Zespół ekspertów z Alzheimer's Association opublikował pierwsze wytyczne kliniczne mające pomóc lekarzom w wyborze najodpowiedniejszego testu oznaczania biomarkerów we krwi (BBM) wspomagającego diagnozę choroby Alzheimera (AD).
Oparte na dowodach naukowych wytyczne zalecają, aby testy o czułości i swoistości ≥ 90 proc. mogły być stosowane jako substytut badania amyloidu metodą PET lub badania biomarkerów płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR).
Testy o czułości ≥ 90 proc., ale swoistości ≥ 75 proc. powinny być stosowane jako test triażowy. W takim przypadku wynik ujemny z dużym prawdopodobieństwem wyklucza patologię AD, a wynik dodatni należy potwierdzić badaniem płynu mózgowo-rdzeniowego lub PET.
Zalecenia dla lekarzy dotyczące wyboru adekwatnego testu
Wytyczne oparte na dowodach naukowych są najważniejsze dla standaryzacji stosowania modeli baz danych (BBM) w praktyce klinicznej. – Celem opracowania wytycznych dotyczących praktyki klinicznej jest próba stworzenia pragmatycznych zaleceń dla lekarzy dotyczących wyboru adekwatnego testu dla adekwatnego pacjenta we adekwatnym czasie. Ta nowa wytyczna to pierwszy krok. Obszar biomarkerów krwi wciąż się rozwija – mówi dr Rebecca M. Edelmayer z Alzheimer's Association.
Wyniki badań zaprezentowano 29 lipca na Międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia Alzheimera (AAIC) 2025 i opublikowano je jednocześnie w czasopiśmie internetowym „Alzheimer's & Dementia”.
Potrzeba jest wczesna diagnostyka
Wraz z zatwierdzeniem terapii antyamyloidowych beta (Aβ) w leczeniu wczesnych objawów choroby szybsza i dokładniejsza diagnostyka choroby Alzheimera staje się coraz ważniejsza. Klinicyści mają do dyspozycji wiele różnych testów BBM, ale brak wytycznych dotyczących praktyki klinicznej utrudnia szersze wykorzystanie tych narzędzi diagnostycznych – piszą autorzy wytycznych.
Grupa ekspertów klinicznych, badaczy z doświadczeniem i wiedzą techniczną dotyczącą BBM oraz metodologów wytycznych przeprowadziła systematyczny przegląd literatury, aby ocenić dokładność BBM w wykrywaniu patologii amyloidowej na potrzeby wstępnej selekcji (czułość ≥ 90 proc., swoistość ≥ 75 proc.) oraz diagnostyki potwierdzającej (czułość i swoistość ≥ 90 proc.).
Po przejrzeniu 1050 artykułów wybrano do włączenia 49 badań obserwacyjnych 31 różnych testów BBM. Interesujące metody BBM obejmowały testy fosforylowanego białka tau w osoczu (p-tau) i Aβ, mierzące następujące anality: p-tau217, stosunek p-tau217 do nie-p-tau217 × 100 (proc. p-tau17), p-tau181, p-tau231 oraz stosunek Aβ42 do Aβ40.
Standardowe testy odniesienia obejmowały badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, PET z amyloidem lub badanie neuropatologiczne.
Autorzy piszą, iż stosunkowo niedrogie testy BBM są mało inwazyjne w porównaniu z badaniami PET i badaniami płynu mózgowo-rdzeniowego, a także mogą znacząco zmniejszyć dyskomfort fizyczny i niepokój często towarzyszący nakłuciu lędźwiowemu lub obrazowaniu PET. Jak zauważa dr Edelmayer, przegląd systematyczny koncentrował się na pojedynczych analitach, a nie na kombinacjach różnych analitów, zwanych czasem „panelem krwi”. Wykorzystując wstępnie zdefiniowane progi decyzyjne, panel ustalił, czy testy mają wystarczającą dokładność diagnostyczną, aby można je było stosować jako testy wstępne w przypadkach, gdy pozytywny wynik testu ma zostać potwierdzony badaniem PET lub płynem mózgowo-rdzeniowym, wystarczającą dokładność diagnostyczną jako test potwierdzający w celu zastąpienia badania PET lub płynu mózgowo-rdzeniowego czy też niewystarczającą dokładność diagnostyczną, aby zalecać ich aktualne stosowanie w praktyce klinicznej.
Wytyczne nie rekomendują konkretnych testów
Zalecenia dotyczą osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi lub demencją, które przechodzą ocenę diagnostyczną przez specjalistów przeszkolonych i mających doświadczenie w leczeniu zaburzeń pamięci, gdzie podejrzewa się, iż przyczyną jest choroba Alzheimera. Wytyczne nie rekomendują konkretnych testów i nie klasyfikują ich.
– Po prostu nie mamy w tej chwili wystarczającej ilości danych. Nie jesteśmy gotowi wybrać jednego testu z szeregu testów i stwierdzić, iż ten test wypada znacznie lepiej w analizie porównawczej i na podstawie dowodów z przeglądu systematycznego niż inny test – tłumaczy dr Edelmayer.
Autorzy ostrzegają również, iż dokładność testów diagnostycznych znacznie się różni, a wiele dostępnych w sprzedaży testów BBM nie spełnia wymagań dokładności.
Dokładni predyktorzy
Naukowcy mają teraz jaśniejszy obraz tego, jak rozwijała się patologia choroby Alzheimera na przestrzeni czasu, a zmiany w niektórych biomarkerach białka tau nastąpiły bardzo wcześnie. – To, czego dowiedzieliśmy się dotychczas z wszystkich dowodów, to fakt, iż niektóre z tych biomarkerów, takie jak tau 217, są zwykle bardzo dokładnymi predyktorami biologii choroby Alzheimera i mogą być wykorzystywane do wspomagania wczesnego procesu diagnostycznego, czasami choćby przed uwidocznieniem formacji splątków tau dzięki obrazowania mózgu – wskazują badacze.
Dr Edelmayer podkreśla, iż jest to pierwsza wersja wytycznych dotyczących praktyki klinicznej, a panel ekspertów pracuje już nad kolejnymi krokami, w tym nad ustaleniem, czy biomarkery można stosować jako testy potwierdzające lub wstępne u osób z niesprawnością funkcji poznawczych oraz w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej.
Przeczytaj także: „Biomarkery krwi dokładne w diagnozowaniu alzheimera”.
