wynika to z faktu, iż recepta ta jest niejako kontynuacją terapii i leczenia, ustalonego już wcześniej przez lekarza prowadzącego.

Należy jednak pamiętać, iż choćby w takich przypadkach pielęgniarka i położna nie ma możliwości wystawienia recepty na leki bardzo silnie działające (z grupy A) oraz leki psychotropowe i narkotyczne (z grup N i P). Pielęgniarki mają prawo przepisać te leki, które znajdują się w dokumentacji medycznej pacjenta. I mogą to zrobić także wystawiając receptę refundowaną.

RECEPTA PIELĘGNIARSKA A LEKI RECEPTUROWE

Zgodnie z aktualnymi przepisami nie ma możliwości wystawienia przez pielęgniarkę lub położną recepty na leki recepturowe, sporządzane bezpośrednio w aptekach. Dotyczy to zarówno sytuacji, kiedy recepta wynika z uprawnień pielęgniarki lub położnej (tzw. recepta z ordynacji) jak również sytuacji, gdy jest to recepta kontynuowana.

RECEPTY PIELĘGNIARSKIE PRO AUCTORE I PRO FAMILIA

Nadane pielęgniarkom i położnym uprawnienia dopuszczają wystawienie przez nich recept pro auctore oraz pro familia. Warto jednak pamiętać, iż w związku z tym, iż recepta kontynuowana jest niejako wydłużeniem ważności i możliwości leczenia ustanowionej przez lekarza, pielęgniarki nie mogą wystawiać recept kontynuowanych pro auctore i pro familia. Możliwość taka istnieje jedynie w przypadku, gdy pielęgniarka wystawia receptę kontynuowaną dla rodziny lekarza, która leczy się u niego i posiada odpowiednie wpisy w dokumentacji medycznej w przychodni.

Pielęgniarki i położne mogą zatem wystawiać recepty pro auctore i pro familia, ale jedynie w ramach samodzielnej ordynacji na substancje zawarte w załączniku 1 wspomnianego wcześniej rozporządzenia.

JAK DŁUGO WAŻNE SĄ RECEPTY PIELĘGNIARSKIE?

Co do zasady realizacja i kwestie dotyczące zasad ważności recept, wystawianych przez pielęgniarki i położne nie różnią się od tych, jakie towarzyszą receptom lekarskim. Dlatego też recepta wystawiona przez pielęgniarkę lub położną ważna jest 30 dni od daty wystawienia lub naniesionej na recepcie „daty realizacji od”.

Na e-recepcie pielęgniarki mogą wypisać jednorazowo produkty na maksymalnie 180 dni kuracji, zaś na receptach papierowych – na 120 dni. Wyjątkiem są preparaty antykoncepcyjne, w przypadku których na jednej recepcie można wypisać ilość wystarczającą na 60 dni stosowania.

CZY MOŻNA/TRZEBA WERYFIKOWAĆ UPRAWNIENIE PIELĘGNIARKI DO WYPISANIA KONKRETNEGO PREPARATU?

Odpowiedź brzmi – NIE. Zgodnie z licznymi pismami MZ farmaceuta nie ma możliwości kontrolowania uprawnienia pielęgniarki do ordynacji produktów leczniczych. Kwestia ta leży tylko i wyłącznie w gestii osoby wystawiającej receptę. Farmaceuta może jedynie poinformować osobę wystawiającą o potencjalnym błędzie z jej strony, celem uniknięcia przez nią odpowiedzialności za błędnie wypisaną receptę.

Odpowiedź w przypadku realizacji recept w aptece jest jednoznaczna, co niejednokrotnie podkreślano w stanowiskach MZ – farmaceuta nie ma możliwości skontrolowania schematy i zasadności wystawienia danej recepty na dane preparaty. Obecne przepisy nie dopuszczają takiego uprawnienia, dlatego też fakt zaordynowania przez pielęgniarkę samodzielnie leku spoza wykazu dopuszczonych do samodzielnej ordynacji substancji leczniczych stanowi błąd po stronie pielęgniarki lub położnej.

Opracował: mgr farm. Mateusz Jabłoński