Wątroba pełni niezwykle istotną rolę w naszym organizmie, uczestnicząc w metabolizmie, detoksykacji oraz produkcji kluczowych białek i enzymów. Aby ocenić jej funkcjonowanie i wykryć ewentualne zaburzenia, lekarze zlecają próby wątrobowe – to zestaw badań biochemicznych, które dostarczają niezbędnych informacji o stanie tego narządu.
Co dokładnie oznaczają próby wątrobowe?
Próby wątrobowe, znane także jako Liver Function Tests (LFT), to badania mierzące stężenie enzymów i innych substancji wytwarzanych przez wątrobę. Pozwalają one na ocenę zdrowia tego narządu oraz wykrycie uszkodzeń czy nieprawidłowości w jego funkcjach metabolicznych i wydalniczych. Są nieocenione w diagnostyce różnorodnych chorób wątroby, a także w monitorowaniu efektów ubocznych stosowanych leków czy ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Do podstawowych parametrów ocenianych podczas prób wątrobowych należą:
- ALAT (aminotransferaza alaninowa, ALT) – enzym głównie związany z wątrobą. Jego podwyższony poziom często oznacza uszkodzenie komórek wątrobowych,
- ASPAT (aminotransferaza asparaginianowa, AST) – enzym występujący nie tylko w wątrobie, ale również w sercu i mięśniach. Wysokie wartości mogą świadczyć o uszkodzeniach wątrobowych, jak również innych tkanek,
- GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza) – enzym produkowany przez wątrobę, którego podwyższony poziom często wskazuje na choroby dróg żółciowych,
- ALP (fosfataza zasadowa) – enzym obecny w wątrobie i kościach, wzrost którego może oznaczać zaburzenia w układzie żółciowym, wątrobie lub metabolizmie kostnym,
- Bilirubina – barwnik powstający przy rozpadzie hemoglobiny. Zbyt wysoki poziom sugeruje choroby wątroby, żółtaczkę lub problemy z drogami żółciowymi.
Rewolucyjne badania naukowców z Olsztyna – regeneracja wątroby możliwa
Warto zaznaczyć, iż wyniki prób wątrobowych dostarczają nie tylko diagnozy, ale również nadziei. Najnowsze badania wskazują, iż przy odpowiedniej pielęgnacji i terapii wątroba może się regenerować. To ważne informacje dla osób zmagających się z chorobami tego narządu.
Kiedy warto wykonać próby wątrobowe?
Wykonanie prób wątrobowych zalecane jest w różnych sytuacjach zdrowotnych, takich jak:
- podejrzenie chorób wątroby – np. wirusowego zapalenia wątroby typu A, B, C, marskości lub stłuszczenia wątroby,
- nadużywanie alkoholu – osoby spożywające regularnie dużo alkoholu są w grupie ryzyka uszkodzeń wątroby,
- terapia lekowa – długotrwałe przyjmowanie antybiotyków, leków przeciwbólowych czy przeciwpadaczkowych może wpływać na pracę wątroby,
- otyłość i niezdrowa dieta – nadmiar masy ciała oraz dieta bogata w przetworzone produkty sprzyja niealkoholowemu stłuszczeniu wątroby (NAFLD),
- obecność objawów sugerujących choroby wątroby – takich jak bóle brzucha, nudności, żółtaczka, ciemny mocz, jasne stolce czy wybroczyny na skórze,
- kobiety w ciąży z grupy ryzyka – zwłaszcza przy podejrzeniu cholestazy ciążowej.
Jak interpretować wyniki prób wątrobowych?
Warto pamiętać, iż normy prób wątrobowych mogą różnić się w zależności od laboratorium i stosowanej metody badania. Mimo to istnieją ogólne wartości referencyjne, które pomagają ocenić kondycję wątroby:
ALAT (ALT)
Wartości ponad normę często świadczą o uszkodzeniu wątroby wywołanym zapaleniem, infekcją wirusową (np. WZW), stłuszczeniem czy nadmiernym spożyciem alkoholu.
- Dzieci: poniżej 25 U/l,
- Kobiety: poniżej 35 U/l,
- Mężczyźni: poniżej 45 U/l.
ASPAT (AST)
- Dzieci: poniżej 52 U/l,
- Kobiety: 5-40 U/l,
- Mężczyźni: 19-50 U/l.
ALP (fosfataza zasadowa)
Jego podwyższony poziom może oznaczać zaburzenia wątroby, dróg żółciowych lub wzmożoną aktywność kości (np. u dzieci w okresie wzrostu lub u ciężarnych kobiet).
- Dzieci: 20-150 U/l,
- Dorośli (kobiety i mężczyźni): 20-70 U/l.
GGTP
Wysoki poziom jest najczęściej związany z chorobami wątroby i dróg żółciowych oraz przewlekłym nadużywaniem alkoholu.
- Dzieci: poniżej 22 U/l,
- Kobiety: 10-66 U/l,
- Mężczyźni: 18-70 U/l.
Bilirubina całkowita
Podwyższona może wskazywać na żółtaczkę, zaburzenia wątroby, niedokrwistość hemolityczną lub problemy z drogami żółciowymi.
- Dzieci, kobiety i mężczyźni: 0,2–1,1 mg/dl.
Normy w ciąży
U kobiet w ciąży normy enzymów wątrobowych są zbliżone do tych dla dorosłych, z wyjątkiem GGTP, które nie powinno przekraczać 35 U/l.
Nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych wymagają konsultacji lekarskiej, która pozwoli ustalić przyczyny nieprawidłowości oraz wdrożyć odpowiednie postępowanie. Regularne kontrolne badania wspierają wczesne wykrywanie problemów i zapobiegają poważniejszym schorzeniom.
