Plastry na trądzik – jak działają i czy są skuteczne?

Trądzik pospolity (Acne vulgaris) to częsta choroba dermatologiczna, szczególnie dotykająca osoby w okresie dojrzewania, chociaż coraz częściej spotyka się ją również u osób dorosłych. Leczenie trądziku zależy od jego nasilenia, charakteru zmian skórnych i stanu pacjenta. Coraz większą popularność zyskują miejscowe plastry na zmiany trądzikowe. Czy są skuteczne? Jakie są ich wady, a jakie zalety?

Trądzik pospolity to choroba zapalna, która występuje w jednostce łojowej mieszka włosowego. Schorzenie związane jest głównie z nadprodukcją łoju. Zwykle ma charakter przewlekły i wywołany jest przez Cutibacterium acnes. Choroba powoduje zmiany zapalne i niezapalne, szczególnie na twarzy, a także na ramionach, tułowiu i plecach.

Jak objawia się trądzik pospolity?

Przewlekły stan zapalny pojawiający się w przebiegu trądziku pospolitego może powodować występowanie zaskórników otwartych i zamkniętych, a także zmian zapalnych, takich jak grudki, krostki, pryszcze, guzki i cysty. W praktyce klinicznej wyróżnia się postacie trądziku: łagodną i ciężką.

1. Łagodne postacie trądziku

• Zaskórnikowa, niezapalna – lokalizuje się na twarzy i ciele powodując liczne otwarte i/lub zamknięte zaskórniki, które przyjmują ciemne zabarwienie (świadczy o utlenieniu jego zawartości w wyniku kontaktu z powietrzem). Ujście gruczołu łojowego z zaskórnikach zamkniętych jest niedrożne i słabo widoczne w postaci żółtawego, drobnego punktu.
• Grudkowa – na skórze twarzy przeważają zmiany skórne w postaci grudek, jednak często występują z zaskórnikami i krostami.
• Grudkowo-krostkowa, zapalna – to najczęściej spotykana postać trądziku, która lokalizuje się na twarzy, plecach, ramionach i klatce piersiowej. Obok zaskórników pojawiają się zmiany zapalne, takie jak grudki i krosty.

2. Ciężkie postacie trądziku

• Ropowicza, guzkowo-cystowa, guzkowa – liczne zaskórniki, guzy i guzki, mające zdolność do rozmiękania i przebijania się na zewnątrz, tworząc kanały i przetoki. Ze zmian wydobywa się ropna, krwista lub ropno-krwista wydzielina. Zmiany mogą prowadzić do powstawania blizn.
• Skupiona – częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet; charakteryzuje się występowaniem torbieli oraz głębokich ropni, które goją się przez mostkowanie. W przebiegu postaci skupionej często obserwuje się tworzenie się blizn przerosłych i zanikowych.
• Bliznowcowa – posiada zdolność do tworzenia się przerosłych blizn.
• Piorunująca – trądzik o nagłym początku i ciężkim przebiegu z objawami ogólnymi, takimi jak złe samopoczucie, gorączka, leukocytoza, spadek masy ciała, bóle stawowo-mięśniowe. Występuje szczególnie u chłopców w wieku 13-16 lat w powiązaniu z trądzikiem pospolitym. Zmiany przypominają trądzik skupiony i bardzo gwałtownie się rozprzestrzeniają. Mogą pojawiać się ropnie, martwica krwotoczna i bliznowacenie.

3. Inne postacie trądziku

W praktyce klinicznej wyróżnia się także inne postacie trądziku, takie jak:

• trądzik kosmetyczny – związany ze stosowaniem kosmetyków sprzyjających powstawaniu zaskórników,
• trądzik polekowy – będący wynikiem stosowania leków, np. miejscowych lub ogólnych kortykosteroidów lub w mniejszym stopniu leków takich, jak: lit, fenytoina, hydrazyt, kwas nikotynowy, brom, hormony androgenowe,
• zawodowy – związany z wykonywaniem zawodu i stycznością ze związkami chemicznymi (np. smary olejowe, lotne związki chloru),
• niemowlęcy – występuje na twarzy noworodków i niemowląt w postaci zapalnych guzków oraz cyst; wywołuje go działanie hormonów przekazywanych przez matkę,
• samouszkadzający – szczególnie u młodych dziewcząt; pojawia się w wyniku chronicznego zdrapywania minimalnych zmian trądzikowych.

Leczenie trądziku pospolitego

Zgodnie z wytycznymi Amerykańskiej Akademii Dermatologii z 2016 roku, leczenie trądziku pospolitego zależy od jego nasilenia, rozmieszczenia zmian, ich rodzaju oraz liczby, a także obecności blizn. Choroba posiada nawrotowy charakter, zatem jej leczenie niejednokrotnie jest wyzwaniem. Terapię należy rozpocząć jak najwcześniej, zanim przyjmie zaawansowane stadium. Stosuje się kilka metod leczenia trądziku, wśród których są zarówno terapie miejscowe, ogólne, fizjoterapia, terapia fotodynamiczna.

1. Terapia miejscowa trądziku pospolitego

To standardowa terapia wdrażana w przypadku trądziku pospolitego. Obejmuje stosowanie substancji takich, jak:

• nadtlenek benzoilu w stężeniu 4%, 5% i 10% w postaci żelu,
• kwas azelainowy (zwykle w stężeniu 20%) w postaci kremu i żelu,
• retinoidy (pochodne witaminy A, takie jak: tretynoina, izotretynoina, adapalen i tazaroten).
• antybiotyki (erytromycyna, klindamycyna) w postaci płynów i żeli stosowanych bezpośrednio na zmiany miejscowe.

2. Terapia doustna

Polega na stosowaniu substancji takich, jak:

• witamina B2, B6,
• witamina PP (nikotynamid, witamina B3),
• antybiotyki (zwykle z grupy tetracyklin, które wykazują wielokierunkowe działanie),
• hormony (octan cyproteronu, flutamid, progesteron),
• izotretynoina.

3. Fizjoterapia

Techniki fizjoterapeutyczne mogą wspierać leczenie trądziku poprzez poprawę krążenia krwi i limfy, co pozwala na usunięcie toksyn z organizmu i zwiększenie dopływu składników odżywczych do skóry. Należą do nich:

• naturalne techniki drenażu limfatycznego,
• terapia manualna,
• ćwiczenia wspomagające detoksytację,
• terapia światłem LED,
• mikronakłuwanie,
• peelingi chemiczne
• elektrostymulacja,
• ultradźwięki.

4. Terapia fotodynamiczna

Metoda leczenia wykorzystująca substancje światłoczułe i światło do wybiórczej destrukcji patologicznych komórek i tkanek. Terapia fotodynamiczna pozwala na redukcję zmian zapalnych i zmniejszenie liczby bakterii współodpowiedzialnych za zmiany trądzikowe. Posiada również hamujący wpływ na zmiany trądzikowe i wspiera normalizację procesu rogowacenia w naskórku, dzięki czemu redukuje liczbę zaskórników.

Plastry w miejscowym leczeniu trądziku pospolitego

Wśród metod wspierających miejscowe leczenie trądziku coraz większą popularność zyskują plastry naklejane bezpośrednio na zmiany skórne. Większość plastrów dostępnych na rynku wykonanych jest z hydrokoloidów lub hydrożeli – substancji znanych z zastosowania w opatrunkach medycznych. Możemy także spotkać plastry z mikroigłami.

1. Opatrunki hydrokoloidowe na trądzik

Plastry hydrokoloidowe do miejscowego leczenia trądziku składają się z dwóch warstw: koloidalnej (wewnętrznej) i warstwy nieprzepuszczalnej dla wody (zewnętrznej). Zalecane są w przypadku zmian z ropą. Ich celem jest przyspieszenie gojenia, chłonność treści z porów, zapobieganie infekcji i tworzenia się blizn potrądzikowych na skórze. Ponadto plastry te nawilżają skórę i poprawiają jej barierę ochronną. Często głównym składnikiem aktywnym plastrów hydrokoloidowych jest gliceryna, która absorbuje i zatrzymuje wodę, co łagodzi suchość skóry i przyspiesza gojenie trądziku.

Plastry hydrokoloidowe działają również jako bariera ochronna przed bakteriami i zanieczyszczeniami zewnętrznymi, a także chronią wyprysk przed dodatkowym podrażnieniem. Ponadto redukują zaczerwienienie i obrzęk oraz zmniejszają ryzyko blizn.

2. Plastry hydrożelowe

Lecznicze opatrunki będące usieciowioną hydrofilową siecią polimerową o wysokiej zawartości wody. Plastry mogą zawierać składniki aktywne, które zabijają bakterie wywołujące trądzik i zmniejszające stan zapalny. W tego typu opatrunkach często stosowane są: kwas salicylowy, triklosan, diacetat chlorheksydyny, olejek z drzewa herbacianego. Plastry zmniejszają wielkość grudek, ból i zaczerwienienie oraz wyciszają stan zapalny.

Zalety plastrów hydrożelowych to: dobra biozgodność, miękkość i elastyczność, niski potencjał toksyczności, dobre adekwatności przeciwobrzękowe oraz zdolność ochrony leku przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi. Natomiast wady to: nieodpowiednie dla leków hydrofobowych, słaba wytrzymałość hydrożeli na rozciąganie, co powoduje przedwczesne uwalnianie leku przed podaniem.

3. Plastry z mikroigłami

To plastry o działaniu miejscowym i przezskórnym. Zbudowane są z małych, rozpuszczalnych i cienkich mikroigieł, które pomagają w dostarczaniu składników aktywnych do głębszych warstw skóry. Są zaprojektowane w taki sposób, aby penetrowały jedynie naskórek, nie naruszając skóry adekwatnej. Plastry są bezbolesne i łatwe w użyciu.

Na rynku dostępne są różne rodzaje plastrów z mikroigłami, zawierającymi substancje takie jak: fibroina jedwabiu, kwas hialuronowy, alkohol poliwinylowy lub metakrylanowany kwas hialuronowy.

Plastry z mikroigłami zalecane są w przypadku trądziku torbielowatego lub guzkowego. Zalety produktu obejmują: możliwość podania wieku makrocząsteczek, bezbolesna aplikacja substancji czynnej na skórę, łatwe podanie i szybkie dostarczenie leku, dobra tolerancja bez powodowania rumienia na skórze. Z kolei wady to: ryzyko „odbicia się” od powierzchni skóry, wpływ zewnętrznego środowiska na dostarczenie leku (np. nawilżenie skóry), różna głębokość penetracji w zależności od skóry, ryzyko pozostawienia mikroigły w skórze po usunięciu plastra, mikronakłucia mogą stanowić punkt wejścia dla bakterii i powodować zakażenia.

Jak stosować plastry na krosty?

Przed nałożeniem plasterka na krostę skórę należy dokładnie oczyścić delikatnym preparatem, a następnie osuszyć czystym ręcznikiem. Opatrunek powinien być odpowiedni do wielkości zmiany skórnej. Należy nakładać go na krostę, a następnie delikatnie docisnąć.

Plastry zwykle zostawia się na kilka godzin (minimum 6), a najlepiej jest stosować je na całą noc. Opatrunek należy następnie delikatnie usunąć ze skóry, podważając jego brzegi. Plaster jest jednorazowy i nie należy stosować go ponownie. Po usunięciu opatrunku należy oczyścić skórę i osuszyć.

Podsumowanie

Trądzik pospolity to częsta choroba skóry o przewlekłym charakterze. Plastry miejscowe mogą przyspieszać gojenie, zmniejszać stan zapalny i ryzyko powstawania blizn. Należy jednak pamiętać, iż plastry nie powinny zastępować terapii przeciwtrądzikowej, a być jej uzupełnieniem.

Źródła:

1. T. Qothrunnadaa, A. Nur Hasanah, „Patches for acne treatment: an update on the formulation and stability test”, International Jpournal of Applied Pharmaceutics, Vol 13, Specjal Issue 4, 2021
2. M. Biegaj, „Trądzik pospolity i jego leczenie”, Kosmetologia Estetyczna, 2/2017/ vol. 6, str. 155-158