ADHD to nie tylko dziecięcy problem
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi czyli w uproszczeniu ADHD (Attention deficit hyperactivity disorder), jest zaburzeniem neurorozwojowym, które zgodnie z klasyfikacją DSM- 5 charakteryzuje się specyficznymi grupami objawów – nieuwagą i/lub nadpobudliwością oraz impulsywnością – które zakłócają funkcjonowanie człowieka we wszystkich obszarach życia. Powszechnie kojarzone z dziećmi, które są nadmiernie ruchliwe, rozproszone i mają trudności z wykonywaniem oraz kończeniem zadań szkolnych. Objawy ADHD jednak często utrzymują się również w dorosłości, wpływając na niską stabilność, gorsze samopoczucie i trudności w uczestniczeniu w życiu społecznym. ADHD to przede wszystkim trudność w samoregulacji – i to takiej, która oddziałuje na funkcjonowanie zarówno wewnętrzne, jak i w relacjach z otoczeniem.
Podstawy kliniczne ADHD – jak to działa?
Zaburzenie to ma podłoże neurobiologiczne, które wiąże się głównie z funkcjonowaniem układu dopaminergicznego, odgrywającego istotną rolę w systemie nagrody i motywacji. Dlatego osoby z ADHD mogą mieć większą potrzebę natychmiastowej gratyfikacji, stąd też problem z długofalowym działaniem, w którym trzeba samodzielnie stosować techniki motywacyjne i poczekać na satysfakcjonujący wynik. Ma to powiązanie nie tylko z aktywnością zawodową – która może sprawiać wiele trudności, szczególnie z pracą typu siedzącego bądź w środowisku wielu rozpraszaczy – ale i w relacjach i zachowaniach seksualnych. Impulsywność, rozkojarzenie, trudności w regulacji emocji, większe narażenie na rozwinięcie się uzależnień i zachowań ryzykownych, niska tolerancja na frustrację a także problemy z organizacją codziennych obowiązków – to tylko niektóre z zachowań, które mogą powodować kłótnie i niezgodę w relacji a także charakteryzować osobę dorosłą z ADHD. Dodatkowo problemy z utrzymaniem koncentracji i stała tendencja do przebodźcowania mogą znacząco wpływać na jakość życia oraz zdolność i możliwości do zdrowej komunikacji i tym samym do budowania głębokiej relacji z partnerem
ADHD – częstsze niż nam się wydaje…
To, iż ADHD jest stosunkowo powszechnym zaburzeniem, nie budzi wątpliwości. Szacunkowe dane różnią się jednak w zależności od przyjętej klasyfikacji diagnostycznej – w krajach posługujących się klasyfikacją ICD – 10 częstość występowania ADHD ocenia się na około 4-5% wśród dzieci i 2% u dorosłych, natomiast według kryteriów DSM- 5 odsetek ten może być choćby dwukrotnie wyższy. Tak duża powszechność sprawia, iż świadomość typowych trudności towarzyszących ADHD staje się szczególnie ważna – zwłaszcza w kontekście relacji interpersonalnych.
ADHD w związku = wyzwanie, a nie wyrok
Istotnym komponentem dobrostanu psychicznego człowieka są właśnie relacje bliskie, romantyczne i intymne. Russell Barkley, neuropsycholog kliniczny specjalizujący się między innymi w ADHD, wskazuje, iż w związkach, gdzie jeden z partnerów doświadcza objawów tego zaburzenia, częściej występują konflikty, brak wzajemnego zrozumienia oraz potrzeba wsparcia terapeutycznego. Nie należy jednak traktować tego jako wyroku czy negatywnej etykiety, ale raczej jako wyzwanie i obszar, nad którym – jak w każdej relacji – warto wspólnie popracować.
Od namiętności do zaangażowania – jak ADHD wpływa na składniki relacji
Zastanówmy się, co stanowi fundament głębokiej relacji, w której partnerzy czują się bezpieczni, zrozumiani i kochani. Trójczynnikowa teoria miłości Roberta Sternberga zakłada, iż miłość opiera się na trzech podstawowych komponentach – namiętności, intymności i zaangażowaniu. Sternberg wyróżnia różne typy miłości w zależności od obecności lub braku jej poszczególnych składników – od tzw. „miłości pustej”, opartej wyłącznie na zaangażowaniu, po „miłość pełną”, która zawiera wszystkie trzy elementy i dla wielu stanowi pożądany ideał relacyjny. ADHD może jednak znacząco wpływać na każdy z tych komponentów. Namiętność może stanowić wyzwanie poprzez występujące przy ADHD trudności w regulacji seksualnej i potrzebę doświadczania intensywnych bodźców. Problemy z komunikacją i z emocjonalnym odsłonięciem się przed partnerem zaburzają budowanie intymności. Z kolei zaangażowanie może okazać się niestabilne ze względu na impulsywność, niską tolerancję na frustrację oraz ogólne problemy z planowaniem długofalowym.
W kontekście relacyjnym ważne jest również, aby umieć funkcjonować zarówno z perspektywy „Ja”, jak i „My”. Pierwsza pomaga zrozumieć własne potrzeby, reakcje i emocje, natomiast druga pozwala spojrzeć na związek jako wspólną przestrzeń – wymagającą empatii, współdzielenia przeżyć i odpowiedzialności za relacyjną dynamikę. Dla osoby z ADHD przechodzenie między tymi perspektywami może być wyzwaniem. Trudności w regulacji emocji, skłonność do gwałtownych reakcji czy tendencja do poszukiwania silnych bodźców mogą skutkować eskalacją konfliktów, a czasem gdy poziom stymulacji z otoczenia jest zbyt niski, osoby z ADHD mogą (nawet nieintencjonalnie) angażować się w konflikty, które dostarczają im silnych bodźców i tymczasowo redukują napięcie emocjonalne. Przy odpowiednim wsparciu każda z tych warstw i perspektyw ma szansę na rozwój – warto jednak mieć na uwadze, iż wymaga to czasu, pracy, zrozumienia oraz odpowiednich narzędzi terapeutycznych.
Od przebodźcowania do uważnej obecności – rola farmakoterapii w życiu intymnym ADHD
W przypadku osób z ADHD ogromne znacznie ma to, czy stosowana jest farmakoterapia, ponieważ jej obecność wpływa nie tylko na ogólne funkcjonowanie, ale również na sposób odbierania bodźców, w tym również tych seksualnych. Gdy ADHD nie jest leczone, a pobudliwość układu nerwowego utrzymuje się na wysokim poziomie, przebywanie w aktywności seksualnej może być utrudnione. Często pojawia się wówczas nadreaktywność sensoryczna – zjawisko, w którym zwykle przyjemne bodźce, takie jak całowanie lub dotyk, są odbierane jako drażniące lub przytłaczające. Dodatkowym utrudnieniem są charakterystyczne dla ADHD impulsywność i trudność z odraczaniem gratyfikacji, które mogą prowadzić do ryzykownych zachowań seksualnych, takich jak częstsze uprawianie seksu bez zabezpieczeń, który prowadzi do możliwych chorób przenoszonych drogą płciową. Warto również uwzględnić możliwość współwystępowania zaburzeń nastroju lub lękowych oraz silną potrzebę poszukiwania intensywnych doznań, związaną z chęcią uruchomienia układu nagrody w mózgu, który działa między innymi dzięki dopaminie – neuroprzekaźnikowi, który odpowiada za poczucie przyjemności i motywację. Nie każdy partner będzie w stanie sprostać temu poziomowi stymulacji, co może prowadzić do nieporozumień i frustracji. Problemy z koncentracją, trudność w skupieniu się na „tu i teraz”, a także mniejsza zdolność do fantazjowania to kolejne czynniki, które wpływają na przebieg i jakość życia seksualnego.
Jeśli jednak ADHD jest odpowiednio leczone, może to przynieść wiele pozytywnych zmian – również w sferze seksualnej i relacyjnej. Często pojawia się mit, iż farmakoterapia w przypadku ADHD znacząco obniża libido. Wręcz przeciwnie – leki stosowane w leczeniu ADHD pomagają uporządkować natłok myśli i zredukować wewnętrzny chaos, co ułatwia bycie obecnym „tu i teraz”, także w bliskości seksualnej. Farmakoterapia może jednak wiązać się z koniecznością ponownego zdefiniowania własnych potrzeb, przyzwyczajeń i strategii seksualnych wypracowanych z partnerem. Choć może to początkowo budzić niepewność, w dłuższej perspektywie jest szansą na rozwój zarówno osobisty, jak i relacyjny. Osoba z ADHD zaczyna widzieć siebie w pełniejszy sposób, a partnerzy mają okazję, by na nowo nauczyć się siebie nawzajem, tym razem z większą uważnością i spokojem. Warto jednak pamiętać, iż każda zmiana wymaga czasu i bezpiecznej przestrzeni. jeżeli wcześniej sfera seksualności funkcjonowała w oparciu o inne schematy, to przejście na nowy poziom – wspierany leczeniem – może być procesem wymagającym cierpliwości ale pozwalającym na odzyskanie harmonii między ciałem a umysłem.
Wspólna historia, nie etykieta
Podsumowując, ADHD nie przekreśla możliwości tworzenia satysfakcjonujących, pełnych bliskości i seksualności relacji. Jest to jednak zaburzenie, które wymaga od pary dodatkowej świadomości, cierpliwości, a przede wszystkim chęci do pracy – często również psychoterapeutycznej. Rozpoznanie ADHD może być początkiem drogi do głębszego zrozumienia siebie i partnera. Bo chociaż objawy bywają uciążliwe, to nie muszą one definiować całej relacji i życia seksualnego. Z czasem mogą się stać częścią wspólnej historii, która będzie świadectwem wspólnego rozwoju i prawdziwego zaangażowania. Artykuł ten ma charakter informacyjny i nie zastępuje diagnozy ani terapii prowadzonej przez specjalistę. jeżeli doświadczasz trudności, skonsultuj się z lekarzem lub terapuetą.
Maria Michałowska
BIBLIOGRAFIA:
-
Barkley, R. A. (2017). When an adult you love has ADHD: Professional advice for parents, partners, and siblings. American Psychological Association.
-
Gaidamowicz, R., Deksnytė, A., Palinauskaitė, K., Aranauskas, R., Kasiulevičius, V., Šapoka, V., Aranauskas, L. (2018). ADHD – plaga XXI wieku? Psychiatria Polska, 52(2), s. 287–307.
Link do artykułu (dostęp 7.07.2025, godz. 18:00). -
Goodman, D. (2010). ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania i oceny. Psychiatria po Dyplomie, Tom 7, Nr 2, s. 71–82.
Link do artykułu (dostęp 7.07.2025, godz. 16:00). -
Kubiak, H. (2024). Związki romantyczne osób z nadpobudliwością psychoruchową. Resocjalizacja Polska, (27), s. 43–54.
Link do artykułu (dostęp 6.07.2025, godz. 14:00). -
Olesiński, P. (2013). Rozwojowe ujęcie Trójczynnikowej Teorii Miłości Sternberga – trójwarstwowa miłość. Psychologia Rozwojowa, tom 18, Nr 2, s. 9–18.
Link do artykułu (dostęp 5.07.2025, godz. 12:00). -
Opracowanie zbiorowe. (2020). Seksuologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
-
Sexed.pl. (2023). Czy leki na ADHD obniżają libido? Zdrowie seksualne osób z nadpobudliwością.
Link do artykułu (dostęp 6.07.2025, godz. 13:00).
