Pęcherz nadreaktywny – objawy i leczenie

Pęcherz nadreaktywny to zespół objawów związanych z oddawaniem moczu – naglące parcie na mocz (czasem z nietrzymaniem moczu), częste oddawanie moczu i oddawanie moczu w nocy. To częste zaburzenia i na wiele sposobów można je leczyć.

Co to jest pęcherz nadreaktywny?

Pęcherz nadreaktywny (overactive bladder – OAB) to zespół objawów, na który składa się naglące parcie na mocz, z towarzyszącymi mu zwykle częstym oddawaniem moczu oraz oddawaniem moczu w nocy (nykturia). Towarzyszyć mu może nietrzymanie moczu z powodu parć naglących, czyli nagłej, silnej potrzeby natychmiastowego oddania moczu.

Gdy pęcherz moczowy jest wypełniony moczem, to wówczas wysyłane są do mózgu sygnały, które powodują odczucie potrzeby oddania moczu. Podczas oddawania moczu (mikcji) układ nerwowy steruje rozluźnieniem mięśni dna miednicy i mięśni cewki moczowej, zwanych zwieraczem cewki moczowej. Natomiast mięśnie pęcherza moczowego kurczą się i wypychają mocz na zewnątrz. Pęcherz nadreaktywny występuje, gdy mięśnie pęcherza moczowego kurczą się, choćby gdy ilość moczu w pęcherzu jest niewielka. Są to tzw. skurcze mimowolne. Powodują one naglącą potrzebę oddania moczu.

Pęcherz nadreaktywny – objawy

Zespół dotyczy około 12–17% populacji i może istotnie wpływać na jakość życia. Częstość występowania tego zaburzenia wzrasta wraz z wiekiem.

Kluczowym objawem pęcherza nadreaktywnego jest parcie naglące, czyli nagła niepowstrzymana potrzeba oddania moczu, której nie da się odroczyć.

Inne objawy to:

• popuszczanie moczu po odczuciu naglącego parcia na mocz
• częste oddawanie moczu (częstomocz), czyli oddawanie moczu 8 i więcej razy w ciągu doby
• budzenie się częściej niż dwa razy w nocy w celu oddania moczu (nykturia).

Nawet jeżeli osoba z pęcherzem nadreaktywnym zdąża do toalety po odczuciu naglącego parcia, to konieczność oddawania moczu w ciągu dnia i nocy może niekorzystnie wpływać na jej życie.

Pęcherz nadreaktywny – przyczyny

Istnieją różne czynniki sprzyjające występowaniu objawów pęcherza nadreaktywnego. Należą do nich:

• guzy lub kamienie pęcherza moczowego
• choroby neurologiczne, takie jak udar i stwardnienie rozsiane
• cukrzyca
• czynniki, które blokują odpływ moczu, takie jak powiększony gruczoł krokowy, zaparcia lub przebyta operacja w celu leczenia braku kontroli nad oddawaniem moczu, zwanego nietrzymaniem moczu
• zmiany hormonalne w okresie menopauzy
• zakażenia dróg moczowych, które mogą powodować objawy podobne do objawów pęcherza nadreaktywnego.

Objawy pęcherza nadreaktywnego mogą być również związane z:

• ze starzeniem się organizmu i zaburzeniami poznawczymi
• piciem dużych ilości napojów z kofeiną i alkoholu
• przyjmowaniem leków moczopędnych
• nieopróżnianiem pęcherza całkowicie w czasie oddawania moczu.

Czasami przyczyna pęcherza nadreaktywnego nie jest znana. Występowanie objawów pęcherza nadreaktywnego może sprzyjać występowaniu depresji i zaburzeń lękowych. Dokładny mechanizm odpowiedzialny za współwystępowanie objawów z dróg moczowych oraz depresji i lęku pozostaje jednak w dużej mierze nieznany.

Czynniki ryzyka pęcherza nadreaktywnego

Czynniki ryzyka pęcherza nadreaktywnego obejmują:

• poród drogą pochwową (u 40% wieloródek występuje nietrzymanie moczu z parć naglących)
• starszy wiek
• otyłość
• przewlekłe zaparcia.

Pęcherz nadreaktywny – diagnostyka

Pęcherz nadreaktywny to diagnoza z wykluczenia, co oznacza, iż najpierw lekarz będzie chciał wykluczyć wszystkie znane przyczyny, które mogą powodować występujące objawy. Po zebraniu wywiadu lekarz zbada pacjenta. W następnym kroku zwykle skieruje pacjenta na badanie moczu, ponieważ częstą przyczyną parć naglących jest zapalenie dróg moczowych. Może też zalecić pacjentowi prowadzenie dzienniczka, jak często oddaje mocz, w jakich ilościach oraz czy doszło do epizodów nietrzymania moczu. Może też skierować pacjenta na inne badania dodatkowe, zwłaszcza oceniające funkcjonowanie pęcherza moczowego i możliwość jego całkowitego opróżnienia, zwanych badaniami urodynamicznymi.

Badania urodynamiczne obejmują:

• Pomiar ilości moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji (oddaniu moczu). Mierzenie objętości moczu, który po oddaniu moczu został w pęcherzu jest badane USG
• Pomiar szybkości przepływu moczu. Aby zmierzyć ilość i szybkość oddawanego moczu, pacjent może zostać poproszony o oddanie moczu do urządzenia zwanego uroflowmetrem
• Badanie ciśnienia w pęcherzu moczowym. Badanie zwane cystometrią mierzy ciśnienie w pęcherzu moczowym i w jego okolicy w miarę wypełniania się pęcherza. Po opróżnieniu pęcherza dzięki cewnika (cienkiej rurki), lekarz używa innego cewnika do powolnego napełniania pęcherza ciepłym płynem. Inny cewnik z czujnikiem mierzącym ciśnienie wprowadza się do odbytnicy lub pochwy. Podczas tego badania można stwierdzić, jak duże wypełnienie pęcherza powoduje odczucie parcia na pęcherz i potrzeby oddania moczu.

Pęcherz nadreaktywny – leczenie

Istnieje wiele sposobów leczenia pęcherza nadreaktywnego. U różnych pacjentów różne metody mogą być skuteczne. Dlatego jeżeli pierwsza zaproponowana przez lekarza metoda nie przyniesie pożądanego rezultatu, nie należy się poddawać, tylko porozmawiać z lekarzem o innych sposobach leczenia.

Zwykle na początku lekarz zaleci zmiany stylu życia, trening pęcherza oraz modyfikację zachowań. Interwencje są skuteczne i nie mają działań niepożądanych.

Obejmuje to:

• Trening pęcherza. Trening pęcherza polega na oddawaniu moczu w określonych odstępach czasu, ustalonych z lekarzem i stopniowo wydłużanych oraz prowadzeniu dzienniczka mikcji.
• Trening mięśni dna miednicy, czyli regularne wykonywanie ćwiczeń zaleconych przez lekarza lub fizjoterapeutę. Należy pamiętać, iż – jak wszystkie ćwiczenia – te również należy wykonywać regularnie przez jakiś czas, żeby przyniosły oczekiwany rezultat.
• Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, ponieważ nadwaga i otyłość mogą nasilać objawy.

Jeśli te metody nie są skuteczne, to lekarz może przepisać leki. U kobiet po menopauzie pomocna może być dopochwowa terapia estrogenowa. Oprócz tego pomocne mogą być leki zmniejszające napięcie mięśni pęcherza moczowego.

Czasem korzystne może być leczenie zastrzykami z botoksu, które rozluźniają mięśnie, co przekłada się na większą pojemność pęcherza moczowego. Zwykle zastrzyki należy powtarzać co około pół roku.

U niektórych osób pomocne może być wszczepienie urządzenia do stymulacji nerwów, które wysyła łagodne impulsy elektryczne do nerwów unerwiających pęcherz. Tę minimalnie inwazyjną procedurę często wykonuje się z użyciem przewodu wprowadzanego pod skórę w dolnej części pleców połączonego z małym urządzeniem generującym impulsy. Przypomina to działanie rozrusznika serca.

Innym rodzajem stymulacji jest przezskórna stymulacja nerwu piszczelowego. Procedura ta polega na wykorzystaniu cienkiej igły wprowadzanej przez skórę w pobliżu kostki. Wysyła ona stymulację elektryczną z nerwu w nodze, zwanego nerwem piszczelowym, do kręgosłupa. Tam łączy się z nerwami kontrolującymi pęcherz.

W rzadkich przypadkach stosuje się leczenie chirurgiczne. Dotyczy to tylko osób z bardzo nasilonymi objawami, które nie reagują na inne metody leczenia.

Zapobieganie objawom pęcherza nadreaktywnego

Zdrowy tryb życia może zmniejszać ryzyko wystąpienia objawów pęcherza nadreaktywnego. Do korzystnych nawyków i działań należą:

• wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie dna miednicy, które najlepiej omówić z fizjoterapeutą, ponieważ wykonywane nieprawidłowo mogą zaszkodzić zamiast pomóc
• regularna, codzienna aktywność fizyczna i ćwiczenia
• ograniczenie kofeiny i alkoholu
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała
• leczenie chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, które mogą nasilać objawy nadreaktywności pęcherza moczowego
• niepalenie papierosów.

Źródło: mp.pl