Postępowanie w gorączce u dzieci w wieku 0-36 miesięcy – co nas zainteresuje w najnowszych rekomendacjach?

Niemal codziennie, szczególnie w okresie infekcyjnym, w każdej z aptek wydawane są leki przeciwgorączkowe dla dzieci. Wiedza farmaceutów zarówno na temat samej gorączki, jak i najnowszych rekomednacji dotyczących postępowania w gorączce u pacjentów pediatrycznych, jest zatem bezwzględnie obowiązkowa.

Gorączka jest mechanizmem obronnym organizmu – nie chorobą, a objawem, który towarzyszy chorobie. Niemniej jednak gorączka może nieść za sobą szereg konsekwencji, w tym prowadzić do odwodnienia, pogorszenia samopoczucia, zwiększenia zużycia tlenu i zbędnego obciążenia organizmu. Podanie leku przeciwgorączkowego, czyli paracetamolu lub ibuprofenu, ma na celu przede wszystkim poprawę samopoczucia dziecka, a nie dążenie do jak najszybciej normalizacji temperatury ciała. W praktyce oznacza to, iż powinniśmy rekomendować podanie leku przeciwgorączkowego w sytuacji, kiedy dziecko po prostu źle się czuje.[1]

Gorączka u dziecka w wieku poniżej 3 miesięcy

Na polskim rynku dostępne są leki OTC z paracetamolem zarejestrowane dla dzieci już od pierwszych dni życia. Należy jednak pamiętać, iż noworodki i niemowlęta do 3. miesiąca życia są szczególną grupą pacjentów, z uwagi na zwiększone ryzyko ciężkiej infekcji bakteryjnej w tej grupie wiekowej. W związku z tym gorączka u dziecka w wieku poniżej 3 miesięcy jest wskazaniem do pilnej diagnostyki w warunkach szpitalnych. Nie stanowi to jednak przeciwwskazania do podania leku przeciwgorączkowego, wręcz przeciwnie, jak najbardziej dopuszcza się podanie paracetamolu w celu poprawy samopoczucia dziecka, natomiast pilna konsultacja lekarska jest w takim przypadku i tak niezbędna.[1]

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż do tej pory, zgodnie z Rekomendacjami postępowania w praktyce lekarza POZ – KOMPAS GORĄCZKA z 2021 roku, nie zalecano stosowania paracetamolu u gorączkujących dzieci do 3. miesiąca życia bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.[2]

Decyzja o wyborze jednego z tych leków powinna być oparta zarówno na znajomości ich farmakokinetyki i możliwych interakcji, jak i na ocenie współistniejącej choroby pacjenta oraz przyczyny gorączki. Wybór ten powinien być zawsze dostosowany indywidualnie do potrzeb pacjenta. Cechy paracetamolu i ibuprofenu pomocne w dokonaniu wyboru zebrano w Tabeli 1.

Tabela 1 Analiza porównawcza ibuprofenu i paracetamolu na podstawie zaleceń dotyczących postępowania przeciwgorączkowego u dzieci w wieku 0-36 miesięcy z 2024 r.[1]

Warto zwrócić uwagę, iż w nowych wytycznych nie znajdziemy, jak dotychczas, zakresu dawek dla paracetamolu (10-15 mg/kg m.c.) oraz ibuprofenu (5-10 mg/kg m.c.), a rekomendowane dawkowanie uwzględnia jedynie dawki jednorazowe maksymalne dla obu leków.[1]

Autorzy wytycznych zwracają również uwagę na kwestię postaci leku, smaku akceptowanego przez dziecko, preferencji (również cenowych) opiekunów oraz wywiadu w kierunku alergii u dziecka – tu dużą rolę odgrywają farmaceuci i ich profesjonalna rekomendacja z uwzględnieniem oczekiwań zarówno dziecka, jak i opiekuna.[1]

Proponując opiekunowi zawiesinę z ibuprofenem Nurofen Forte dla dzieci możesz uwzględnić następujące cechy:

• zawiesina dostępna jest w dwóch smakach – pomarańczowym i truskawkowym, co jest w stanie zaspokoić wymagania choćby najbardziej wymagającego małego pacjenta,
• do leku dołączona jest strzykawka miarowa, co ułatwi opiekunowi jego podanie,
• lek jest mocno skoncentrowany, co sprawia, iż dziecko musi przyjąć mniejszą objętość leku,
• jako jedyna zawiesina z ibuprofenem nie zawiera benzoesanu sodu jako konserwantu. Rolę konserwantu pełni w nim bromek domifenu, który dodatkowo posiada adekwatności przeciwpróchnicz

Razem czy naprzemiennie?

Często opiekunowie praktykują naprzemienne podawanie paracetamolu i ibuprofenu u swoich dzieci w sytuacji, kiedy leki te nie są skuteczne w monoterapii. W wytycznych KOMPAS GORĄCZKA zasada ta nie spotkała się z aprobatą, szczególnie z uwagi na wysokie ryzyko popełnienia błędów podczas jej zastosowania i tym samym ograniczone bezpieczeństwo tej metody.[2] W nowych wytycznych możemy już znaleźć informację, iż naprzemienne podawanie paracetamolu i ibuprofenu pozbawione jest podstaw merytorycznych i zdecydowanie bardziej zaleca się jednoczesne podawanie obu leków, tym samym wykorzystując ich działanie addytywne.[1] Co ważne, opiekunów należy informować, iż zarówno ibuprofen, jak i paracetamol, można w monoterapii podawać co 6 godzin.

Kiedy gorączce towarzyszy stan zapalny…

Zgodnie z nowymi wytycznymi przeciwzapalny efekt ibuprofenu sprawia, iż staje się on lekiem skuteczniejszym w przypadkach, kiedy gorączce towarzyszą obwodowe objawy zapalenia. Zasadna będzie zatem rekomendacja zawiesiny z ibuprofenem np. pacjentowi ze współwystępującym bólem gardła, czy też zapaleniem zatok lub ucha środkowego. Ibuprofen z uwagi na swój mechanizm farmakodynamiczny ma o wiele szersze spektrum działań w stosunku do mechanizmów patofizjologicznych związanych z powstawaniem gorączki. W związku z tym, ibuprofen stanowi lek pierwszego rzutu w leczeniu gorączki przebiegającej ze stanem zapalnym[1].

Podsumowanie

Podsumowując, do najważniejszych rekomendacji z najnowszych wytycznych leczenia przeciwgorączkowego u dzieci w wieku 0-36 miesięcy należą:

1. Głównym celem leczenia przeciwgorączkowego jest poprawa komfortu pacjenta.
2. Leki przeciwgorączkowe należy włączyć dopiero wtedy, kiedy dziecko odczuwa dyskomfort związany z gorączką.
3. Zalecanym dawkowaniem paracetamolu jest podaż 15 mg/kg m.c. do 4 razy na dobę (D_Dmax = 60 mg/kg m.c.).
4. Zalecanym dawkowaniem ibuprofenu jest podaż 10 mg/kg m.c. do 4 razy na dobę (D_Dmax = 40 mg/kg m.c.).
5. Jeśli gorączce towarzyszą inne objawy będące konsekwencją stanu zapalnego, to zaleca się wybór ibuprofenu jak leku pierwszego wyboru.
6. Nie zaleca się naprzemiennego podawania paracetamolu z ibuprofenem, a jedynie monoterapię każdym z tych leków lub podanie jednoczesne obu.
7. Nie zaleca się podawania doodbytniczego leków, co powinno być zarezerwowane tylko do sytuacji wyjątkowych.
8. Gorączka u dziecka poniżej 3. m.ż. jest wskazaniem do pilnej diagnostyki w warunkach szpitalnych.
9. Podanie paracetamolu dziecku poniżej 3 m.ż. jest możliwe, jednak powinno to jedynie pozwolić na dotarcie dziecka do placówki medycznej w relatywnie dobrej formie.
10. Nie zaleca się stosowania chłodnych kąpieli celem obniżenia ciepłoty ciała.
11. Jeśli gorączka niepokoi opiekuna, powinna również zaniepokoić lekarza, zatem jeżeli opiekun zgłasza się do lekarza z gorączkującym dzieckiem, dziecko to powinno zostać poddane dokładnemu badaniu podmiotowemu i przedmiotowemu.
12. Każdy rodzic powinien mieć w domu apteczkę z paracetamolem i ibuprofenem z instrukcją w jaki sposób prawidłowo podawać dziecku leki.

Bibliografia

1. Jackowska, T., Wrotek, A., Dembiński, Ł., Jarmoliński, T., Woroń, J. (2024). Leczenie przeciwgorączkowe u dzieci w wieku 0-36 miesięcy – zalecenia. Przegląd Pediatryczny. 53(4), 67-78.
2. Z., Jackowska. T., Sybilski. A., Woroń. J. Mastalerz-Migas. A. (2021). GORĄCZKA u dzieci – rekomendacje postępowania w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – KOMPAS GORĄCZKA. Fam Med Prim Care Rev 2021; 23(1),
3. Lesko, S. M., O’Brien, K. L., Schwartz, B., Vezina, R., & Mitchell, A. A. (2001). Invasive group A streptococcal infection and nonsteroidal antiinflammatory drug use among children with primary varicella. Pediatrics, 107(5), 1108–1115. https://doi.org/10.1542/peds.107.5.1108
4. https://www.cdc.gov/chickenpox/treatment/index.html
   

   ---