Oleogel i Celugel w recepturze aptecznej – różnice, adekwatności i praktyczne zastosowania

Celugel – co to za podłoże?

Celugel to przezroczysty żel o lekkiej konsystencji, oparty na hydroksyetylocelulozie (HEC 10 000) z dodatkiem glicerolu i ponad 80% zawartością wody. Ma neutralny zapach i pH zbliżone do fizjologicznego (4,5-6,0), co wspiera naturalną równowagę skóry.

Podłoże to jest łatwe w aplikacji, nietłuste i całkowicie zmywalne wodą. Po wyschnięciu tworzy cienką, przepuszczalną warstwę ochronną, dając przyjemne uczucie chłodzenia – szczególnie cenne w leczeniu stanów zapalnych, obrzęków czy zaczerwienień. Celugel jest dobrą alternatywą dla podłoży tłustych, szczególnie u pacjentów źle tolerujących lub przy zmianach wysiękowych. Obecność glicerolu ogranicza zbyt szybkie wysychanie żelu, a brak etanolu zmniejsza ryzyko podrażnień (choć można go dodać do 30% w razie potrzeby).

Czytaj także: Nowoczesne podłoża w recepturze aptecznej

Dzięki zawartości kwasu sorbinowego i sorbinianu potasu preparaty z celugelem zachowują trwałość do 30 dni, pod warunkiem przechowywania w temperaturze 2-8°C. Aby zachować optymalną konsystencję, zaleca się stosowanie substancji czynnych w stężeniu 5-10%, nadmierne rozcieńczenie może prowadzić do upłynnienia żelu.

Kiedy wybrać Celugel?

Celugel wykazuje dobre adekwatności bioadhezyjne, dzięki czemu może być stosowany na błony śluzowe jamy ustnej i nosa. Sprawdzi się w leczeniu stanów zapalnych z wysiękiem, oparzeń, owłosionej skóry. Nie jest natomiast wskazany przy bardzo suchej lub pergaminowej skórze, ponieważ może nasilać odwodnienie.

Oleogel – co to za podłoże?

Oleogel to miękki, półprzezroczysty żel o słabym zapachu parafiny, powstający w wyniku usieciowania ciekłej parafiny z wysokociśnieniowym polietylenem (w proporcji około 95:5). Dzięki temu łączy lekkość aplikacji charakterystyczną dla żeli z adekwatnościami penetrującymi klasycznych maści. Jest podłożem hydrofobowym, nierozpuszczalnym w wodzie, ale łatwo zmywalnym tłustymi olejami. Wyróżnia się wysoką stabilnością fizykochemiczną i odpornością na skażenia mikrobiologiczne, co eliminuje potrzebę stosowania konserwantów.

Sprawdź też: Oleogel – adekwatności i zastosowanie

Oleogel stosuje się m.in. w leczeniu zmian zapalnych (w tym alergicznych), infekcji skórnych, świądu oraz zaburzeń lipidowego składu naskórka. Sprawdza się u pacjentów z bardzo suchą, szorstką lub uszkodzoną skórą. Oleogel poprawia nawilżenie i elastyczność skóry oraz ułatwia wchłanianie substancji lipofilowych. Może być przygotowywany metodą klasyczną, gdzie liczba wodna wynosi około 5, lub w unguatorze, co zwiększa liczbę wodną do około 10.

Kiedy warto sięgnąć po Oleogel?

Gdy terapia wymaga natłuszczającego działania i odbudowy bariery lipidowej, szczególnie przy schorzeniach przewlekłych, takich jak łuszczyca czy egzema. Oleogel jest również zalecany przy konieczności stosowania lipofilowych substancji aktywnych o dobrej przenikalności przez naskórek.

Porównanie podłoży

Przykłady recept

Rp.

Minoxidili 7,5

Acidi citrici 2,2

Acidi salicylici 1,0

Glycerini 85% 6,0

Ethanoli 96% 50,0

Celugeli ad 100,0

M.f. gel.

Sposób wykonania:
Etanol 96% łączymy z gliceryną 85% i mieszamy dokładnie do uzyskania jednorodnej fazy. Następnie dodajemy kwas cytrynowy oraz kwas salicylowy, mieszając aż do całkowitego rozpuszczenia. Stopniowo wprowadzamy minoksydyl, intensywnie mieszając do całkowitego rozpuszczenia substancji czynnej. Po rozpuszczeniu minoksydylu powoli dodajemy podłoże Celugel, ciągle mieszając, aż uzyskamy jednolitą, przezroczystą konsystencję żelu.

Zastosowanie:
Leczenie łysienia androgenowego. Preparat działa keratolitycznie i stymuluje porost włosów.

Czytaj także: Cannabis extractum normatum w lekach recepturowych

Rp.

Lignocaini hydrochlorici 4,0

Aquae destillatae 5,0

Ol. Menthae piperitae 0,1

Celugeli ad 100,0

M.f. gel.

Sposób wykonania:
Lidokainę rozpuszczamy w wodzie, dodajemy olejek miętowy, a następnie wprowadzamy do Celugelu i mieszamy.

Zastosowanie:
Miejscowe znieczulenie skóry i błon śluzowych. Działanie chłodzące i przeciwświądowe olejku miętowego.

Zobacz też: Leki recepturowe z diltiazemem

Rp.

Ureae 10,0

Aquae 10,0

Celugeli ad 100,0

M.f. gel.

Sposób wykonania:
Mocznik rozpuszczamy w wodzie, a następnie wprowadzamy do Celugelu, mieszając w moździerzu lub zlewce, aż do uzyskania jednolitej konsystencji.

Zastosowanie:
Leczenie zaburzeń rogowacenia naskórka, takich jak rybia łuska, łupież czerwony mieszkowy czy wypryski różnej etiologii. Mocznik działa keratolitycznie, nawilżająco i przeciwzapalnie.

Czytaj również: Nadeszło lato, czyli receptura na oparzenia i ukąszenia

Rp.

Metronidazoli 3%

Acidi borici 0,6

Celugeli ad 100,0

M.f. gel.

Sposób wykonania:
Metronidazol oraz kwas borowy rozpuszczamy w gorącej wodzie. Roztwór wprowadzamy do Celugelu, delikatnie mieszając moździerzem lub bagietką.

Zastosowanie:
Leczenie zmian skórnych pochodzenia bakteryjnego i grzybiczego, szczególnie beztlenowego. Działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i lekko ściągające.

Sprawdź także: Klindamycyny chlorowodorek – nowe możliwości w polskiej recepturze aptecznej

Rp.

Vit. A 1 mln j.m.

Vit. E puri 5,0

Linomag liquidi 8,0

Oleogeli ad 100,0

M.f. gelatum

Sposób wykonania:
Wszystkie składniki dokładnie mieszamy z Oleogelem do uzyskania jednolitej masy.

Zastosowanie:
Leczenie zaniku skóry, przewlekłych wyprysków, pomocniczo w łuszczycy i rumieniu guzowatym. Witaminy A i E działają regenerująco i przeciwutleniająco.

Czytaj także: Nitrogliceryna w recepturze aptecznej

Autor: mgr farm. Magdalena Kozdroń

Bibliografia:

1. Pandyra–Kowalska B, Jucha W. Wykorzystanie nowych podłoży żelowych w praktyce receptury apteki szpitalnej. Farm Pol, 2020, 76(7): 407–412
2. Nieweś N. Nowoczesne podłoża stosowane w recepturze półstałych postaci leków (praca poglądowa w ramach specjalizacji farmacji aptecznej)
3. https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/05/OLEOGEL-informacja-o-produkcie.pdf (dostęp: 08.08.2025)
4. https://actifarm.pl/wp-content/uploads/2020/03/Celugel-broszura-A5-v7-internet.pdf (dostęp: 08.08.2025)