Przygotowania do świąt Bożego Narodzenia dla wielu realizowane są już od początku grudnia – stworzenie kalendarza adwentowego, pieczenie pierniczków na choinkę, pierwsze refleksje nad wyborem prezentów… Często wynosimy z domów rodzinnych przekonanie, iż przygotowania do świąt muszą być drobiazgowe i angażujące – to wyjątkowy czas, zatem i przygotowania powinny być wyjątkowe. Jednak natłok przygotowań może sprawiać, iż gubimy to, co jest najpiękniejsze w świętach: radość, ciepło i magiczną atmosferę.
Uwaga! Reklama do czytania
Wigilia Bożego Narodzenia – nie tylko prezenty i wigilijny stół
Dzień wigilijny bogaty jest w zwyczaje i przesądy, które, jak wierzono, posiadały magiczną moc. zwykle znajdują one swój rodowód w lokalnych, przedchrześcijańskich wierzeniach. Termin „wigilia” pochodzi od łac. „vigilia” i oznacza „czuwanie, nocne czuwanie”. Czasownik „vigilo, vigilare” oznacza „nie spać, spędzać noc na czuwaniu, być przezornym i ostrożnym, troskliwym, pilnować”.
Ludowy, przedchrześcijański rodowód wielu zwyczajów sprawia, iż w sposobach obchodzenia Bożego Narodzenia mieszają się symbole religijne i pogańskie przesądy. Zarówno jedne, jak i drugie nadają tym świętom szczególnego kolorytu i znaczenia, zaś wspólnie tworzą wyjątkową tradycję. Świadomość tego podwójnego pochodzenia polskich zwyczajów świątecznych pozwala lepiej zrozumieć ich symbolikę i znaczenie.
Boże Narodzenie. Kilka słów o wigilijnych zwyczajach
W ten dzień dokładamy szczególnych starań, aby okazywać sobie wzajemnie życzliwość, ufając, iż pomoże nam to w podobnej atmosferze przetrwać kolejny rok. Przetrwał też przesąd, iż jeżeli w wigilijny poranek pierwszym gościem w domu będzie młody chłopiec, przyniesie to szczęśliwy rok. W mniejszym stopniu Polacy pielęgnują tradycję umieszczania w jednym uszku w barszczu grosika – ten, kto na niego trafił, miał zapewnione szczęście i bogactwo w nadchodzącym roku. Niektórzy z nas przechowują w portfelu łuski z wigilijnego karpia, które mają przynieść pomyślność.
Przypomnijmy sobie, jakie jeszcze symbole i zwyczaje bożonarodzeniowe są znane i pielęgnowane w Polsce.
Uwaga! Reklama do czytania
Tradycje bożonarodzeniowe. Sianko pod obrusem
Ten zwyczaj wywodzi się jeszcze z czasów pogańskich i ma związek z dawnym świętem agrarnym. Jak nakazuje tradycja, siano należy położyć pod obrusem. Symbolizuje to narodzenie Jezusa w ubóstwie. Z tym zadaniem bez problemu poradzi sobie małe dziecko. Pozwól mu wykonać tę symboliczną czynność, a starszakowi wyjaśnij jej znaczenie.
Zwyczaje świąteczne. Pierwsza gwiazdka
Tradycyjnie wieczerza wigilijna rozpoczyna się wraz z pierwszą gwiazdką na niebie. Jest to symboliczne nawiązanie do Gwiazdy Betlejemskiej, oznaczającej narodziny Jezusa, którą według Biblii na wschodniej stronie nieba ujrzeli Trzej Królowie. Zadanie wypatrzenia na niebie pierwszej gwiazdki powierz dzieciom.
Tradycje bożonarodzeniowe. Wspólna modlitwa
Kolację wigilijną, w polskiej tradycji postną, rozpoczyna modlitwa i czytanie fragmentu Ewangelii wg św. Mateusza lub Łukasza, dotyczącego narodzin Jezusa.
Zwyczaje świąteczne. Opłatek
Przełamanie opłatka ze wszystkimi uczestnikami wieczerzy wigilijnej jest jej centralnym punktem. Gest ten symbolizuje wzajemne poświecenie się jednych dla drugich i chęć dzielenia się z bliskimi owocami swojej codziennej pracy. Dzielenie się opłatkiem ma w zamyśle zbliżać i łączyć ludzi. Dawniej opłatki były wypiekane na plebaniach, w klasztorach, i roznoszone po domach. Opłatek jest pozostałością, śladem eulogii starochrześcijańskich (chleba ofiarnego, który składano na ołtarzu w czasie przygotowania darów eucharystycznych). Zadbaj o to, by dziecko miało swój opłatek, którym prawdopodobnie niechętnie będzie się dzieliło – jednak dzięki temu poczuje, iż w pełni uczestniczy w spotkaniu.
Zwyczaje świąteczne. Dodatkowe nakrycie na wigilijnym stole
Na stole gospodyni ustawia dodatkowe, wolne nakrycie, jedno więcej niż jest uczestników kolacji wigilijnej. Jest ono symbolicznie przeznaczone dla niezapowiedzianego gościa. Dla wielu z nas to wyraz pamięci o naszych bliskich, którzy są nieobecni, którzy nie mogli dotrzeć na wieczerzę np. zza granicy. Puste nakrycie wyraża także pamięć o członku rodziny, który zmarł.
Tradycje bożonarodzeniowe. Świeca wigilijna
Ten zwyczaj narodził się w Holandii. W wieczór wigilijny przed wejściem do każdego domu ustawiano płonący lampion, często bogato zdobiony, czasem zamiast niego ustawiano zwykłą świecę. Światło miało być znakiem zaproszenia do rodziny Marii i Józefa, aby Jezus narodził się w każdym domu. Oświecało więc drogę i zapraszało.
Tradycje bożonarodzeniowe. Szopka
Zwyczaj ustawiania z figurek sceny Bożego Narodzenia zwanej „szopką”, lub chociaż samego żłobka z sianem i leżącą w nim figurką Dzieciątka, sięga XIII wieku. Pozwala wyobrazić sobie miejsce narodzenia Jezusa.
Zwyczaje świąteczne. Świeca bożonarodzeniowa
Jest najbardziej wymownym symbolem przychodzącego do nas Jezusa, a zarazem znakiem świadectwa wiary chrześcijańskiej wobec dzieci, rodziców, krewnych, przyjaciół i wszystkich odwiedzających dom. Wiele rodzin przygotowuje na Święta świecę w kolorze białym, złotym lub czerwonym, udekorowaną religijnymi symbolami bożonarodzeniowymi. Świeca jest symbolem Chrystusa jako Światłości świata.
Boże Narodzenie. Potrawy na świątecznym stole
W zależności od regionu i tradycji rodzinnych, zestaw potraw wigilijnych jest różny, ale zwyczajowo na stole powinny znaleźć się wszystkie płody ziemi, a potraw powinno być dwanaście. Spróbowanie każdej ma zapewnić szczęście przez cały rok. Najpopularniejsze polskie potrawy to czerwony barszczyk z uszkami, zupa grzybowa, karp (ryba) pod różnymi postaciami, kutia, pierogi z kapustą i grzybami, kulebiak, kompot z suszonych owoców. Pamiętaj, iż nie wszystkie potrawy są odpowiednie dla dzieci (chociażby te przygotowane z grzybów) oraz kobiet w ciąży.
Zwyczaje świąteczne. Ubieranie choinki
Choinka, jako „drzewo życia”, jest symbolem chrześcijańskim. Ubiera się ją w dniu, w którym wspominamy naszych pierwszych rodziców: Adama i Ewę. Przypomina ona ludziom naukę o upadku i odkupieniu rodzaju ludzkiego – Bóg przywraca człowiekowi drogę do drzewa życia, którą utracił, czyli dar nieśmiertelności. Natomiast składanie prezentów (darów) pod choinką, jest naśladowaniem dobroci.
Tradycje bożonarodzeniowe. Wspólne kolędowanie
Śpiewanie kolęd, w które zaangażowani są wszyscy uczestnicy wigilijnej kolacji. Tradycja już niestety coraz rzadziej praktykowana, a szkoda, ponieważ świąteczne muzykowanie nie tylko wpływa na wzajemne relacje międzyludzkie, ale też pomaga rozwijać w sobie poczucie harmonii i wyrażać emocje.
