Potworniak to rodzaj nowotworu, który rozwija się z pluripotencjalnych komórek macierzystych. Termin pochodzi z języka greckiego, gdzie teratos oznacza „potwora”, a przyrostek -oma oznacza „guz”. Innymi słowy, potworniak dosłownie oznacza potworny guz.
Powodem, dla którego ten rodzaj guzów otrzymał taką nazwę, jest ich dziwny wygląd. Mogą one zawierać między innymi włosy, zęby, mięśnie i kości. Pluripotencjalne komórki macierzyste to te, które mogą dać początek wszystkim typom komórek i tkanek, i dlatego te struktury mogą się rozwijać.
Większość guzów tego typu jest łagodna. Jednak czasami mogą one prowadzić do komplikacji ze względu na ich rozmiar lub lokalizację. W rzadkich przypadkach stają się złośliwe. Poniżej szczegółowo opiszemy, jakie są ich główne cechy oraz na czym polega leczenie.
Co to jest potworniak?
Potworniak jest rodzajem guza. Jest on wrodzony, co oznacza, iż jest obecny od urodzenia. Jak wyjaśniono w publikacji National Cancer Institute, potworniak to guz, który tworzy się z komórek rozrodczych.
W szczególności z pluripotencjalnych komórek macierzystych. Oznacza to, iż w jego wnętrzu mogą rozwijać się komórki ze wszystkich listków zarodkowych zarodka. Dlatego często składa się on z różnych rodzajów tkanek. Na przykład z włosów, zębów, kości lub chrząstki.
Potworniaki zwykle lokalizują się w jajnikach kobiet lub w jądrach mężczyzn. Mogą jednak pojawić się również w ośrodkowym układzie nerwowym, klatce piersiowej, jamie brzusznej, a choćby w kości ogonowej.
Większość z nich jest łagodna i nie daje odległych przerzutów. Jednak niektóre mogą przez cały czas być złośliwe i mogą rozprzestrzeniać się lub rosnąć agresywnie, uszkadzając otaczające je tkanki.
Rodzaje potworniaków
Potworniaki można podzielić na różne typy. Najczęściej wyróżnia się je w zależności od tego, czy są łagodne, czy złośliwe. Można je również klasyfikować ze względu na lokalizację. Wyjaśniamy to w poniższych sekcjach.
Dojrzały lub łagodny potworniak
Dojrzały lub łagodny potworniak to taki, który jest tworzony przez dojrzałe komórki. Rośnie powoli, chociaż może osiągnąć duże rozmiary. Chociaż średni rozmiar waha się od 5 do 15 centymetrów, to może osiągnąć choćby 45 centymetrów.
Najczęściej zlokalizowany jest w jajniku. Dokładniej, w prawym jajniku. Jednak może on również znajdować się między innymi w czaszce, śródpiersiu i okolicy krzyżowo-guzicznej.
Kiedy pojawia się w jajniku, nazywa się go „torbielą dermoidalną”. Jest zwykle diagnozowany u kobiet w wieku rozrodczym i jest jednym z najczęstszych nowotworów jajnika. Pomimo łagodnego charakteru może prowadzić do powikłań, jeżeli kobieta zajdzie w ciążę.
Niedojrzały lub złośliwy potworniak
Niedojrzały lub złośliwy potworniak, w przeciwieństwie do poprzedniego, jest potencjalnie nowotworowy. Na szczęście częstość jego występowania jest znacznie mniejsza. Zwykle występuje u młodych ludzi. W przypadku mężczyzn jest wykrywany między 20 a 40 rokiem życia.
U kobiet zwykle rozwija się przed 20 rokiem życia. Składa się z niedojrzałych i nietypowych komórek. W zależności od stopnia atypii i rozległości guza można go podzielić na różne stopnie nasilenia.
Inne cechy są następujące:
- Jest twardy.
- Wewnątrz znajdują się zwykle ogniska martwicy (czyli martwe komórki).
- Zawiera niedojrzałe tkanki, takie jak tkanka łączna, a choćby tkanka mózgowa.
Rokowanie w przypadku tego typu nowotworu jest bardzo zmienne. Może wymagać agresywnego leczenia, takiego jak usunięcie jajnika lub jądra.
Potworniaki w zależności od ich lokalizacji
W zależności od tego, gdzie rozwija się potworniak, nadana mu nazwa będzie się różnić. Do najczęstszych należy potworniaki krzyżowo-guziczny i jajnikowy. Potworniak krzyżowo-guziczny może z kolei objawiać się na dwa różne sposoby.
Najczęściej jest to duży, łagodny guz. Ma tendencję do wystawania z obszaru kości krzyżowej. Z tego powodu często wykrywa się go w czasie ciąży dzięki ultradźwięków. jeżeli nie, to łatwo go wykryć po porodzie.
Innym typem potworniaka krzyżowo-guzicznego jest mały guz, zlokalizowany przed kością krzyżową. Ten typ powoduje, iż pośladki dziecka wydają się nieco asymetryczne. Nieleczony, w miarę wzrostu, może spowodować uszkodzenie pęcherza lub jelit dziecka.
Tymczasem potworniak jajnika – jak zauważyliśmy w poprzednim rozdziale – jest zwykle łagodny. Większość jest wykrywana podczas przeprowadzania testów na inne schorzenia, ponieważ zwykle jest on bezobjawowy.
Objawy występowania potworniaka
Objawy potworniaków są bardzo zmienne. Zależą one głównie od lokalizacji i wielkości guza. Ponadto w przypadku dzieci interpretacja objawów lub sposób ich wyrażania są odmienne dla wszystkich dziecka.
W niektórych przypadkach guz można wyczuć przez skórę. Kiedy znajduje się w pobliżu kości krzyżowej, często masa naciska na jelito lub pęcherz.
Dlatego często stwierdza się zaparcia, nietrzymanie moczu lub zmiany w sile kończyn. Musimy jednak jeszcze raz podkreślić, iż wiele przypadków przebiega bezobjawowo.
Należy zauważyć, iż powodują one pewne zmiany analityczne. Ponieważ są to guzy zarodkowe, hormony typowe dla niedojrzałych tkanek mogą być wysokie. Na przykład zwykle występuje wysoki poziom alfa-fetoproteiny lub ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej.
Możliwe przyczyny
Potworniak to guz, który rozwija się z komórek rozrodczych. Te komórki są tymi, które dają początek tkankom tworzącym układ rozrodczy. Zwykle są zlokalizowane w gonadach, czyli w jajnikach u kobiet i w jądrach u mężczyzn.
Jednak niewielki odsetek może wystąpić poza tymi narządami. Z tego powodu możliwe jest, iż mają lokalizację pozagonadalną. Dokładny mechanizm ich rozwoju nie jest znany. Niektórzy naukowcy uważają, iż niektóre komórki rozrodcze przypadkowo migrują do innych części ciała.
Zwykle te komórki umierają. Jednak w przypadku potworniaków mechanizm ten zawodzi, jak wyjaśniono w publikacji National Organization for Rare Disorders. Komórki te przez cały czas dzielą się, powodując powstanie guza.
W konkretnym przypadku potworniak krzyżowo-guzicznego wydają się one wyrastać z określonego obszaru poniżej kości ogonowej. Jest to tak zwany „węzeł Hensona”, obszar, w którym przeważają komórki rozrodcze.
Chociaż dokładna przyczyna potworniaków nie jest znana, często są one związane z innymi wadami dziedzicznymi. Na przykład z anomaliami układu moczowego, dolnego odcinka kręgosłupa, czy wady ośrodkowego układu nerwowego.
Diagnoza i leczenie
Rozpoznanie potworniaka można przeprowadzić na różne sposoby. Jak już wspomnieliśmy, czasami obserwuje się lub bada palpacyjnie guz, który budzi podejrzenia. W niektórych przypadkach wystarczy prenatalne USG jednak zwykle wymagane są inne testy uzupełniające w celu potwierdzenia diagnozy.
Jednym z najczęściej stosowanych jest badanie krwi. Szczególnie przydatne są badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Pomocna może być również radiografia. Jednak potwierdzenie jest dokonywane dzięki biopsji.
Leczenie potworniaka różni się również w zależności od objawów i rodzaju guza. jeżeli guz jest łagodny, ale obejmuje sąsiednie narządy, zwykle wymaga chirurgicznego usunięcia.
W przypadku potworniaka złośliwego oprócz operacji konieczne są inne, bardziej agresywne metody leczenia. Na przykład chemioterapia lub radioterapia. Można również zastosować hemoterapię, która zaburza zdolność komórek nowotworowych do wzrostu.
Opieka i zalecenia
Potworniaki wymagają szczególnej opieki i leczenia, gdy zostaną wykryte u dziecka. Wizyty kontrolne zwykle realizowane są co pół roku lub co rok. Celem jest wczesne wykrycie nawrotów lub powikłań guza.
Podczas tych wizyt dziecko prawdopodobnie będzie musiało przejść dokładne badanie fizykalne. Badania obrazowe i badania krwi są również zwykle zlecane w celu wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości.
O czym należy pamiętać
Potworniak to guz złożony z komórek rozrodczych. Są to komórki, które mogą dać początek każdemu rodzajowi tkanki. Większość z nich jest łagodna, ale mogą one powodować komplikacje. Dlatego tak ważne jest postawienie wczesnej diagnozy i dokładna obserwacja każdego przypadku.
