Parafilie i zaburzenia parafiline

Według najnowszej, piątej edycji diagnostycznego i statystycznego podręcznika zaburzeń psychicznych (DSM-5), parafilia to trwałe i intensywne zainteresowanie seksualne, które wykracza poza standardową potrzebę stymulacji genitalnej i pieszczot wstępnych, realizowanych za zgodą osoby dorosłej, posiadającej prawidłowy fenotyp.

Ogólnie rzecz biorąc, zachowania seksualne są prawidłowe gdy:

• odnoszą się do partnera dojrzałego (fizycznie/emocjonalnie),
• partner wyraża na nie zgodę (nie towarzyszy im przymus),
• prowadzą do doznania przyjemności, rozkoszy (nie bólu lub upokorzenia),
• nie szkodzą zdrowiu (fizycznemu/psychicznemu),
• nie naruszają ogólnie przyjętych norm społecznych (np. zasady intymności).

DSM-5 rozróżnia parafilie od zaburzeń parafilicznych, podkreślając, iż samo występowanie parafilii nie jest wystarczające do uznania jej za zaburzenie. Warunkiem koniecznym do postawienia diagnozy zaburzenia parafilicznego jest powodowanie przez nie cierpienia jednostki lub szkód dla jej otoczenia. W klasyfikacji DSM-5 wyróżniono osiem głównych zaburzeń parafilicznych: voyeurystyczne, ekshibicjonistyczne, frotterystyczne, masochistyczne, sadystyczne, pedofilne, fetyszystyczne i transwestytyczne.

Współcześni przedstawiciele teorii psychodynamicznych uznają, iż oprócz teorii popędów istotną rolę odgrywają relacje, jakim podlega osoba chora. Perwersje seksualne miałyby się odnosić do utrwalonych i stale ponawianych prób przekształcenia doświadczonych przez pacjenta wczesnodziecięcych urazów w triumf. Chory w fantazjach i zachowaniach perwersyjnych zaprzecza własnym traumom, jakich doświadczył ze strony opiekunów. Sposobem na odwet ma być zdehumanizowanie lub upokorzenie partnera lub siebie w perwersyjnym akcie seksualnym. Osoba doświadczająca wczesnych traum może poszukiwać ucieczki w parafilicznych fantazjach, które początkowo pełnią funkcję kompensacyjną. Stopniowo fantazjowanie, kompulsywna masturbacja oraz inne czynniki (np. alkohol, narkotyki, pornografia) wzmacniają parafiliczne tendencje, a w sytuacjach stresowych mogą prowadzić do ich realizacji w rzeczywistości. Z biegiem czasu treść fantazji może ulegać intensyfikacji i przybierać coraz bardziej ekstremalne formy.. Z kolei inne teorie psychodynamiczne zwracają uwagę, iż sama perwersja seksualna może pełnić funkcję ucieczki przed bliską relacją. Chory z poczuciem zagrożenia utraty tożsamości angażuje się w czynności perwersyjne mające uchronić go przed nadmierną bliskością.

Występowanie objawów jest wskazaniem do zgłoszenia się na konsultację do specjalistów zajmujących się terapią zaburzeń seksualnych w celu ustalenia czy dane zachowania mieszczą się w kategoriach zachowań normatywnych, czy też wymagają podjęcia leczenia. Osobami zajmującymi się leczeniem są lekarze seksuolodzy, lekarze psychiatrzy oraz psychoterapeuci.

Zapraszam na konsultacje Izabela Jakubowska

Piśmiennictwo:

1. Groth J.: Parafilie, perwersje seksualne i nieseksualne w ujęciu psychoanalitycznym W: L. Cierpialiwska, I. Turbaczewska- Brakoniecka, J. Groth (red): Seksualność i problemy seksualne z perspektywy psychodynamicznej, PWN, 2017
2. Kafka M.: Zaburzenia o charakterze parafilijnym. Nieparafilijna nadaktywność seksualna oraz seksualna kompulsja (nałóg). W: S. Leiblum, R. Rosen (red.): Terapia zaburzeń seksualnych. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005
3. Kernberg O.: Związki miłosne. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998
4. Lew-Starowicz Z:. Seksuologia sądowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000
5. Rabe-Jabłońska J.: Zaburzenia seksualne i zaburzenia identyfikacji płciowej. W: A. Bilikiewicz, S. Pużyński, J. Rybakowski, J. Wciórka (red.): Psychiatria. Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 2002
6. Smaś-Myszczyszyn, M. (2022a). Diagnoza kompulsywnych zachowań seksualnych.W: Z. Lew-Starowicz (red.), Psychoseksuologia. Metody diagnostyczne i terapeutyczne(s. 241–254). Sopot: GWP.
7. Yalom I., Leszcz M.: Psychoterapia grupowa. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006
   Wincze J.: Ocena i leczenie nietypowych zachowań seksualnych. W: S. Leiblum, R. Rosen (red.): Terapia zaburzeń seksualnych. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005