Opatrunki wspierające terapię przeciwbólową – co wybrać?

Pacjentów z trudno gojącymi się ranami niejednokrotnie dotyka dyskomfort związany z bólem. Może on wynikać z bolesnej procedury zmiany opatrunku, obecności tkanek martwiczych, zakażenia, ucisku czy urazów mechanicznych. Na rynku dostępnych jest wiele opatrunków i innych wyrobów medycznych wspierających terapię przeciwbólową i przynoszących ulgę w odczuwanych dolegliwościach. Jaki opatrunek wybrać? Na co zwrócić szczególną uwagę?

Skuteczne zarządzanie bólem jest jednym z kluczowych elementów terapii pacjentów z trudno gojącymi się ranami. Istotne jest zastosowanie nie tylko metod farmakologicznych, ale także nowoczesnych technik miejscowych oraz opatrunków, które wspierają komfort pacjenta. Na rynku dostępnych jest wiele wyrobów medycznych, które ograniczają dolegliwości bólowe m.in. w trakcie procedury zmiany opatrunku, oczyszczania rany. Sprawdź, na które produkty szczególnie zwrócić uwagę.

Ból u pacjentów z ranami przewlekłymi

U pacjentów z trudno gojącymi się ranami należy wyróżnić kilka rodzajów bólu:

• ból podstawowy – ciągły ból związany z podstawową przyczyną rany, np. infekcją, niedokrwieniem, stanem zapalnym. Pacjenci opisują go jako tępy, kłujący lub palący;
• ból incydentalny – wywołany jest ruchem lub dotykiem, jest nagły, krótkotrwały;
• ból proceduralny – pojawia się w trakcie przeprowadzania rutynowych procedur, np. zmiany opatrunku, oczyszczania rany;
• ból pooperacyjny – związany z urazem tkanek podczas operacji;
• ból neuropatyczny – pojawia się w wyniku uszkodzenia nerwów, opisywany jest jako palący, piekący.

Ponadto należy wyróżnić również zróżnicować ból ze względu na czas trwania: ostry (występuje w czasie urazu lub choroby) i przewlekły (trwający powyżej 3 miesięcy i jest chorobą samą w sobie), a także ze względu na mechanizm powstawania: receptorowy, niereceptorowy.

W praktyce klinicznej każdy rodzaj bólu wymaga wdrożenia odpowiedniego postępowania – od odpowiednich środków farmakologicznych, przez stosowanie opatrunków atraumatycznych, po nowoczesne terapie wspomagające. Leczenie należy wprowadzić po adekwatnym rozpoznaniu bólu, a także ocenie jego natężenia, np. dzięki skali VAS (ang. Visual Analog Scale). Dowiedz się więcej o zarządzaniu bólem w ranach niegojących się: tutaj.

Jaki opatrunek specjalistyczny wybrać?

W 2024 r. Europejskie Towarzystwo Leczenia Ran (EWMA) wydało dokument pt. „Holistic management of wound-related pain”, w którym wskazano najważniejsze elementy skutecznego zarządzania bólem. Zwrócono uwagę na mechanizm powstawania bólu, skale stosowane w ocenie ran, a także metody niefarmakologiczne i farmakologiczne. Podkreślono także wagę opatrunków specjalistycznych, które wspierają terapię przeciwbólową.

Opatrunek każdorazowo należy dobierać indywidulanie do stanu pacjenta oraz rany. Poniżej przedstawiamy opatrunki, które mogą być stosowane jako wsparcie w terapii przeciwbólowej u pacjenta z raną.

1. Produkty wspomagające redukcję bólu podczas oczyszczania rany

W procesie oczyszczania rany można skorzystać z opatrunków wykonanych włókien monofilamentowych, gąbeczek ze spienionego poliuretanu czy włóknin nasączonych roztworem hialuronu sodu. Produkty te nie uszkadzają tkanek, eliminują zanieczyszczenia, wspomagają proces oczyszczania, a przy tym sama procedura jest mniej bolesna w porównaniu do tradycyjnych metod, np. z wykorzystaniem tradycyjnej gazy.

2. Opatrunki oczyszczające

Opatrunki oczyszczające (np. wykonane z włókien poliabsorbentu pokrytych srebrną matrycą lipidowo-koloidową, opatrunki z poliakrylanem) oczyszczają ranę w sposób autolityczny z tkanek martwiczych, nie powodując przy tym dolegliwości bólowych.

3. Opatrunki siatkowe

Opatrunki siatkowe (np. gaza z powłoką maściową zawierającą naturalny emolient, siatka z nanosrebrem, siatka z jodopowidonem, siatka z Miodem Manuka) wspierają gojenie ran, zapewniają wilgotne środowisko gojenia, nie przywierają do rany i nie powodują bólu w trakcie usuwania. Składają się z elastycznej siatki, umożliwiającej przepuszczalność powietrza oraz odprowadzanie nadmiaru wydzieliny z rany. Ich struktura przypomina sieć, co sprawia, iż nie przylegają do rany, a jednocześnie chronią ją przed zewnętrznymi zanieczyszczeniami i bakteriami.

Opatrunki siatkowe zalecane są w zapobieganiu zakażeniom oraz ochrony rany, zwłaszcza w początkowych fazach gojenia. Ponadto ich zadaniem jest zapobieganie przywierania innych opatrunków do dna rany i uszkadzaniu ziarniny, a także utrzymanie żelu w łożysku rany.

4. Opatrunki silikonowe

Opatrunki silikonowe stanowią nowoczesną alternatywę dla opatrunków siatkowych – posiadają powłokę silikonową, która nie przywiera do rany, zmniejszając tym samym ból i ryzyko uszkodzenia nowopowstałej tkanki. Stosowanie silikonu minimalizuje ból związany z częstą zmianą opatrunku.

5. Opatrunki piankowe

Opatrunki piankowe (np. pianka poliuretanowa ze srebrem, opatrunek wielowarstwowy – składający się z folii zewnętrznej, hydrokomórkowej pianki, wysoce chłonnego wkładu wiążącego, warstwy maskującej oraz warstwy silikonowej) absorbują wysięk, zapobiegają maceracji skóry wokół rany i utrzymują wilgotne środowisko. Zmiana opatrunku jest bezbolesna i nie uszkadza nowopowstałej tkanki.

6. Opatrunki żelujące

Opatrunki żelujące (np. włókna z dodatkiem srebra, włókna karboksymetylocelulozy sodowej z jonami srebra) – alginiany, opatrunki hydrowłókniste, włókniste – w kontakcie z wysiękiem przekształcają się w żel i dopasowują się do rany. Tworzą wilgotne środowisko gojenia, a także mogą być stosowane przez kilka dni.

7. Opatrunki superabsorbentem (ang. Super Absorbent Particles – SAP)

Opatrunek typu SAP (np. superabsorpcyjne włókna polimerowe, siarczan sodu) to opatrunek o wysokiej chłonności, który przekształca wysięk w żel. Działa nawilżająco i zapobiega rozprzestrzenianiu się zakażeń. Wykorzystuje specjalne polimery absorbujące do pochłaniania dużych ilości wysięku z rany, co pozwala uniknąć codziennej zmiany opatrunku.

8. Opatrunki biodegradowalne, kolagenowe, substytuty skóry

Opatrunki takie jak: opatrunki kolagenowe, macierz wykonanaz przedżołądka owiec, opatrunki zbudowane z dibutyrylochityny, substytut skóry pozyskiwany z dorsza północnoatlantyckiego, membrana zbudowana z laktydu, węglanu trimetylenu i kaprolaktonu, substytut skóry oparty na składnikach DL-laktyd, węglan trimetylenu, E-kaprolakton, tworzą w ranie odpowiednie warunki gojenia, odbudowują uszkodzenia w obrębie skóry, usprawniają migrację komórek do ran, czy tworzą rusztowania do wzrostu komórek.

Takie opatrunki nie wymagają usunięcia z dna rany, są biokompatybilne i nie wywołują alergii, podrażnień oraz cytotoksyczności.

Podsumowanie

Na podstawie: J. Polok, I. Kciuk, O. Klamska, M. Marszał, T. Podkidacz, „Rola opatrunków specjalistycznych we wspomaganiu terapii przeciwbólowej”, Forum Leczenia Ran 2025;6(1), str. 39-48