Jako dzieci uczyliśmy się poprzez własne doświadczenie oraz wskazówki dorosłych, co możemy zjeść a co nie nadaje się do jedzenia. Wraz z nabywanym doświadczeniem ta wiedza pojawia się naturalnie. Są jednak osoby (w różnym wieku), które pomimo nabytej wiedzy nie są w stanie powstrzymać się od zjedzenia produktów, które są przez przeciętnego człowieka uznawane za niejadalne. Gdy takie zachowanie jest natrętne, powtarzalne, to mamy wówczas do czynienia z diagnostyką zaburzenia o nazwie „pica”, zwane również łaknieniem spaczonym.
Pica należy do zaburzeń odżywiania i charakteryzuje się spożywaniem niejadalnych substancji i produktów takich jak np: kreda, tynk, farba, zaprawa murarska, krochmal, klej, rdza, metal, lód, ziemia, papier, szkło czy włosy. Spożywane substancje nie posiadają znaczenia odżywczego, a także nie dostarczają energii. Nazwa tego zaburzenia pochodzi od łacińskiego słowa „pica” i oznacza srokę. Pica została pierwszy raz opisana przez greckiego lekarza Hipokratesa. Początkowo diagnozowano ją tylko i wyłącznie u dzieci. Aktualnie uważa się, iż pica może dotyczyć osób w różnym wieku, zwłaszcza kobiet w ciąży, a także małych dzieci, które wykazują opóźnienie w rozwoju. Może występować u chorych na schizofrenię, osób z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu czy niepełnosprawnością intelektualną. Objawy muszą trwać co najmniej miesiąc oraz nie być akceptowalne kulturowo. Przykładowo nie definiuje się jako pica, powszechnego spożywania gliny w Afryce.
Do zaburzenia pica zaliczamy m.in.:
- amylofagia- zjadanie skrobi
- geofagia- zjadanie ziemi
- hialofagia- zjadanie szkła
- mukofagia- zjadanie wydzielin z nosa
- koprofagia- zjadanie kału
- litofagia- zjadanie kamieni
- trichofagia- zjadania włosów
- ksylofagia- zjadanie drewna
W przypadku zaburzenia pica, DSM-5 wskazuje następujące kryteria diagnostyczne (APA, 2018):
- Utrwalone spożywanie niejadalnych substancji przez okres co najmniej jednego miesiąca.
- Spożywanie niejadalnych substancji jest niewłaściwe dla danego wieku rozwojowego.
- Spożywanie niejadalnych substancji nie jest częścią praktyki rozpowszechnionej w danym kręgu kulturowym, nie ma również poparcia społecznego.
- jeżeli spożywanie niejadalnych substancji występuje wyłącznie w przebiegu innego zaburzenia psychicznego (np. niepełnosprawności intelektualnej, zaburzenia ze spektrum autyzmu, schizofrenii) lub stanu ogólnomedycznego (w tym ciąży), jest wystarczająco poważne by stać się przedmiotem zainteresowania klinicznego.
Picę diagnozujemy po 2 roku życia, by wykluczyć, iż owe zachowanie stanowi fazę rozwoju dziecka. Bowiem naturalne jest to, iż kilkumiesięczne dzieci wkładają do ust różne przedmioty, jest to ich sposób uczenia się otaczającego świata.
Etiologia występowania pici nie pozostało poznana. Badacze skłaniają się do wniosków, iż przyczyna może być wieloczynnikowa. Istotne są czynniki biologiczne, psychospołeczne, kulturowe czy socjoekonomiczne. Do czynników ryzyka występowania pica można zaliczyć: anemię, ciążę, stres, niski status społeczno- ekonomiczny, brak zaspokojenia podstawowych potrzeb, niedobór żywieniowy, zaburzenia psychiczne.
Pica jest zaburzeniem, które budzi zaniepokojenie nie tylko u osób dotkniętych nim, ale również u bliskich, z powodu dużego ryzyka wystąpienia poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego tak ważna w przypadku tego zaburzenia jest konsultacja nie tylko z psychoterapeutą, ale również z lekarzem rodzinnym lub lekarzem z daną specjalizacją. Spożywanie produktów, które są ciężkostrawne, nieprzyswajalne przez ludzki organizm może spowodować poważne komplikacje zdrowotne i uszkodzenia (zaparcia, infekcje pokarmowe, perforacje jelit, zatrucie ołowiem lub rtęcią). Konsultacja lekarska może być pomocna przy identyfikacji niedoborów witamin i minerałów np. braku witamin z grupy B, witamin z grupy C, cynku czy żelaza (Mroczkowska, Ziółkowska, Cwojdzińska, 2007). Leczymy przede wszystkim powikłania. Zdarzają się przypadki, gdy potrzebna jest interwencja lekarza chirurga, który będzie musiał usunąć połknięte przedmioty. Leczenie obejmuje psychoterapię behawioralną oraz pracę z dietetykiem. Istotna jest identyfikacja niezdrowych wzorców żywieniowych, a także praca nad radzeniem sobie z potencjalnymi czynnikmi wyzwalającymi. W sytuacji, gdy pica jest wtórna do innego zaburzenia, wskazane jest leczenie choroby podstawowej. Celem diagnozy jest ocena czy u chorego występują zaburzenia psychiczne czy inne problemy emocjonalne. Przy zaburzeniu pica potrzebna jest kooperacja różnych specjalistów – psychiatry, psychoterapeuty, dietetyka, lekarza rodzinnego, chirurga a choćby gastroenterologa.
W przypadku osób, u których pica nie jest związana z występowaniem zaburzeń psychicznych, może ona mimo wszystko wpływać negatywnie na psychikę osoby chorej. Powodując wstyd i zakłopotanie, a także być powodem wyszydzania czy drwin.
W naszym Centrum prowadzimy dla dzieci i młodzieży:
- Trening Umiejętności Społecznych
- Socjoterapię
- Trening Zastępowania Agresji
- konsultacje psychologiczne dla dzieci
- psychoterapię indywidualną młodzieży
- terapię rodzinną
autor: Daria Ziemba- psycholog, arteterapeuta, certyfikowany trener umiejętności społecznych
bibliografia:
- American Psychiatric Association. (2018). Kryteria Diagnostyczne Zaburzeń Psychicznych DSM-5. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Brytek-Matera, A. (2021). Zaburzenia odżywiania. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.
- Michalska A., Szejko N., Jakubczyk A., Wojnar M., Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd. Psychiatria Polska, 2016; nr 50 (3), s. 497–507.
- Mroczkowska, D., Ziółkowska, B., Cwojdzińska, A. (2007). Zaburzenia odżywiania. Poradnik dla rodziców i bliskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
- Mróz, M. W., Korek, E. Przegląd niespecyficznych zaburzeń odżywiania. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2020, t. 15, nr 1–2, s. 42–50.
