Poziomy logiczne Diltsa
W coachingu często mówimy o zmianie. Ale nie każda przebiega na tym samym poziomie. Do zbadania tego służy jedno z najbardziej inspirujących narzędzi w pracy rozwojowej – model „Poziomy Logiczne Dilts”.
To nie jest zwykła technika. To mapa, która pozwala coachowi i klientowi odnaleźć, na jakim poziomie toczy się dana zmiana, gdzie jest blokada, a gdzie zasób. Co więcej – pokazuje, iż nie każda zmiana musi być wielka. Czasem wystarczy mała korekta w jednym obszarze, by całość zaczęła działać w nowy sposób. Model poziomów logicznych Roberta Diltsa zwany jest też Techniką Góry Lodowej Diltsa.
Skąd się wziął ten model?
Inspiracją do stworzenia modelu był Gregory Bateson – antropolog, badacz systemów, komunikacji i procesów uczenia się. Bateson zauważył, iż ludzie uczą się i działają na różnych poziomach – i iż kiedy próbujemy zmienić coś na jednym poziomie, a źródło problemu tkwi głębiej, zmiana jest nietrwała lub nieskuteczna.
Robert Dilts, jeden z twórców i propagatorów NLP, rozwinął tę ideę, tworząc prosty, ale głęboki model sześciu poziomów, który można zastosować zarówno w pracy indywidualnej, jak i zespołowej, w coachingu, terapii czy przywództwie.
Poziomy logiczne Diltsa – o co tu chodzi?
Wyobraź sobie strukturę – od powierzchni do głębi:
- Otoczenie – to, co wokół Ciebie. Gdzie pracujesz, z kim przebywasz, w jakich warunkach funkcjonujesz.
- Zachowania – to, co robisz. Twoje działania, reakcje, styl komunikacji.
- Umiejętności / Zdolności – czyli jak to robisz. Jakie masz kompetencje, strategie, nawyki poznawcze.
- Przekonania i Wartości – Twoje „dlaczego”. Co uważasz za ważne, w co wierzysz, co Cię motywuje.
- Tożsamość – czyli kim jesteś. Jak siebie postrzegasz, jaka rola jest Ci najbliższa.
- Poziom duchowy / misja / sens – dla czego lub dla kogo to wszystko robisz. Często związane z czymś większym niż Ty sam: wartościami, wspólnotą, duchowością.
Każdy poziom wpływa na inne. jeżeli zmienisz coś na wyższym poziomie (np. tożsamość), to niższe poziomy (zachowania, umiejętności) często reorganizują się samoistnie. Ale odwrotnie to nie działa – dlatego czasem praca „tylko” nad zachowaniem nie wystarczy, by osiągnąć trwałą zmianę.
Jak coach może korzystać z tego modelu
Model poziomów logicznych to narzędzie diagnostyczne i transformacyjne jednocześnie. Pomaga coachowi zadać adekwatne pytania, ale też klientowi – uporządkować chaos, zobaczyć, gdzie naprawdę tkwi źródło jego dylematów.
Na przykład:
Klient mówi: „Nie mogę występować publicznie”.
Czy to kwestia zachowania (czy poradzę sobie na scenie)?
Umiejętności (brak warsztatu)?
Przekonań („Nie jestem dobrym mówcą”)?
A może tożsamości („Nie jestem typem lidera”)?
A może problem tkwi na poziomie misji/ wizji/ sensu, i w braku odpowiedzi na pytanie: „Po co adekwatnie mam to robić?”.
Zidentyfikowanie rzeczywistego poziomu trudności to najważniejszy krok do skutecznej zmiany. Coach, zamiast „naprawiać” objawy, prowadzi klienta w głąb – do miejsca, gdzie zmiana może być trwała, a działanie wypływa z wewnętrznego przekonania i spójności.
Zidentyfikowanie adekwatnego poziomu to pierwszy krok do zmiany, która ma sens i zostanie z klientem na dłużej.
Punktem wyjścia bywa emocja
W pracy coachingowej to często emocje są pierwszym drogowskazem. Lęk, irytacja, smutek – to sygnały, iż coś w naszej strukturze wewnętrznej domaga się uwagi. Klient może nie wiedzieć, co dokładnie go blokuje, ale czuje, iż „coś nie gra”. Dzięki modelowi Diltsa coach może poprowadzić go przez kolejne poziomy, jak przez warstwy cebuli – z szacunkiem, w tempie klienta.
Puzzle tożsamości – czyli jak to się wszystko łączy
Poziomy logiczne działają jak puzzle – kiedy jeden element nie pasuje, całość nie układa się w spójną całość. jeżeli zachowania są sprzeczne z wartościami, klient doświadcza napięcia. jeżeli jego środowisko nie wspiera jego tożsamości – będzie czuł się niespełniony lub zmęczony. Czasem wystarczy dopasować jeden puzzel na nowo – zmienić przekonanie, dostrzec nową wartość – i obraz zaczyna nabierać sensu.
Na koniec – pytanie do Ciebie
Jeśli jesteś coachem – na jakim poziomie pracujesz najczęściej?
A jeżeli jesteś klientem coachingu – gdzie w Twoim życiu pojawia się potrzeba zmiany?
Zacznij od tego, co czujesz – i pozwól, żeby poziomy logiczne były Twoją mapą.
