Paracetamol to jeden z najczęściej stosowanych leków na świecie — każdego tygodnia sięga po niego niemal 25% dorosłej populacji. Naukowcy postanowili sprawdzić, czy paracetamol zmienia skłonność do podejmowania ryzyka — a ich wyniki mogą mieć istotne konsekwencje społeczne.
Paracetamol jest bezpieczny?
Paracetamol (acetaminofen) to substancja czynna wielu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Jest stosowany na całym świecie, a według autorów badania korzysta z niego około 23% dorosłej populacji Stanów Zjednoczonych. Uznawany jest za jeden z najbezpieczniejszych leków przeciwbólowych, powodujący stosunkowo kilka działań niepożądanych. Z tego względu paracetamol jest również najczęściej zalecanym środkiem przeciwbólowym do stosowania w ciąży.
Najnowsze badania sugerują jednak, iż ten powszechnie używany lek może wpływać na procesy psychologiczne. Co więcej, może on również zwiększać skłonność do podejmowania zachowań ryzykownych. Choć mechanizm tego działania nie pozostało w pełni poznany, wyniki te zwracają uwagę na potencjalne skutki uboczne.
Paracetamol a procesy psychologiczne. Badanie BART
W badaniu wzięło udział 142 studentów, których średni wiek wynosił około 19 lat. Uczestników przydzielono losowo do dwóch grup. Pierwsza z nich otrzymała dawkę paracetamolu (1000 mg), a druga – placebo. Zastosowana dawka odpowiadała zaleceniom w przypadku silniejszego bólu głowy i jest powszechnie wykorzystywana w badaniach dotyczących psychologicznych efektów działania paracetamolu (acetaminofenu).
Badanie BART
Aby ocenić skłonność do podejmowania ryzyka, naukowcy zastosowali komputerowe zadanie o nazwie BART (Balloon Analog Risk Task). Na ekranie komputera pojawiał się niewielki, nienadmuchany balonik. Uczestnicy mogli go „pompować” kliknięciem myszki. Za każde kliknięcie otrzymywali wirtualne 0,05 dolara. W dowolnym momencie mogli zakończyć pompowanie i kliknąć przycisk „Zbierz $”. Wówczas zdobyta kwota zapisywała się jako bezpieczna i przechodziła do ich „banku”.
Jeśli jednak balonik pękł przed zebraniem pieniędzy, uczestnik tracił całą kwotę zarobioną na tym konkretnym baloniku. Następnie rozpoczynała się kolejna runda z nowym balonikiem. Uczestnicy wiedzieli, iż ich celem jest uzbieranie jak największej sumy, ale nie znali maksymalnej liczby możliwych pompowań. Nie znali również dokładnego prawdopodobieństwa pęknięcia balonika, które wzrastało z każdym kolejnym kliknięciem.
Paracetamol wpływa na naszą psychikę?
Wyniki badania pokazały, iż paracetamol rzeczywiście zwiększał skłonność do podejmowania ryzyka. Uczestnicy, którzy przyjęli paracetamol, pompowali baloniki średnio 38,98 razy, podczas gdy osoby z grupy placebo — 33,10 razy.
Dodatkowo, grupa otrzymująca paracetamol doświadczyła większej liczby pęknięć baloników — średnio 10,07, w porównaniu do 8,58 w grupie placebo. Sugeruje to, iż osoby pod wpływem paracetamolu były bardziej skłonne ryzykować utratę wirtualnych pieniędzy, aby zyskać więcej.
Wyniki te wspierają hipotezę, iż paracetamol może wpływać na ocenę ryzyka, zmniejszając jego postrzeganą wagę lub zwiększając tolerancję na potencjalne straty.
Łącznie przeprowadzono trzy niezależne badania, z udziałem coraz większej liczby uczestników, które konsekwentnie potwierdzały wpływ paracetamolu na zwiększoną skłonność do podejmowania ryzykownych decyzji.
Paracetamol a ryzykowne decyzje – wyniki łącznej analizy
Naukowcy połączyli dane ze wszystkich trzech przeprowadzonych eksperymentów. Łącznie wzięło w nich udział 545 osób. Analiza zbiorcza potwierdziła, iż paracetamol (acetaminofen) istotnie zwiększa skłonność do podejmowania ryzyka w zadaniu BART.
Uczestnicy, którzy przyjęli paracetamol, pompowali baloniki średnio 32,24 razy (liczone tylko dla tych baloników, które nie pękły). Dla porównania, w grupie placebo było to średnio 29,37 razy.
Badacze podkreślają, iż wpływ paracetamolu na podejmowanie ryzyka nie ogranicza się jedynie do zmniejszenia odczuwania zagrożenia. Może on także obniżać lęk przed porażką, osłabiać emocjonalną reakcję na nagrodę, a choćby ograniczać zdolność dostrzegania własnych błędów.
Zrozumienie tych mechanizmów — zarówno psychologicznych, jak i neurobiologicznych — może mieć istotne znaczenie dla dalszych badań nad wpływem powszechnie stosowanych leków na procesy decyzyjne.
Wyniki badania opublikowano w czasopiśmie Social Cognitive and Affective Neuroscience.
