Opieka nad osobą niepełnosprawną fizycznie – jak pomagać bezpiecznie?

Opieka nad niepełnosprawnym to zadanie wymagające nie tylko dużego zaangażowania fizycznego, ale też wiedzy, empatii i umiejętności. Kiedy decydujesz się na opiekę nad osobą z ograniczeniami ruchowymi, musisz pamiętać o zasadach, które minimalizują ryzyko kontuzji zarówno dla osoby, którą się opiekuje, jak i dla siebie. Poznaj najważniejsze zasady, aby zapewnić bezpieczną opiekę nad osobą niepełnosprawną w domu.

Podstawowe zasady bezpiecznej opieki nad niepełnosprawnym

Podstawowe zasady bezpiecznej opieki nad niepełnosprawnym obejmują następujące kwestie:

1. Ocena stanu zdrowia i możliwości ruchowych osoby niepełnosprawnej – czy potrafi samodzielnie siadać, przenieść się z łóżka na wózek, jakie części ciała są sprawne, a które wymagają podparcia lub opieki.
2. Prawidłowe podnoszenie i przenoszenie – unikaj podnoszenia siłą, używaj pomocy: folii poślizgowej, dysków obrotowych, podnośników jezdnych lub sufitowych, desek transferowych. Zawsze pracuj z nogami rozstawionymi, plecy prosto.
3. Regularne zmiany pozycji – pozycja osoby leżącej powinna być zmieniana, co kilka godzin, by zapobiec odleżynom. Materac przeciwodleżynowy jest tu kluczowy.
4. Bezpieczeństwo otoczenia – usuń przeszkody, zadbaj o stabilność podłóg (maty antypoślizgowe), odpowiednie oświetlenie, by uniknąć potknięć czy upadków.

Sprzęt i ułatwienia dla niepełnosprawnych w domu

Aby opieka nad niepełnosprawnym była bardziej komfortowa i bezpieczna, potrzebny jest odpowiedni sprzęt dla niepełnosprawnych ruchowo, takie jak:

• Wózek inwalidzki (manualny lub elektryczny) – pozwala osobie na wózku inwalidzkim poruszać się samodzielnie.
• Łóżko rehabilitacyjne / medyczne – regulowane, z barierkami, często z funkcją zmiany pozycji głowy i uniesienia nóg. Pomaga uniknąć odleżyn i ułatwia opiekę.
• Materac przeciwodleżynowy – dla osoby leżącej lub spędzającej większość czasu w łóżku, odciąża punkty największego nacisku.
• Podnośniki jezdne i sufitowe – przydatne przy przenoszeniu z łóżka do wózka czy do łazienki.
• Uchwyty, poręcze, rampy, szyny podjazdowe – ułatwiają wychodzenie z łóżka, do toalety, korzystanie z łazienki lub poruszanie się w domu.
• Łazienka przystosowana – specjalne siedziska pod prysznic, taborety do prysznica, poręcze, prysznic bez brodzika, uchwyt prysznicowy ręczny, wózek prysznicowo-toaletowy.

Jak wspierać seniora w poruszaniu się i unikać przy tym urazów?

Kiedy osoba jest na wózku inwalidzkim albo używa chodzika, balkonika, łóżka rehabilitacyjnego, opiekun musi zadbać o:

• Transfer z łóżka na wózek i odwrotnie – używaj dysku obrotowego lub folii poślizgowej, zabezpiecz wózek (zablokuj koła), podłóż rękę lub podparcie pod nogi i plecy, unikaj skręcania pleców.
• Pomoc przy chodzeniu – stabilne chodzik lub balkonik, opiekun idzie za lub obok, trzymając, jeżeli wymagane, pas lub uprząż wspomagającą, by senior miał poczucie bezpiecznego wsparcia, nie dominacji.
• Użycie łóżka rehabilitacyjnego – regulacja wysokości łóżka, podnoszenie i opuszczanie poręczy, opiekun powinien pracować z wysokością dostosowaną do swojej sylwetki, by uniknąć obciążeń kręgosłupa.
• Użycie sprzętu do przenoszenia – jeżeli masa ciała seniora i warunki przestrzenne to umożliwiają, korzystać z podnośników jezdnych czy sufitowych oraz innych akcesoriów do przenoszenia: transfery z łóżka, przewożenie do wanny, toalety itp.

Wsparcie emocjonalne i społeczne

Opieka nad osobą niepełnosprawną w domu obejmuje także kwestie wsparcia psychicznego:

• Poczucie niezależności – zachęcaj do wykonywania czynności, które osoba może zrobić sama: ubieranie się, mycie rąk, jedzenie, choćby jeżeli robi to wolniej.
• Poczucie godności – traktuj podopiecznego z szacunkiem, pytaj o zdanie, nie podejmuj decyzji bez jego udziału i staraj się zapewnić prywatność.
• Utrzymanie kontaktów – osoby na wózku inwalidzkim często czują izolację jeżeli ograniczone jest przemieszczanie dlatego warto namawiać je na kontakty z rodziną, przyjaciółmi, lub proponować grupy wsparcia.
• Zachęcanie do rehabilitacji – rehabilitacja ruchowa może być prowadzona w domu lub w placówkach. Pamiętaj, iż choćby nawet krótkie zajęcia sportowe wzmacniają mięśnie i poprawiają nastrój, przyczyniając się do poprawy jakości życia podopiecznego.

Podsumowanie

Bezpieczna opieka nad niepełnosprawnym fizycznie wymaga zrozumienia, odpowiedniego sprzętu, znajomości zasad transferu i przystosowania domu. Ważne jest także, by opiekun stosował techniki przenoszenia i wspierania mobilności, które chronią jego plecy i stawy, by ułatwienia dla niepełnosprawnych w domu były realne i funkcjonalne, a przestrzeń dostosowana.

Emocjonalne wsparcie, zachęcanie do samodzielności i godności tworzą fundament, za pomocą którego opieka nad osobą niepełnosprawną w domu nie będzie tylko obowiązkiem, ale aktem solidarności i szacunku. jeżeli opiekun o tym pamięta, łączy wiedzę ze sprzętem i empatią, opieka nad niepełnosprawnym może być bezpieczna, komfortowa i pełna wzajemnego zrozumienia.