Patchworki – co przeczytać?

Jednym z najlepszych środków, by pogłębić swoje rozumienie jakiegoś zjawiska czy problemu, jest dobra lektura. jeżeli Ty lub Twoi bliscy żyjecie w rodzinie patchworkowej, i zastanawiasz się, co można na ten temat przeczytać, to ten artykuł jest właśnie dla Ciebie. Na współczesnym rynku wydawniczym oferta książek psychologicznych jest ogromna, wybraliśmy jednak parę tytułów, które pomagają odnaleźć się w tak złożonej rzeczywistości rodzinnej. Nie każda z nich odnosi się bezpośrednio do zagadnienia patchworku, jednak wszystkie mówią o kompetencjach istotnych w takim układzie rodzinnym.

Jesper Juul, Rodzina patchworkowa. Książka da bonusowych rodziców, tłum. D. Syska

Jesper Juul to znany duński terapeuta rodzinny, autor książek takich jak np. „Nie” z miłości czy Twoja kompetentna rodzina. W swoich dziełach pokazywał, jak można godzić bliskość i ciepło rodzinnego ogniska z jednoczesnym autorytetem i dyscypliną, zwłaszcza wobec zachodzących zmian społecznych – wobec pewnego rozluźnienia rodzinnej struktury i panujących w typowym domu zasad.

Juul uknuł sformułowanie bonusowy rodzic – określające macochę lub ojczyma. Pokazuje przez nie, iż osoba ta nie zastępuje matki czy ojca i nie rywalizuje z biologicznymi rodzicami, a jednak może być pewnego rodzaju prezentem – “gratisem” od losu, jako dodatkowa osoba, która wspiera dziecko w jego rozwoju i opiekuje się nim. Książka w przystępny sposób uczy, w jaki sposób można dbać o rozwijającą się między dwiema “sklejanymi” ze sobą stronami rodziny przyjaźń, która po czasie może przerodzić się w najgłębszą zażyłość – miłość. Jednocześnie, Juul doskonale naświetla źródło możliwych nieporozumień, uświadamiając czytelnikowi, iż tworzenie rodziny patchworkowej wiąże się z próbą połączenia dwóch do tej pory odrębnych światów, które mogły się kierować odmiennymi wartościami i mieć inne obyczaje.

Wojciech Harpula, Patchworki: Jak mądrze i dobrze zszyć nową rodzinę. Rozmowy

Tytuł książki nawiązuje do pierwotnego znaczenia słowa “patchwork” – narzuty czy koca zszytego z wielu różnobarwnych kawałków. Dziennikarz Wojciech Harpula zaprosił do rozmowy specjalistów – nie tylko psychologów, ale też między innymi parę, która sama ma doświadczenie udanego tworzenia rodziny patchworkowej. Rozmowy te są próbą nazwania problemów, z jakimi mierzą się takie rodziny, ale też znalezienia wobec nich odpowiedniej miary, pewnego “złotego środka”. Wywiady te uświadamiają przede wszystkim bowiem, iż tworzenie patchworku opiera się w jeszcze większej mierze, niż w tradycyjnej rodzinie nuklearnej, na znajdowaniu kompromisu pomiędzy potrzebami i dążeniami różnych elementów tej układanki.

Harpula zaprosił do rozmowy m. in. psycholożkę i prawniczkę Magdalenę Bajsarowicz, Kasie i Piotra Skrzypczaków, którzy opowiadają o swojej drodze patchworkowego rodzicielstwa, czy zajmującą się bajkoterapią Katarzynę Tubylewicz, która ma także doświadczenie bycia macochą. Wieloaspektowość spojrzenia i głosy reprezentujące różne dziedziny i stanowiska, a także to, iż ważne treści wypowiadane są przez konkretnych ludzi z krwi i kości, to niewątpliwa siła tej książki.

Wojciech Eichelberger, Alina Gutek, Patchworkowe rodziny. Jak w nich żyć

Znany polski psychoterapeuta Wojciech Eichelberger w rozmowie z Aliną Gutek – dziennikarką Zwierciadła specjalizującą się w treściach psychologicznych, zwłaszcza dotyczących zagadnień wychowawczych – opowiada o tym, przed jakimi wyzwaniami mogą stawać członkowie rodzin patchworkowych, i jak sobie z takimi niesionymi przez życie zadaniami radzić. Jest to bardziej praktyczny przewodnik niż teoretyczne omówienie problemu – a to za sprawą licznych “przykładów z życia”, które dobrze ilustrują omawiane treści. Wojciech Eichelberger znany jest ze swej umiejętności opowiadania o rzeczach trudnych w sposób prosty i ze swadą, i książka ta nie jest, oczywiście, wyjątkiem.

Wśród poszczególnych zagadnień, które można odnaleźć w książce znalazły się między innymi problem przeszłości wnoszonej w nowe związki, w tym – ułożenia na nowo relacji z byłymi partnerami i ich rodzinami, problem podziału obowiązków, czy nawet, wydawałoby się, pomniejsze – a w rzeczywistości ważne – wyzwania, takie jak dobra organizacja wakacji. Życie w rodzinie patchworkowej wymaga bowiem nierzadko “żonglowania” codziennymi sprawami, i to nie tylko tak, żeby wszystko zgrało się logistycznie, ale też, aby różne strony tego złożonego świata nie zostały zaniedbane czy potraktowane niesprawiedliwie. Książka Eichelbergera i Gutek to źródło cennych, praktycznych wskazówek podpowiadających czytelnikowi, jak sobie z tym wszystkim poradzić.

Clare Helen Welsh, Asa Gilland, Będzie inaczej. O rozstaniu rodziców, tłum. J. Sołowij, P. Staroń

Wśród poleceń książkowych nie może zabraknąć pozycji przybliżającej trudną tematykę rodzinnych przeobrażeń dzieciom. Rozwód jest bardzo często traumatycznym doświadczeniem nie tylko dla małżonków, ale także – a nierzadko przede wszystkim – dla ich dzieci. Z pomocą przychodzi tu seria Książki, które dają siłę wydawnictwa Harper Collins, prezentująca różnorodne zagadnienia psychologiczne tak, aby najmłodsi znajdowały w nich wytłumaczenie swoich przeżyć, pocieszenie i inspirację do radzenia sobie.

Autorki bardzo ciekawie podeszły do tak trudnego tematu, skupiając się na zjawisku przemiany – zmienności świata. Posługując się metaforą pór roku, pokazują dziecku, iż w świat wpisany jest początek, rozwój, i odchodzenie różnych rzeczy. Określone zjawiska mają swoje fazy i przekształcają się, a czasem kończą, i taka jest naturalna kolej rzeczy. Tak samo jest czasem z relacjami. Celem opowieści jest danie dzieciom poczucia bezpieczeństwa, przeświadczenia, iż rozwód nie jest ich winą, iż ich relacje z rodzicami będą trwać, i iż pomimo tego, iż “będzie inaczej”, nie musi być wcale źle – i iż nie zmienia się najważniejsze: miłość rodziców do nich.

Jesper Juul, Matthias Voelchert, Silne dziecko po rozwodzie, tłum.

Kolejna książka autorstwa Jespera Juula, tym razem ze współudziałem innego terapeuty rodzinnego – Matthiasa Voelcherta. Jest to nowość na polskim rynku wydawniczym (2025), i to zdecydowanie warta polecenia. Przyświecającym autorom celem jest wskazanie dróg i środków, dzięki którymi dziecko może wyjść z doświadczenia rozwodu rodziców nie tylko bez psychicznych zranień, ale wręcz silniejsze.

Juul i Voelchert wskazują, iż konfrontacja z rodzinnymi przemianami może stać się katalizatorem kształtowania się u dziecka pewnych określonych zdolności. jeżeli otrzyma ono odpowiednio wspierające ramy, to wyzwanie to może poskutkować wzrostem dojrzałości i samodzielności. Juul zawsze podkreślał, iż celem wychowania jest to, aby dziecko było kompetentne – to jest, żeby wykształciło w sobie umiejętności niezbędne mu do samodzielnego i szczęśliwego życia. I choć rozwód jest doświadczeniem trudnym i przykrym, to przy odpowiednim wsparciu i rozumieniu tej wymagającej sytuacji, może poskutkować pozytywnym rozwojem dziecka tak samo, jak życie w “pełnej” rodzinie.

Moa Hengren, Rozwód, tłum. W. Łygaś

Na księgarnianych półkach możemy znaleźć wiele poradników, zarówno psychologicznych jak i prawnych, pomagających dorosłym poradzić sobie z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą proces rozwodu. Nie tylko książki wprost terapeutyczne czy psychologiczne mogą pokazywać nam pewne istotne prawdy o ludzkich relacjach. Bardzo często taką funkcję doskonale spełniają filmowe i literackie opowieści. Dlatego też proponujemy powieść, którą napisała Moa Hengren – o mówiącym samemu za siebie tytule Rozwód.

To wciągająca historia przedstawiająca losy – niespodziewanego, wydawałoby się – procesu rozwodowego. Pewnego wakacyjnego dnia, po błahej sprzeczce z żoną, lekarz pediatra wychodzi z domu i zaskakująco długo nie wraca. Niebawem okazuje się, iż – ku całkowitemu zaskoczeniu małżonki, Bei – podjął decyzję o złożeniu wniosku rozwodowego. Przedstawiona w książce historia uzmysławia nam, jak różnie dwoje ludzi w relacji potrafi patrzeć na określone wydarzenia i zachowania, jak bardzo interpretacje potrafią przysłaniać (i współkształtować) rzeczywistość. To opowieść, która z psychologiczną wnikliwością przygląda się motywacjom bohaterów, i dzięki temu pozwala nam – jeżeli skorzystamy z empatii – na lepsze zrozumienie samych siebie.

Małgorzata Kierzkowska, Karolina Skarbek-Jaskólska, Rodzina patchworkowa. Hybrydowy model współczesnej rodziny

To pozycja dla tych, którzy oprócz praktycznych wskazówek łakną bardziej teoretycznego opracowania tematu – konkretnej, psychologicznej i socjologicznej wiedzy. Choć książka ta zawiera także konkretne porady czy wskazówki dotyczące tego, jak radzić sobie z kryzysami związanymi z formowaniem się rodziny patchworkowej, to autorki odwołują się do konkretnych badań naukowych, co może być interesujące dla zainteresowanych tematem w jego bardziej akademickim aspekcie.

a teraz coś z zupełnie innej beczki…

Historia małżeńska, reż. Noah Baumbach

To wprawdzie nie lektura, a film, jednak ze względu na jego wyjątkowe walory artystyczne i psychologiczne warto, by znalazł się na tej liście. Adam Driver i Scarlett Johansson z niezwykłą głębią tworzą historię pozornie zgranego związku dwójki ludzi, pomiędzy którymi zaczyna narastać uraza – aż do momentu, w którym trudno już ją uleczyć.

Film z wielką siłą emocjonalną pokazuje rozpad ich relacji – ich motywacje, błędy, rozwój wypadków i próbę ułożenia się z własną przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Sugestywność, a wręcz autentyczność tego obrazu może niektórych przytłoczyć, ale, niczym w starożytnej tragedii, przez litość i trwogę, możemy przejrzeć się w tej opowieści i zrozumieć lepiej, w jaki sposób niegdyś kochające się małżeństwa mogą znaleźć się w podobnej co bohaterowie sytuacji. W przeciwieństwie do innych dzieł Baumbacha, reżysera kojarzonego raczej z ponurymi pointami, w tym przypadku historia nie jest pozbawiona jaśniejszych akordów – perspektywy na to, iż po rozwodzie także można żyć dobrze, a relacje mają swoją przyszłość. I z tego właśnie powodu film ten znalazł się na naszej liście.

Zachęcamy do pobrania artykułu poniżej.