POChP – jak wspomóc pacjenta?

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest drugą najczęstszą chorobą układu oddechowego na świecie o znacznie wyższej zachorowalności i śmiertelności niż astma. POChP to choroba przewlekła oraz postępująca, związana ze zmianami zapalnymi w płucach, które wynikają z działania szkodliwych czynników zewnętrznych np. dymu tytoniowego, czy też innych toksycznych gazów.

Objawy związane z zaostrzeniem POChP

Zaostrzenie choroby związane jest z nasileniem stanu zapalnego w obrębie płuc, zwiększoną produkcja śluzu w drogach oddechowych oraz znacznym gromadzeniem gazów, co z kolei daje objawy takie jak np. uporczywy kaszel, duszność, problemy
z oddychaniem, czy też zalegająca wydzielina w drogach oddechowych. Zaostrzenia choroby przyspieszają spadek funkcji płuc, zwiększają śmiertelność, pogarszają stan zdrowia i zwiększają liczbę zdarzeń sercowych, dlatego niezwykle istotne jest, aby jak najskuteczniej im zapobiegać.

Farmakoterapia

Standardowa farmakoterapia obejmuje stosowanie leków rozszerzających oskrzela oraz leków zmniejszających stan zapalny w obrębie dróg oddechowych. Leki stosowane w pierwszej kolejności to wziewne lekkie rozszerzające oskrzela oraz glikokortykosteroidy. Wykorzystywane są również antybiotyki oraz leki przeciwwirusowe dobierane indywidualnie przez lekarza.

Pacjenci chorujący na POChP, którzy pojawiają się w aptece szukają najczęściej porady na skuteczne łagodzenie objawów choroby. W związku z tym farmaceuta powinien wiedzieć, co można zalecić oraz jak pomóc takiej osobie, aby maksymalnie poprawić jego samopoczucie.

Zmniejszenie ryzyka zaostrzenia

Głównymi celami leczenia POChP są redukcja objawów i zmniejszenie ryzyka zaostrzenia. W związku z tym należy zwrócić pacjentowi uwagę na eliminację ryzyka zaostrzenia choroby poprzez:

• zaniechanie aktywnego palenia tytoniu,
• unikanie biernego palenia,
• ograniczenie wdychania zanieczyszczonego powietrza,
• ograniczenie narażenia na czynniki zawodowe,
• szczepienia przeciw grypie, pneumokokom, COVID-19 – aby nie doprowadzić do zaostrzenia choroby przez inne infekcje układu oddechowego,
• zdrowy tryb życia – umiarkowana aktywność fizyczna oraz zdrowe odżywianie.

Rehabilitacja płucna

Warto poinformować pacjenta o rehabilitacji płucnej, która mimo iż znacząco zwiększa wydolność funkcjonalną oraz poprawia jakość życia związaną ze zdrowiem, nie jest
w szczególny sposób rozpowszechniona. Jest to kompleksowa, długofalowa interwencja, która wykorzystuje ćwiczenia aerobowe oraz trening siły mięśni. Część ćwiczeń ma nauczyć nawyku głębokiego oddychania, aby rozszerzyć i wzmocnić płuca. Ponadto wykorzystuje się też treningi przepony, aby wzmocnić określone partie mięśni i poprawić jakość oddychania. U wielu pacjentów stosuje się także ćwiczenia aerobowe – marsz, jogging, pływanie lub spokojną jazdę na rowerze.

Inhalacja i nebulizacja w POChP

Obecne wytyczne zalecają terapię wziewną jako preferowaną drogę podawania leków pacjentom z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Nieprawidłowa technika inhalacji jest bardzo powszechna wśród pacjentów z POChP, co skutkuje zmniejszoną skutecznością farmakoterapii i pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta.

Inhalacja oraz nebulizacja są sposobami na dostarczenie leku bezpośrednio do układu oddechowego, co pozwala na osiągnięcie wysokiego stężenia leku w miejscu docelowym – w płucach. Przy użyciu inhalatora, lek dostaje się do płuc w wyniku czynnego wdechu pacjenta. W przypadku nebulizatora, lek w postaci zawiesiny lub roztworu, wskutek działania mechanicznego urządzenia, przekształcany jest w formę aerozolu i wdychany przez pacjenta, w związku z czym nie wymaga koordynacji
z oddechem, co jest szczególnie istotne w przypadku dzieci, czy też u osób
z zaburzonymi funkcjami poznawczymi.

Poniżej znajduje się kilka informacji, które należy przekazać pacjentowi, aby mógł on przeprowadzić skuteczną nebulizację w domu:

1. Dokładne przeczytanie instrukcji oraz przygotowanie urządzenia do pracy – odpowiednie podłączenie każdego elementu.
2. Uzupełnienie zbiorniczka na lek – należy zwrócić uwagę na minimalną objętość leku, która powinna się w nim znajdować, o ile ilość leku niewystarczająca, należy go rozcieńczyć roztworem soli fizjologicznej.
3. Przygotowanie maseczki lub ustnika – po każdym użyciu powinny być dokładnie wyczyszczone oraz wysuszone. Maseczki powinny być dopasowane do pacjenta, w przypadku dzieci należy używać tych specjalnie dla nich przeznaczonych, które charakteryzują się mniejszym rozmiarem, co pozwala na odpowiednie pokrycie nosa oraz ust.
4. Wygoda pozycja siedząca oraz włączenie inhalatora – spokojne oddychanie do momentu całkowitego opróżnienia zbiorniczka z lekiem.

Uporczywy kaszel oraz trudności w odkrztuszaniu

Pacjentowi chorującemu na POChP, który uskarża się na uporczywy oraz męczący kaszel w pierwszej kolejności należy zalecić:

• N-acetylocysteinę,
• Erdosteinę (Erdomed Muco),
• Karbocysteinę w postaci syropu (Flegamax, Mucolina), tabletek do ssania (Pectodrill – lek na receptę) lub kapsułek (Mucopect Control, Strepsils na kaszel).

Kiedy udać się do lekarza?

W przypadku pojawienia się jakiegokolwiek z poniższych objawów alarmowych, należy zalecić pacjentowi jak najszybszą konsultację ze specjalistą:

• Ból/ucisk w klatce piersiowej,
• Trudności w oddychaniu,
• Duszności utrudniające normalne funkcjonowanie,
• Świszczący oddech,
• Częste, duszące napady kaszlu z utrudnionym odkrztuszaniem,
• Bardzo łatwa męczliwość np. przy spokojnym wejściu po schodach,
• Ciągłe uczucie zmęczenia i znużenia,
• Utrata masy ciała.

Warto pamiętać, iż nieskutecznie kontrolowana przewlekła obturacyjna choroba płuc może sprzyjać rozwojowi innych schorzeń oraz siać spustoszenie w całym organizmie. Choroby, które wiążą się z POChP to min. choroby serca, refluks żołądkowo-przełykowy, osteoporoza, depresja, rak płuca, zespól polimetaboliczny, czy też cukrzyca.

Nazwy preparatów leczniczych przedstawione w artykule nie stanowią reklamy, są podane w ramach przykładu.

Autor: mgr farm. Dominika Poborca

Piśmiennictwo:

1. Aranburu-Imatz A, López-Carrasco JC, Moreno-Luque A, Jiménez-Pastor JM, Valverde-León MDR, Rodríguez-Cortés FJ, Arévalo-Buitrago P, López-Soto PJ, Morales-Cané I. Nurse-Led Interventions in Chronic Obstructive Pulmonary Disease Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2022 Jul 26;19(15):9101. doi: 10.3390/ijerph19159101. PMID: 35897469; PMCID: PMC9368558.
2. Barjaktarevic IZ, Milstone AP. Nebulized Therapies in COPD: Past, Present, and the Future. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis. 2020 Jul 12;15:1665-1677. doi: 10.2147/COPD.S252435. PMID: 32764912; PMCID: PMC7367939.
3. Ferrera MC, Labaki WW, Han MK. Advances in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Annu Rev Med. 2021 Jan 27;72:119-134. doi: 10.1146/annurev-med-080919-112707. PMID: 33502902; PMCID: PMC8011854.
4. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/pochp-zawalcz-o-swoje-pluca
5. Miravitlles M, Soler-Cataluña JJ, Calle M, Soriano JB. Treatment of COPD by clinical phenotypes: putting old evidence into clinical practice. Eur Respir J. 2013 Jun;41(6):1252-6. doi: 10.1183/09031936.00118912. Epub 2012 Oct 11. PMID: 23060631.
6. Rehabilitacja oddechowa u dorosłych, ELF.
7. Rehabilitacja oddechowa w POChP, Edyta Rysiak, Milena Osińska, Adam Kazberuk.
8. Zatloukal J, Brat K, Neumannova K, Volakova E, Hejduk K, Kocova E, Kudela O, Kopecky M, Plutinsky M, Koblizek V. Chronic obstructive pulmonary disease – diagnosis and management of stable disease; a personalized approach to care, using the treatable traits concept based on clinical phenotypes. Position paper of the Czech Pneumological and Phthisiological Society. Biomed Pap Med Fac Univ Palacky Olomouc Czech Repub. 2020 Dec;164(4):325-356. doi: 10.5507/bp.2020.056. PMID: 33325455.