Naukowcy wyróżnili pięć różnych kategorii snu, które mogą mieć znaczący wpływ na nasze zdrowie. Każdy z tych typów ilustruje, jak długość i jakość snu oddziałują na kondycję fizyczną i psychiczną.
Dotychczasowe badania sugerowały, iż sen ma wpływ na funkcje poznawcze, samopoczucie psychiczne oraz choroby fizyczne, w tym schorzenia układu krążenia. Jednak większość analiz koncentrowała się na jednym elemencie snu, takim jak jego długość czy jakość.
Aby spojrzeć na sen bardziej kompleksowo, Valeria Kebets z Uniwersytetu Concordia w Montrealu oraz jej zespół zbadali, jak siedem różnych aspektów snu – w tym zadowolenie z jego jakości i korzystanie z leków nasennych – wiąże się ze 118 wskaźnikami zdrowia, takimi jak funkcjonowanie umysłowe, używanie substancji czy dobrostan psychiczny. W badaniu wzięło udział 770 zdrowych osób w wieku 22–36 lat z USA, które wypełniły ankiety, przeszły testy poznawcze i miały wykonane skany mózgu.
Na tej podstawie naukowcy wyróżnili pięć charakterystycznych profili snu. Pierwszy z nich odznaczał się niską jakością snu – uczestnicy z tej grupy mieli trudności z zasypianiem, byli niezadowoleni z długości i jakości snu, a także wykazywali objawy depresji, lęku, gniewu i napięcia.
Badania mózgu wykazały u nich osłabioną komunikację między sieciami odpowiedzialnymi za refleksję i wewnętrzne przetwarzanie, a sieciami zaangażowanymi w działanie i uwagę. Może to oznaczać trudności z przełączaniem się między myśleniem o własnych emocjach a skupieniem na otoczeniu – takie osoby częściej „tkwią w głowie”, zamiast reagować na bodźce zewnętrzne.
Drugi profil obejmował osoby, które – choć także miały problemy natury psychicznej, głównie z koncentracją – nie wykazywały kłopotów ze snem. Ogólnie spały dobrze. „Nazwaliśmy to odpornością snu” – wyjaśnia Kebets. – „Czyli problemy z psychiką, które nie wpływają bezpośrednio na jakość snu”. U tych osób nie zauważono też zaburzeń w połączeniach mózgowych, co sugeruje, iż zaobserwowane zmiany u pierwszej grupy są raczej wynikiem złego snu niż samego stanu psychicznego.
Trzeci typ snu wiązał się z używaniem środków wspomagających zasypianie – zarówno leków przepisanych przez lekarza, jak i ziołowych herbat. Osoby te miały gorsze wyniki w testach pamięci i trudności z rozpoznawaniem emocji u innych na podstawie mimiki czy języka ciała. Mózgi uczestników tej grupy wykazywały osłabione połączenia w obszarach odpowiedzialnych za wzrok, emocje i pamięć.
Badacze zauważyli także zależność między snem a florą bakteryjną jelit, co może sugerować, iż lepsza dieta w ciągu dnia może korzystnie wpływać na nocny wypoczynek.
Czwarty profil to osoby śpiące mniej niż siedem godzin na dobę – czyli poniżej zalecanego minimum. Taki niedobór snu przekładał się na słabsze wyniki w testach językowych, emocjonalnych i społecznych, a także wolniejszy czas reakcji. Towarzyszyły temu częstsze reakcje agresywne oraz zwiększona aktywność połączeń mózgowych. Podobne wyniki obserwowano w wcześniejszych badaniach nad brakiem snu, co potwierdza, iż może to być sygnał chronicznego niedosypiania.
Piąty i ostatni typ snu charakteryzował się częstym budzeniem się w nocy. Takie przerywanie snu miało negatywny wpływ na funkcje językowe, pamięć roboczą, a także wiązało się z objawami niepokoju, uzależnieniami i słabszym samopoczuciem psychicznym.
Jak podkreśla Kebets, wyniki te pogłębiają nasze rozumienie złożonych powiązań między snem a zdrowiem. „Sen ma ogromne znaczenie dla naszej kondycji psychicznej, fizycznej, poznawczej oraz dla tego, jak używamy substancji. Jest powiązany z niemal każdą sferą naszego funkcjonowania”.
Jednocześnie badaczka zaznacza, iż nie każda osoba idealnie pasowała do któregoś z pięciu profili. Nie stwierdzono również jednoznacznych zależności przyczynowo-skutkowych – jedynie korelacje między typami snu a danymi cechami. Warto również dodać, iż większość uczestników stanowili biali Amerykanie, co oznacza, iż wyniki mogą nie obejmować pełnego obrazu różnorodności wśród innych grup etnicznych.
