Epidemia otyłości i chorób dietozależnych
Na świecie ponad miliard osób walczy z nadwagą lub otyłością, z czego aż 650 milionów to dorośli – takie dane przedstawia WHO. Otyłość oraz choroby dietozależne, w tym cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, udary, a także niektóre nowotwory, uznawane są w tej chwili za ukrytych zabójców XXI wieku.
„Niezdrowa dieta to jeden z największych zabójców na świecie – odpowiada za około 8 milionów zgonów rocznie. W dużej mierze jest to spowodowane agresywnym marketingiem produktów szkodliwych dla zdrowia” – ostrzega dr Tedros Adhanom Ghebreyesus.
W Europie sytuacja jest alarmująca, gdyż niemal 60% dorosłych ma nadmierną masę ciała. Równie niepokojące dane dotyczą dzieci — co trzecie dziecko w wieku szkolnym cierpi na nadwagę lub otyłość.
Produkty, które powodują otyłość brzuszną
Raport „Global Nutrition” podkreśla, iż niska jakość diety stała się najważniejszym czynnikiem ryzyka zdrowotnego na świecie, wyprzedzając choćby palenie tytoniu czy zanieczyszczenie powietrza.
WHO wzywa do szybkich i skutecznych działań obejmujących reformę systemów żywnościowych, wprowadzenie regulacji w marketingu żywności oraz wymuszanie odpowiedzialności na sektorze prywatnym.
Co nas naprawdę zabija?
Coraz częściej wybieramy żywność wysokoprzetworzoną, która obfituje w cukry, tłuszcze nasycone oraz sól, jednocześnie zawierając mało błonnika, witamin i minerałów. WHO zwraca uwagę, iż ponad 80% dzieci codziennie spożywa napoje słodzone, zaś ilość promocji tych produktów w mediach cyfrowych jest ogromna.
Metaanaliza opublikowana w „BMJ” w 2023 roku wskazuje, iż regularne spożywanie tzw. ultraprzetworzonej żywności (UPF) wiąże się z większym ryzykiem rozwoju aż 32 przewlekłych chorób, w tym nowotworów, schorzeń serca, depresji i demencji. Każde dodatkowe 10% udziału tych produktów w diecie zwiększa ryzyko śmierci o 14%.
– Żywność wysokoprzetworzona zalewa nasz rynek – jest powszechna, dostępna i spożywana coraz częściej oraz w coraz większych ilościach. Właśnie to może tłumaczyć rosnącą liczbę diagnoz chorób nowotworowych. Choć łatwiej wierzyć w teorie spiskowe, fakty są znacznie poważniejsze – podkreśla dr Bartosz Fiałek, reumatolog i popularyzator medycyny.
Dyrektor Generalny WHO, dr Tedros, zwraca uwagę na dużą odpowiedzialność międzynarodowych korporacji spożywczych, które agresywnie promują niezdrowe produkty zwłaszcza wśród dzieci, co utrwala złe nawyki żywieniowe od najmłodszych lat.
„Transformacja światowych systemów żywnościowych wymaga politycznego zaangażowania, współpracy międzysektorowej oraz pociągnięcia sektora prywatnego do odpowiedzialności” – napisał dr Tedros.
WHO od dawna apeluje o wprowadzenie ograniczeń w reklamowaniu niezdrowych produktów skierowanych do dzieci, podatków od napojów słodzonych (tzw. sugar tax), jasnego etykietowania żywności oraz promowanie zdrowych nawyków w ramach polityki publicznej.
Czas na zmiany
Eksperci zgodnie podkreślają, iż poprawa stanu zdrowia populacji nie będzie możliwa bez gruntownych przemian w sposobie produkcji, przetwarzania, reklamy i konsumpcji żywności. WHO rekomenduje:
- subsydia wspierające owoce, warzywa i pełnoziarniste produkty,
- wprowadzenie podatków na niezdrowe produkty, w tym napoje słodzone,
- restrykcje w reklamach skierowanych do dzieci,
- edukację żywieniową w szkołach i skuteczne kampanie społeczne.
Ryzyko wynikające z niezdrowej diety można porównać do globalnej pandemii. Działania takie przyniosły już widoczne efekty w krajach takich jak Meksyk, Chile czy Wielka Brytania, gdzie nastąpił spadek spożycia szkodliwych produktów.
