Międzynarodowa organizacja Make Mothers Matter opublikowała raport State of Motherhood in Europe 2024, (Raport o macierzyństwie w Europie) przygotowany na podstawie odpowiedzi 9600 matek z 12 krajów, w tym 800 z Polski. Wyniki pokazują, iż mimo unijnych strategii równości płci, wsparcia dla rodziców i polityk zdrowia psychicznego, codzienne doświadczenia matek wciąż znacząco odbiegają od zamierzonych celów. Luka między oczekiwaniami a rzeczywistością pozostaje ogromna, a matki zmagają się z przeciążeniem, niedocenieniem i problemami psychicznymi.
Połowa Europejek deklaruje, iż doświadcza trudności psychicznych, takich jak lęk, wypalenie czy depresja. Dwie na trzy czują się przeciążone obowiązkami, a tylko nieco ponad połowa znajduje czas na odpoczynek i zadbanie o siebie. Najczęściej cierpią kobiety w wieku 30–39 lat, samotne matki oraz te z małymi dziećmi i niskimi dochodami. Łączenie wielu ról – opiekunki, pracowniczki i osoby odpowiedzialnej za dom – sprawia, iż dbanie o własny dobrostan staje się luksusem.
Szczególnym wyzwaniem okazuje się powrót do pracy. Wciąż panuje przekonanie, iż kobieta powinna wrócić do aktywności zawodowej, jakby nic w jej życiu się nie zmieniło. Tymczasem tylko niewielka część matek może liczyć na ułatwienia: 35 procent korzystało ze stopniowego powrotu, 46 procent z elastycznych godzin, a 27 procent z możliwości pracy zdalnej. Jednocześnie większość kobiet wskazuje, iż właśnie elastyczność zatrudnienia, pomoc finansowa w opiece nad dziećmi i możliwość pracy z domu byłyby dla nich najważniejszym wsparciem.
Problemem pozostaje także podział obowiązków domowych. Aż 70 procent z nich spoczywa na barkach matek. Jedna czwarta ojców nie korzysta z urlopu ojcowskiego, a bariery finansowe dodatkowo zniechęcają mężczyzn do dłuższej opieki. Brak równowagi w rodzinie sprawia, iż kobiety częściej rezygnują z pracy zawodowej i ograniczają swoje ambicje. Nic dziwnego, iż choć 80 procent badanych opisuje rodzicielstwo w pozytywnych słowach, takich jak „miłość” czy „radość”, to jednocześnie 41 procent czuje się niedocenianych przez społeczeństwo. Dodatkowym obciążeniem są koszty opieki – w przypadku jednej trzeciej rodzin przekraczają one 20 procent domowego budżetu.
Sytuacja w Polsce okazuje się jeszcze trudniejsza. Problemy ze zdrowiem psychicznym zgłasza 61 procent matek, czyli znacznie więcej niż średnia europejska. Polki najczęściej wskazują na lęk i wypalenie, a jedynie jedna czwarta znajduje regularnie czas na zadbanie o siebie. Większość żyje w poczuciu ciągłego „zarządzania kryzysem”, stawiając potrzeby dzieci i partnera ponad własne. Badania pokazują, iż poziom stresu polskich matek jest wyraźnie wyższy niż kobiet bezdzietnych.
Obowiązki domowe w Polsce przez cały czas w ogromnej większości wykonują kobiety. Dwie trzecie badanych Polek przyznaje, iż to one są odpowiedzialne za prowadzenie gospodarstwa domowego. Choć rośnie liczba ojców korzystających z urlopów rodzicielskich, wciąż daleko nam do standardów państw skandynawskich, gdzie sięgają one 80 procent.
Nierówności te mają poważne skutki także w przyszłości. Średnia emerytura kobiet w Polsce jest o 30 procent niższa niż męska, co oznacza różnicę sięgającą 1500 złotych miesięcznie. Aż 80 procent minimalnych emerytur trafia do kobiet, podobnie jak 77 procent tzw. emerytur groszowych. Taka sytuacja prowadzi do ubóstwa emerytalnego i odbija się na zdrowiu fizycznym i psychicznym seniorek.
Raport wskazuje jednak kierunki zmian. Konieczne jest zapewnienie łatwiejszego dostępu do wsparcia psychologicznego, rozwój żłobków i przystępnej cenowo opieki nad dziećmi oraz dostosowanie warunków pracy do potrzeb rodziców: od elastycznych grafików po możliwość pracy zdalnej. Ważne jest też uznanie wartości pracy opiekuńczej i włączenie jej do systemu zabezpieczeń społecznych. Kluczową rolę odgrywa edukacja, która powinna zwalczać stereotypy płciowe i przygotowywać młode pokolenia do bardziej partnerskiego podziału obowiązków.
Nie można przy tym zapominać o ojcach. Włączenie ich w codzienną opiekę nad dziećmi to nie tylko odciążenie matek, ale także realna korzyść dla samych mężczyzn i dla dzieci, które dzięki temu budują trwałą i bezpieczną więź z obojgiem rodziców. Raport podkreśla, iż prawdziwa zmiana będzie możliwa tylko wtedy, gdy odpowiedzialność za wychowanie i obowiązki domowe przestaną być utożsamiane wyłącznie z kobietami.
Dowiedz się więcej na temat raportu „Macierzyństwo w Europie” oraz „Macierzyństwo w Polsce”
