Płacą artystom 1500 euro bezwarunkowo. Chcą wprowadzić to na stałe

W czasach, gdy wielu ludzi sztuki ledwo wiąże koniec z końcem, Irlandia poszła pod prąd. Od trzech lat płaci artystom za kreatywność i tworzenie. Program, który miał być tylko pandemicznym eksperymentem, okazał się tak skuteczny, iż rząd ma zamiar wprowadzić go na stałe.
W Irlandii artyści już od 3 lat otrzymują comiesięczne "wynagrodzenie za kreatywność" w wysokości około 1500 euro (ponad 6000 zł). Pilotażowy program Basic Income for the Arts (BIA), powstały w odpowiedzi na pandemiczny kryzys w sektorze kultury, został właśnie przedłużony do lutego 2026 r., a rząd przygotowuje jego stałą wersję. Co sprawia, iż państwo uważa inwestycję w artystów za opłacalną i dlaczego pomysł zyskał poparcie aż 97 proc. mieszkańców?


REKLAMA


Zobacz wideo Rafał Kamecki: Bez wybitnych dzieł w ofercie rynek sztuki wchodzi w marazm


Irlandia płaci artystom 1500 euro miesięcznie. Jak powstał program BIA?
Pandemia COVID-19 brutalnie uderzyła w ludzi kultury. Sceny zamilkły, galerie zamknięto, a artyści z dnia na dzień stracili źródło utrzymania. To właśnie wtedy Irlandia postanowiła zrobić coś, na co nie odważył się żaden inny kraj w Europie - przetestować ideę bezwarunkowego dochodu dla twórców. W 2022 roku wystartował trzyletni program pilotażowy Basic Income for the Arts, który miał sprawdzić, czy regularne wsparcie finansowe pozwoli artystom tworzyć bez lęku o jutro.
Z ponad 8 tysięcy zgłoszeń w drodze losowania wybrano 2 tysiące uczestników. Każdy z nich co tydzień otrzymuje 325 euro (ok. 1380 zł), czyli około 1500 euro miesięcznie. Powstała też grupa kontrolna, składająca się z około tysiąca artystów, za sprawą której naukowcy analizują, jak program wpływa na codzienne życie twórców. W projekcie znaleźli się przedstawiciele niemal wszystkich dziedzin kultury: od teatru, muzyki i tańca, po film, literaturę, fotografię, architekturę i sztuki wizualne.
Najważniejsze jednak, iż udział w BIA nie zależy od dochodów ani majątku - wystarczy "tylko" status artysty. Celem programu było zapewnienie twórcom finansowej stabilności i przestrzeni do tworzenia. Już pierwsze raporty wskazują, iż cel został osiągnięty. Według nich uczestnicy poświęcają średnio o 11 godzin tygodniowo więcej na pracę twórczą niż przed startem programu, a ich dochody z działalności artystycznej wzrosły o ponad 500 euro miesięcznie. Równocześnie zmniejszyła się liczba godzin przepracowanych poza sektorem kultury, a wielu artystów przestało korzystać z zasiłków i innych form pomocy społecznej.


Dochód podstawowy dla artystów w Irlandii. Co zyskują twórcy i państwo?
Eksperymentalny program okazał się nie tylko wsparciem dla artystów, ale i opłacalną inwestycją dla państwa. Według analizy przeprowadzonej przez brytyjską firmę konsultingową Alma Economics, każdy euro wydany w ramach Basic Income for the Arts generuje 1,39 euro korzyści dla społeczeństwa. Pilotaż kosztował budżet ok. 72 mln euro, ale wygenerował korzyści szacowane na blisko 80 mln euro. Artyści, zyskując stabilne źródło utrzymania, zaczęli inwestować średnio 333 euro miesięcznie więcej w swoje projekty, a jednocześnie ograniczyli korzystanie ze świadczeń socjalnych.


Program zyskał też ogromne poparcie społeczne. W konsultacjach publicznych aż 97 procent uczestników - zarówno artystów, jak i zwykłych obywateli - opowiedziało się za utrzymaniem dochodu podstawowego dla twórców na stałe. Prawie połowa badanych uważa, iż beneficjenci powinni być wybierani według kryteriów ekonomicznych, 37,5 procent - w oparciu o dorobek artystyczny, a 14 procent popiera losowanie. Ponad połowa uznała wysokość 325 euro tygodniowo za odpowiednią, choć 44 procent chciałoby, by kwota była wyższa.
Zwrot ekonomiczny z tej inwestycji w irlandzkich artystów i pracowników sektora kreatywnego ma natychmiastowy pozytywny wpływ zarówno na sektor, jak i na całą gospodarkę
- podkreśla Patrick O’Donovan - minister kultury, komunikacji i sportu Irlandii.


Co dalej z BIA? Plany na przyszłość
Rząd Irlandii zapowiedział, iż po zakończeniu pilotażu w lutym 2026 r. uruchomi nowy, stały program. Według planu ma on rozpocząć nabór w pierwszej połowie 2026 r., a artyści będą mogli liczyć na podobne wsparcie jak dotychczas. Minister O’Donovan deklaruje, iż dochód dla artystów zostanie "na stałe wpisany do budżetu" i nazywa BIA "poważnym osiągnięciem Irlandii". Serwis DJ Mag donosi, iż w budżecie 2026 przewidziano miejsce dla 2000 nowych uczestników. Jednocześnie rząd rozważa zwiększenie liczby miejsc do 2200.
Źródła: basicincometoday.com, ocula.com, djmag.com, maynoothuniversity.ie, well.pl


Dziękujemy, iż przeczytałaś/eś nasz artykuł.


Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.