Eksperci PAN wskazują, iż bez wprowadzenia standardów postępowania oraz monitorowania, jak są przestrzegane, nie jest możliwe podniesie jakości systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Pierwszym krokiem powinien być wybór wskaźników, przy pomocy których ocenia się jakość.
Zdaniem ekspertów PAN, bolączką polskiego systemu opieki zdrowotnej są luki w zakresie standardów postępowania i wytycznych. Bez ich uzupełnienia nie będzie możliwe podniesienie jakości udzielanych świadczeń. Wysoka jakość funkcjonowania systemu zapewnia nie tylko poprawę efektów leczenia, ale również gwarantuje pacjentom równe szanse w dostępie do świadczeń.
Opublikowano kolejną część rekomendacji ekspertów PAN. Tym razem w ramach projektu Polskie Zdrowie 2.0 ukazują rolę standardów w procesie wzmacniania jakości systemu ochrony zdrowia. Jako punkt wyjścia do pozytywnych zmian wskazany jest dokument pt. „Zdrowa Przyszłość. Ramy strategiczne rozwoju systemu ochrony zdrowia na lata 2021–2027, z perspektywą do 2030 r.”, będący kontynuacją dokumentu „Policy Paper dla ochrony zdrowia na lata 2014–2020. Krajowe ramy strategiczne”. Zdaniem ekspertów PAN, właśnie w nim pojawiło się najbardziej postępowe i wielowymiarowe spojrzenie na jakość w systemie opieki zdrowotnej. Późniejsze projekty ustaw o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta odbiegły od tych założeń.
Jakość w opiece zdrowotnej powinna być opisana i mierzona przy pomocy wskaźników, dotyczących obszaru klinicznego, zarządczego i konsumenckiego. Zdaniem autorów, ustawodawcy pomijają znaczenie standardu procedur medycznych oraz organizacyjnych, których „popularyzacja i zakotwiczenie w praktyce klinicznej powinna być zasadniczym celem instytucji regulacyjnych”. Brakło również informacji dotyczących konkretnych podstaw na bazie których będzie dokonywany pomiar efektu leczenia.
Polski system opieki zdrowotnej boryka z brakiem wytycznych w niektórych obszarach oraz słabo nakreślonymi schematami postępowania w niektórych sytuacjach klinicznych. jeżeli choćby istnieją wytyczne odnoszące się do konkretnego problemu medycznego, nie są one upowszechniane, a co więcej, nie prowadzona jest ewaluacjam w jaki stopniu lekarze kierują się nimi w codziennej praktyce. Autorzy przytaczają tu przykład istniejącego od lat systemu akredytacji przeprowadzanych na zlecenie Ministerstwa Zdrowia przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia (CMJ), który m.in. nie analizuje wpływu standardów na wyniki kliniczne oraz swoich zasięgiem obejmuje mały procent placówek.
Opiekę medyczną wysokiej jakości cechuje zorganizowanie zasobów medycznych w sposób jak najbardziej efektywny. Wówczas jest ona nie dość, iż skuteczna, bezpieczna i efektywna kosztowo, to dostęp do niej jest powszechny i równy, a ponadto jest ona przyjazna pacjentom. Każdy szczegół wpływający na jej jakość powinien być opisany konkretną miarą i wskaźnikiem. Narzędziem niezbędnym do ewaluacji, w jakim stopniu przestrzega się wytycznych, są rejestry medyczne, których potencjał wciąż nie jest w pełni wykorzystywany.
To właśnie dla najpilniejszych problemów systemu w pierwszej kolejności należy opracować standardy będące i prowadzić monitoring ich przestrzegania. Brak wytycznych utrudnia opracowanie planu rozwoju w zakresie zdrowia publicznego. Przykładami dobrych praktyk w zarządzaniu jakością opieki w oparciu o standardy kliniczne, są zdaniem autorów: brytyjski system Quality and Outcomes Framework, KOS-Zawał i KOS-BAR.
Rekomendacje ekspertów PAN na najbliższe lata są następujące:
- wzmocnienie roli i miejsca standardów organizacyjnych oraz diagnostyczno-terapeutycznych w codziennej praktyce medycznej
- zwiększenie skuteczności opieki zdrowotnej, która jest oceniana na podstawie: poziomu nierówności w dostępie do usług zdrowotnych wysokiej jakości, osiąganych wyników leczenia, efektywności alokacji środków publicznych
- doprecyzowanie znaczenia i sposobu wykorzystania wytycznych tworzonych przez towarzystwa naukowe, grupy eksperckie lub Państwowe Instytuty Badawcze
- postulowany mechanizm tworzenia i wdrażania standardów postępowania diagnostyczno-leczniczego oraz organizacyjnych:
- a) standardy postępowania diagnostyczno-leczniczego oraz organizacyjne dla danego zakresu medycyny są wypracowywane na podstawie wytycznych klinicznych towarzystw naukowych lub grup ekspertów lub Państwowego Instytutu Badawczego (PIB), prowadzącego działalność w danej dziedzinie medycyny z inicjatyw własnej lub na zlecenie ministra adekwatnego ds. zdrowia (zgodnie z metodyką ADAPTE lub w oparciu o wytyczne tworzenia wytycznych postępowania klinicznego zgodnie z zaleceniami WHO i podobnie jak w innych Agencjach HTA (vide HAS, NICE lub w oparciu o metodykę GRADE)
- b) standardy na wniosek Ministra Zdrowia opiniuje AOTMiT (na podstawie AGREEI lub na podstawie raportów oceny technologii medycznych)
- c) poddane walidacji standardy postępowania diagnostyczno-klinicznego wraz ze standardem organizacyjnym oraz z miernikami i wskaźnikami ich pomiaru publikowane są w formie obwieszczenia MInistra Zdrowia w Biuletynie Informacji Publicznej
- d) w obwieszczeniu wskazana jest data powszechnego wdrożenia standardu postępowania oraz organizacji, które gwarantują dostęp do opieki wysokiej jakości dla wszystkich ubezpieczonych, bez względu na miejsce korzystania ze świadczenia zdrowotnego.
- e) proces wdrażania, monitorowania i ewaluowania przestrzegania standardu koordynuje konsultant krajowy we współpracy z konsultantami wojewódzkimi lub PIB w danej dziedzinie, w oparciu o dane gromadzone w rejestrach medycznych, danych sprawozdawanych do NFZ czy Centrum e-Zdrowia (CeZ), a docelowo dane powinny być gromadzone na Platformie P1
- f) wyniki z ewaluacji standardu służą procesowi rozwoju kompetencji podmiotu leczniczego, są wykorzystywane w procesach autoryzacji i akredytacji podmiotów leczniczych oraz uwzględniane w modelach finansowania świadczeń (np. premiowania wysokiego stopnia realizacji standardu).
Zadaniem MZ powinno być wypracowanie mechanizmów finansowania prac podejmowanych przez towarzystwa naukowe / PIB nad standardami postępowania (np. konkursy ABM na opracowanie nowych standardów postępowania na zlecenie MZ, dotacje celowe). Natomiast zadaniem MZ i prezesa NFZ powinno być włączenie standardu w system świadczeń gwarantowanych, włącznie z zapewnieniem odpowiedniego finansowania oraz dostępu do danych niezbędnych do wyznaczania wskaźników.
Zdaniem zespołu PAN, konieczne jest wprowadzenie systemu, w ramach którego opublikowane standardy byłyby cyklicznie przeglądane i ewentualnie modyfikowane zgodnie z postępem medycyny, w tym w związku z pojawianiem się dowodów na skuteczność nowych technologii oraz procedur medycznych i na mniejszą efektywność dawniej stosowanych, a także w związku z dowodami na korzyści wynikające z realizacji danych procedur w zmienionych warunkach lokalowych, sprzętowych oraz personalnych. Standaryzacja postępowania może zostać wprost wprowadzona przez Ministra Zdrowia (MZ) na podstawie wytycznych europejskiego lub krajowego towarzystwa naukowego albo wytyczne posłużą do wypracowania przez zespół składający się z przedstawicieli towarzystwa naukowego oraz przedstawicieli konsultanta krajowego odpowiedniego standardu postępowania przez MZ.
