Proszki – Czy wiesz, że… minimalna masa 1 proszku powinna wynosić 100 mg?
Proszki mają określoną minimalną swoją masę. Minimalna masa jednego proszku to 100 mg. W przypadku zbyt niskiej masy substancji czynnej, należy uzupełnić proszek dzięki np. laktozy. Sytuacja tę omówimy na przykładzie recepty:
Rp.
Phenobarbitali 0,05
M.f.pulv. D.t.d. No 10
D.S. 1×1 proszek
Minimalna masa jednego proszku powinna wynosić 100 mg. Z powyższej recepty wynika, iż w jednym proszku powinno się znaleźć 50 mg fenobarbitalu. Należy uzupełnić masę proszku do wymaganej masy, dodając 50 mg laktozy. Aby wykonać całą receptę, należy odważyć po 500 mg substancji czynnej oraz substancji uzupełniającej.
Czy wiesz, że… minimalna masa jaką możemy odważyć na wadze proszkowej to 20 mg?
Należy również pamiętać o tym, iż minimalna masa, jaką możemy odważyć na wadze proszkowej to 20 mg. Wynika to bezpośrednio z tego, iż producenci zwykle nie dają gwarancji dokładności pomiaru przy tak niskich wartościach. Oczywiście, wykorzystując funkcję tarowania, możliwe jest odważenie proszku o masie mniejszej niż 20 mg, jednak jest to proces czasochłonny. Powyższy problem bardzo często można spotkać, wykonując proszki z substancjami bardzo silnie działającymi (np. atropiną), gdzie wykorzystuje się miligramowe dawki. Z uwagi na kłopotliwe odważanie tak niskich dawek, zaleca się sporządzanie mieszanin substancji leczniczych ze środkiem obojętnym (np. laktozą) w ściśle określonym stosunku. W przypadku rozcierki z atropiną stosuje się połączenie 1+9 (siarczan atropiny + laktoza).
Rp.
Atropini sulfas 0,0002
Lactosi q.s.
M.f.pulv. D.t.d. No 10
D.S. 1×1
W powyższym przykładzie należy przygotować 10 proszków, w których łączna masa siarczanu atropiny wynosi 2 mg. Wartość ta jest trudna w odważeniu na wadze proszkowej, dlatego należy przygotować rozcierkę atropiny. Będzie to mieszanina złożona z 20 mg substancji czynnej i 180 mg laktozy. Aby otrzymać pożądaną ilość siarczanu atropiny, należy odważyć 20 mg rozcierki.
Czy wiesz, że… dopuszczalne odchylenie dla proszków może wynosić choćby 10%?
W przypadku proszków badanie jednolitości masy zakłada wykonanie pomiarów masy dla 20 losowo wybranych proszków. Następnie należy obliczyć średnią masę proszku. W przypadku masy proszków poniżej 300 mg, masa każdego z proszków nie powinna różnić się o 10% od zakładanej masy, tzn. masa musi być nie mniejsza niż 90% i nie większa niż 110% wartości deklarowanej. W przypadku proszków o masie większej niż 300 mg, masa powinna mieścić się w przedziale 92,5 – 107,5%.
Czytaj także: Proszki dzielone i proszki niedzielone
Czy wiesz, że… kolejność dodawania składników ma znaczenie?
Aby wykonać proszki, należy uwzględnić rodzaj oraz masę surowców recepturowych. Substancje te dodajemy w kolejności od najmniejszej do największej masy. o ile w recepcie posiadamy odpowiednią ilość laktozy, możemy jej użyć w pierwszej kolejności w celu zatarcia porów. Następnie należy dodać substancji z wykazu A (surowce bardzo silnie działające) i N (surowce o działaniu odurzającym) lub substancje barwne. Co ważne, do substancji silnie działających z wykazu A i N, powinno używać się osobnego moździerza przeznaczonego do surowców z tego wykazu. Do substancji barwnych stosuje się osobnego moździerza. o ile w recepcie znajdują się surowce z wykazu B (surowce silnie działające) i obojętne, należy je dodać w kolejnym etapie.
Proszki – Czy wiesz, że… trwałość proszków wynosi choćby 30 dni?
Trwałość proszków jest uzależniona od szczelności ich opakowania zewnętrznego. Proszki wykazują dużą wrażliwość na działanie czynników zewnętrznych. Trwałość proszków określa się zwykle na 30 dni. W przypadku, gdy w proszkach występuje substancja o adekwatnościach higroskopijnych (np. kwas acetylosalicylowy, suche wyciągi roślinne, urotropinę) lub składniki niezgodne ze sobą, trwałość proszków jest krótsza.
Czytaj także: Proszki dzielone dla najmłodszych pacjentów
Czy wiesz, że… w proszkach mogą występować niezgodności?
Niektóre ze składników mogą dawać niezgodności. Jedną z najczęstszych niezgodności jest euteksja, która polega na obniżeniu temperatury topnienia mieszaniny w wyniku zmieszania dwóch niezgodnych ze sobą substancji czynnych (np. benzokainy, kamfory, mentolu, kwasu salicylowego). Do innych niezgodności możemy zaliczyć zjawiska adsorpcji, higroskopijność.
Autor: mgr farm. Damian Pielorz
Literatura:
- Gajewska M, Sznitowska M, red. Podstawy receptury aptecznej. Materiały do ćwiczeń dla studentów farmacji. Warszawa, Polska: Fundacja Pro Pharmacia Futura; 2019.
- Jachowicz R, red. Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych. Warszawa, Polska: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2021.
- Sznitowska M, red. Farmacja stosowana. Technologia postaci leku. Warszawa, Polska: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2017.
- Cieślik P, Żołna B, Woźniczka K, Gwarda-Matyjaszczyk K, Cimała R, Żmudzka E et al. Receptura – niezbędnik dla początkujących i zaawansowanych. Kraków, Polka: Wydawnictwo Farmaceutyczne; 2022.
